Rojava’da sosyal yaşam denilince

• Bir devrimin asıl görünür olduğu yer sosyal alandır. Siyasal alanda yaşanan değişikliklerin derinliği ve sahiciliği sosyal alanda kendini gösterir.  

MESUT KARATAŞ

Eğitim alanının temel ayaklarından biri de tüm toplumsal boyutlarda yer alan akademi çalışmasıdır. Demokratik ulus zihniyetinin tüm boyutlarda oturtulabilmesi için açılmış akademiler Rojava devriminin kurumsallaşmasının motor gücü olmuştur.

Bir devrimin asıl görünür olduğu yer sosyal alandır. Siyasal alanda yaşanan değişikliklerin derinliği ve sahiciliği sosyal alanda kendini gösterir.  

Sosyal yaşamı en fazla etkileyen unsurlardan biri kentleşme sorunudur. Rojava köy-kent dengesinin optimale yakın düzeyde olduğu bir yerdi. Ancak devrimin ilk yıllarında yaşanan yönetim boşluğu kısmi bir kaosa neden olmuştur. Özerk yönetim bu kaosa bazı boyutlarıyla müdahale etmiş olsa da imar konularında gerekli müdahaleyi yapamamıştır. Bu kentlerde kontrolsüz büyüme ve imara neden olmuştur.

Rojava devriminin Ortadoğu’da önemli bir değişikliğe yol açtığı konu kadın konusudur. Bundan dolayı Rojava denilince hemen hemen herkesin aklına kadın gelmektedir. Öz savunma alanından sosyal alana, siyaset alanına kadın rengi önemli bir yer tutmaktadır. Rojava’nın herhangi bir yerini gezdiğinizde elinde silahlarıyla nöbet tutan 50’sini aşmış kadınları görürsünüz. Kadının kocasından izinsiz bahçe kapısından dışarı çıkamadığı bir coğrafyada bir kadın ordusunun olması ve bölge ordularının korkuyla kaçtığı DAİŞ çetelerine karşı en ön cephede savaşmaları binlerce yıldır inkar edilen, ezilen kadının gücünü açığa çıkaran önemli bir göstergedir. Tabii kadın sadece askeri alanla sınırlı kalmıyor. Diplomasiden ekonomiye, siyasete ve bilime her alanda özgün örgütlenmeye sahiptir. Bunun yanında genel örgütlemenin yönetiminde de önemli bir rol oynamaktadır.     

Sağlık, toplumun varlığını sürdürmesinde temel teşkil eden alanlardandır. Kapitalizmin sağlık alanını bir rant alanına dönüştürdüğü koşullarda Rojava devriminde herkesin sağlık hizmetine ulaşabilmesinde belli bazı adımlar atılmıştır. Köy köy halkın sağlık alanında bilgilendirilmesi, hastalık önleyici hizmetler sağlık alanının önemli çalışmalarından biri olmuştur.

Tüm dünyanın çıkmaza girdiği pek çok sağlık sisteminin çökme aşamasına geldiği pandemi sürecinde Rojava devriminin toplumsal örgütlenmesinin vermiş olduğu güçle en az kayıpla atlatabilmiştir. Mevcut durumda sağlık altyapısında ciddi yetersizlikler mevcuttur. Bunun önemli bir nedeni Rojava’nın yaşadığı çok yönlü ambargodur. Sistemin kurumsallaşması önündeki diğer bir engel de sağlık sistemini oturtabilecek kadro sorunudur. 2011’de Suriye’de yaşanan karışıklıkları fırsat bilerek binlerce uzman doktor yurtdışına göçmüş durumdadır. Şimdi yapılan, deyim yerindeyse kendi yağında kavrularak yeni sağlık kadroları yetiştirmektir. Tabii bu da çalışmanın niteliği ve hızı konusunda çeşitli aksamalara neden olmaktadır.  

Dünyanın en kötü eğitim sistemlerinden biri olan BAAS rejimininkidir. Rojava devriminin başlangıcından bugüne izlediği Suriye’den ayrılmama ve Suriye’nin demokratikleştirilmesi stratejisi gereği eğitim süresi gibi bazı konularda BAAS rejiminin eğitim sistemini red etme yaşanmamıştır. Demokratik ulus kuramı devleti bir anda reddetmeyi esas almaz. Şartlar uygun olursa devletle birbirinin iradesini kabul ederek ve devletleşmemeye de dikkat ederek bir ilişki stratejisi geliştirilmiştir.

