O gün Kirmanckî yazmaya başladım
“Bir sabah kahvaltı için ekmek almaya gittiğimde, birden gözüm çiçek dükkânında uzanan kuyruğa takıldı. Meğer Anneler Günü’ymüş. Ben de eve gider gitmez kahvaltıdan sonra hemen rahmetli anneme o anki duygularımla bir Kirmanckî şiir yazmaya çalıştım.’’
Berlin’de yaşayan Wusênê Gestemerde 4 çocuk babası bir emekçi. Tesadüfen Anneler Günü olduğunu farkettiği bir günde ölen annesine hislerini bir şiirle ifade etmek ister. Ama şiirini Türkçe değil o güne kadar hiç yazmadığı Kürtçe (Kirmanckî) yazar. Üzerine düşünmediği, planlanmadığı bu ilk denemenin sonrasında Wusên’in Kirmanckî serüveni başlar. Berlin’de faaliyet yürüten Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü aracılığıyla artık bir Kirmanckî aktivisti olan Wusên’in geçenlerde Kirmanckî şiirlerinden oluşan ilk kitabı “Xezala Koyê Bîngolî” Roşna Yayınlarından çıktı. Wusênê Gestemerde ile yeni çıkan kitabı vesilesiyle bir söyleşi yaptık.
‘Meğer Anneler Günü’ymüş’
Wusên, Kirmanckî yazmaya nasıl başladığını şöyle anlatıyor: “Kirmanckî yazmaya başlamam 2001 yılında oldu. Bir sabah kahvaltı için ekmek almaya gittiğimde, birden gözüm çiçek dükkânında uzanan kuyruğa takıldı. Meğer Anneler Günü’ymüş. Ben de eve gider gitmez kahvaltıdan sonra hemen rahmetli anneme o anki duygularımla bir Kirmanckî şiir yazmaya çalıştım. O gün bu gündür yazıp durmaktayım. Yani benim yazmama sebep olan canımdan çok sevdiğim annem oldu. Bazen düşünüyorum, eğer yazmasaydım bu hislerimi, duygularımı, anneme olan özlemimi, sevgimi başka türlü nasıl dile getirirdim? Ben o günlere kadar şiir değil, şiirin ‘ş’sini bile bilmiyordum ve yazamıyordum. Hele bir de Kirmanckî! Sonra duygularımı dile getireyim derken, şiirle tanıştım. Artık şiirin benim dilim olduğunu anladım ve peşinden koşmaya başladım.”
Diliminizin teminatı çocuklar
Wusên’in daha önce yazı ve şiirleri birçok gazete ve internet sitesinde yayımlanmış olmasına rağmen ilk kitabı bu yıl çıktı. Kirmanckî (Zazakî) yok olma tehlikesi altında olan dillerden biri. Bu yok olma tehlikesine rağmen günden güne Kirmanckî okur ve yazar oranı artıyor, buna mukabil konuşanların oranı düşüyor. Bu orantı için Wusênê Gestemerde şunları ifade ediyor: “Kirmanckî yazar ve okur sayısında artışın olması beni de oldukça sevindiriyor. Fakat bana göre bu sayı hala istediğimiz seviyede değil. Bugün 4-5 milyon Kirmancdan bahsediliyor, bu rakama göre Kirmanckî yazar ve okur sayısı oldukça az. Bilindiği gibi UNESCO’nun son yıllarda yayımladığı dil raporlarına göre; kaybolma tehlikesi altında olan dillerden biri de maalesef Kirmanckî. Ne yazık ki günümüzde asimilasyon politikaları devam ediyor. Bu asimilasyon politikalarına karşı Kirmanc yazar, aydın, demokrat, dilbilimcileri, anne ve babalar başta olmak üzere birlikte çalışıp, bir çözüm yolu bulmaları gerekiyor. Anadilde eğitim hakkı talebinden vazgeçmemeli. Nasıl ki geleceğimizin teminatı çocuklar ise bizim dilimizin teminatı da çocuklardır.”