Başlangıçta her bir sınıfta birkaç saat Kürtçe eğitim vererek başlanılan eğitim çalışması şimdi Kuzey Doğu Suriye’nin tümünde ilkokuldan üniversite son sınıfa kadar yaklaşık 800 bin öğrenci ve elli bin öğretmenden oluşan devasa bir sisteme kavuşmuştur. Haseke ve Qamışlo’da halen BAAS rejiminin eğitim sistemi de paralel bir şekilde yürümektedir. Özerk yönetim eğitim sistemi halen her hangi bir uluslar arası tanınırlığı yoktur. Bundan dolayı BAAS rejimi okullarını tercih edenler de vardır.

Müfredat bölge öğretmenlerinden oluşturulmuş bir komisyon tarafından hazırlanmıştır. Arapça, Kürtçe ve Süryanice dillerinde halkın değer yargıları esas alınarak belli bir eğitim sistemi geliştirilmiştir. Eğitim yeri olarak genel olarak rejim zamanından kalma yapılar kullanılmaktadır. Bu okulların ciddi alt yapı sorunları vardır. Özerk yönetim kısıtlı imkanlarıyla her yıl peyderpey okulların restorasyonunu yapmaktadır. Teknik altyapı şartlarından kaynaklı bazı yerlerde bir sınıfta kırkı aşkın öğrenci eğitim görmektedir. Bu şartlar eğitimi olumsuz etkilemektedir.

Suriye rejiminin memur yetiştirme alanı olarak değerlendirilen ve diploma eksenli bir eğitim sistemini aşıp insanın doğru sosyalleşmesini yaratacak bir sistem başından bugüne Rojava eğitim alanının temel tartışma gündemi olmuştur.

Müfredat konusunda da eleştiriler gelişmektedir. Müfredatı hazırlayan ekiplerin branşlarında yaşadıkları yetersizlikler ve paradigmal sorunları eğitim kitaplarının oluşturulmasında yetersizliklerin yaşanmasına neden olmaktadır.

Sağlık alanında yaşanan kadro sorunu çok daha ağır bir şekilde eğitim alanında yaşanmaktadır. Doğru bir müfredat ve anlayışta üç dilde eğitim verecek öğretim kadrosu yetiştirmek devrimin başından bugüne aralıksız devam eden temel bir çalışmadır. Kürtçe, Arapça, Süryanice dillerinde pedagoji ve branş derslerinin verilebilmesi için Kuzey Doğu Suriye’nin pek çok yerinde aralıksız eğitimler devam etmektedir. Yıllardır devlet eğitimini almış kimselerin yer yer bu zihniyet doğrultusunda hareket ettiği görülebilmektedir. Bunun yanında gerek öğretim süresi gerek yöntem olarak ulus- devlet eğitim sistemine benzediği yönünde eleştirilere karşı alternatif arayışlarının olduğu da söylenebilir.

Her geçen gün artan öğrenci sayısına yeterli nitelikte öğretmen yetiştirebilmek konusunda yer yer sorunlar yaşansa da yoğun bir çabayla çalışmalar sürmektedir. On yıllık sürede gelinen aşamada kararlaştırılan eğitim ve değerlendirme sistemi dünyadaki alternatif eğitim sistemlerinin mirasından da faydalanarak önemli aşama kaydetmiştir. Her dönem müfredatından sistemine her konuda demokratik bir şekilde tartışarak eğitim sistemi yenilenmektedir.

Eğitim alanının temel ayaklarından biri de tüm toplumsal boyutlarda yer alan akademi çalışmasıdır. Demokratik ulus zihniyetinin tüm boyutlarda oturtulabilmesi için açılmış akademiler Rojava devriminin kurumsallaşmasının motor gücü olmuştur. Pek çok uzmanın gerektirdiği çalışmaların örgütlenmesi kısa süreli hem uzmanlık hem de zihniyet eğitimleriyle başarılmıştır. Devrimin ilk yıllarında çok yoğun bir şekilde işleyen akademi sistemi yıllar geçtikçe azaldığı gözlemlenmiştir. Akademi sistemine ilişkin her bir toplumsal alana hitap etmede dar kalma ve tekrarı yaşama yönlü eleştiriler gelişmiştir. Buna rağmen Rojava’da devrim diye tanımlanabilecek en önemli çalışmalarından biri toplumsal akademi çalışmalarıdır.