‘Başka kitap çalışmaları da olacak’
104 sayfadan oluşan “Xezala Koyê Bîngolî” kitabında 63 şiir var. Şair, şiirlerinde memleket hasreti, gurbet özlemi, anne-baba ve kardeş özlemi, gündeme ilişkin konuları işliyor. Başka Kirmanckî kitap çalışmaları olup olmayacağı sorusuna ise Wusên şu cevabı veriyor: “Evet, Kirmanckî kitap çalışmam olacak. Böyle bir çalışmayı çoktandır planlıyorum. Ama ne zaman olacağına dair şu an birşey söyleyemem. Çok sayıda makalem var, bu makalelerim arasından seçme olacak ve Kirmanc dili ve kültürü hakkındaki makaleleri seçeceğim, tabi bu çalışmamı da işin uzmanlarıyla yapacağım.”
KÜLTÜR SERVİSİ
Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü
Berlin’de faaliyet yürüten Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü 2001 yılından beri çok sayıda kültürel etkinlik organize etti. Enstitü aynı zamanda Wusênê Gestemerde için de bir okul olmuş. Wusên enstitünün kendi üzerindeki etkisi ve çalışmaları hakkında şu bilgileri veriyor:
“İyi ki bizim böyle bir kurumumuz var ve bizler de bu kurumun çatısı altında değerleri koruyor, arkadaşlarımızla birlikte güzel çalışmalar yürütüyoruz. Bundan dolayı çok mutluyum. Gerçek anlamda Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü’nün üzerimde pozitif etki yarattığını rahatlıkla söyleyebilirim. Bu kurumun çatısı altında çok değerli insanlarla tanışma fırsatım oldu ve bu çok değerli insanlardan çok şey öğrendim. İyi ki Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsünün bir üyesiyim.”
Enstitüsünün şimdiye kadar düzenlediği etkinliklerden bazıları şöyle:
- 2002 yılında “Dêrsim 1937-38“ üzerine seminer
- 2004 yılında “Rewşa Ziwanê Kirmanckî ” üzerine konferans
- 2004 yılında “Şahîya Gaxanî”
- 2005 yılında “Xoverdayîşê Netewî yê 1925î” üzerine konferans
- 2005 yılında “Dêrsim: 1923 – 1938” üzerine konferans
- 2005 yılında “Destpêkerdîşê Seserra 20. Ra Heta 1938 Dêrsim” üzerine konferans
- 2006 yılında “Xoverdayîşê Qoçkîri-1921” üzerine konferans
- 2007 yılında “Musabeqaya Şîîr û Hêketanê Kirmanckî” etkinliği
- 2007 yılında “Serrgêra 70. de Şewa Yadkerdişê Sey Rizayî“
- 2013 yılından u yana “Şahîya Kulturê Kirmancan” adı altında Kirmanc Kültür Şenliği organize edildi.
- Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü 17 mart 2019 tarihinde Areyê Kayî Tiyatro Grubunu Berlin’e davet etti. Bu organizasyon üç kurum yani Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü, Berlin Cemevi ve Dersîm Cemaati tarafından yapıldı.
- Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü Üyeleri 2019 yılından beri „Atolîyeya Ziwanî“ adı altında Kirmancki dilinde çalışmayı yürütüyor.
- Lerzan Jandîl, kurum bünyesinde hâlâ devam eden Kirmanckî kursu veriyor.
- Son yıllarda Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü ve YEKMAL’e ile birlikte Çocuk Newroz’u kutluyor.
Wusênê Gestemerde kimdir?
Wusênê Gestemerde, 1967 yılında Varto/Gimgim köyü Gestemerde’de dünyaya geldi. Çocukluğu Gestemerde‘nin dağ yamaçlarında geçti. İlkokulu köyde, ortaokulu Varto ve Çaylar Nahiyesinde tamamladı. Çok küçük yaşta annesi Xezal’i kaybeden Wusên’in hayatının çoğu gurbette geçti. 1990 yılından bu yana Avrupa’da yaşan Wusên, Kirmanc Dili ve Kültür Enstitüsü üyesi ve aktivisti.
