Sultan çiftliğini büyüttü

Haberleri —

6 Şubat 2017 Pazartesi - 23:00

AKP hükümeti, Başbakanlık’a bağlı kurulan ve Sayıştay denetimi dışında bırakılan Türkiye Varlık Fonu’nu iki yeni kararname ile daha da genişletti. Ziraat Bankası, BOTAŞ, PTT, Türkiye Petrolleri, Borsa İstanbul ve TÜRKSAT’ın sermayelerindeki hazine hisseleri ile Türk Telekom’un yüzde 6.68’lik hissesi, Eti Maden ve Çaykur fona aktarıldı. Sabah saatlerinde THY’nin yüzde 49.12’si ile Halkbank’ın yüzde 51.11’i hissesi Varlık Fonu’na devredildi.

Türkiye Varlık Fonu yasa tasarını 2 Ağustos 2016 günü Meclis’e sunuldu; 20 Ağustos günü yasalaştı, 26 Ağustos günü “Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin Kurulması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” adıyla Resmi Gazetede yayınlandı. Fon’un amacı ekonominin yapısal sorunlarını aşmasında katkı sağlamak olanak duyurulmuştu. Ancak vergilerden muaf tutulması, tabiat ve kültür varlıklarının korunmasına dair kanunlardan azade tutulması ve denetiminin Sayıştay tarafından yapılmayacak olması tartışmalara neden oldu. Bu tartışmalara ve itirazlara rağmen Fon’un kuruluşunu sağlayan yasa, Meclis’ten AKP’nin oylarıyla geçti. Yasaya göre fon, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi tarafından yönetilecek.

Hükümet önceki gece Türkiye Varlık Fonu’na yeni devir kararları aldı. Bu kapsamda aralarında İstanbul’un da bulunduğu 7 ildeki toplam 2 milyon 229 bin 834 metrekare arazi Fon’a devredildi. Ayrıca Ziraat Bankası, BOTAŞ, PTT, Türkiye Petrolleri, Borsa İstanbul ve TÜRKSAT’ın sermayelerindeki Hazine fonlarının tamamı ile Türk Telekom’un sermayesindeki Hazine’ye ait yüzde 6.68 oranındaki hisse Fon’a aktarıldı. Eti Maden ve Çaykur da Fon’a devredildi. Bakanlar Kurulu ayrıca, Savunma Sanayii Destekleme Fonu’ndan 3 milyar TL’yi 3 ay sonra geri ödenmesi koşuluyla Türkiye Varlık Fonu’na aktardı. Sabah saatlerinde ise Özelleştirme İdaresi Başkanlığı KAP’a ileterek THY’nin yüzde 49.12’si ile Halkbank’ın yüzde 51.11’i Varlık Fonu’na devredildi. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yaptığı açıklamada, “Özelleştirme kapsam ve programında bulunan THY’nin yüzde 49.12 ve Türkiye Halkbankası’nın yüzde 51.1 oranındaki hisselerinin özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak gerekli izinlerin alınmasına müteakip Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketinin Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 19 Ağustos 2016 tarihli Kanun uyarınca Türkiye Varlık Fonu’na devrine karar verilmiştir” denildi.

Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanan ikinci kararname ile Savunma Sanayii Destekleme Fonu’ndan 3 milyar TL tutarındaki kaynak da Türkiye Varlık Fonu’na aktarılacak. Şirketin 50 milyon TL sermaye ile kurulması karşısında aktarılan son kaynağın büyüklüğü dikkat çekti. Dün aktarılan bu kaynak 3 ay içerisinde geri ödenecek.

İşte o şirketler

Borsa İstanbul: Borsa İstanbul (BIST), Türkiye’de 1985 yılında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası adıyla açıldı. 2013’te ‘Borsa İstanbul’ olan, sermaye piyasasında faaliyet gösteren Türkiyeli ve yabancı kaynaklı bankalara, aracı kurumlara saklama ile takas hizmeti veriyor. BIST’de hisse senedi, devlet tahvili ve hazine bonosu işlem görüyor. İşlemdeki şirket sayısı 219. BİST’in 2014 cirosu 400 milyon TL.

BOTAŞ: 1974 yılında TPAO’ya bağlı kurulan BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), 1,83 milyar lira olan sermayesinin tamamı Hazine Müsteşarlığı adına kayıtlı. Genel Müdürlüğü Ankara’da bulunan BOTAŞ, yıllık 37.4 milyar TL’lik cirosu ile Türkiye’nin en büyük kuruluşları arasında. BOTAŞ 1995 yılında İktisadi Devlet Teşekkülü statüsü kazandı. Günümüzde doğalgaz piyasasında tanımlanmış olan gaz ithalat, ihracat, depolama, iletim, toptan satış, LNG ticareti, petrol iletimi faaliyetlerini yürütüyor. Şirket Avrupa’nın gaz ihtiyacını karşılamakta Rusya dışında alternatif yollar bulma stratejisine göre şekillenen ancak daha sonra iptal edilen NABUCCO projesinin yüzde 16,67 oranında hissedarıydı. Yine BOTAŞ, TANAP projesinde de yüzde 30 oranında ortak. 2012 yılı itibarı ile 2 bin 800 personele sahip. Fortune 500 Türkiye 2016 sıralamasında BOTAŞ 37,1 milyar lira net satış geliriyle listenin ilk sırasında yer aldı.

ÇAYKUR: 1983 yılında kuruldu. Devlete ait, çay üreten bir Türk firması. Soğuk çay, yeşil çay, organik çay ve siyah çay üretimi de yapan şirket, Çaykur Rizespor’un da forma ve isim sponsorudur. 2015 cirosu 2 milyar 45 milyon 38 bin TL.

Eti Maden: Eti Maden İşletmeleri 1993 yılında kuruldu. Türkiye’de başta bor mineralleri ve türevlerini üreten, kamuya ait bir madencilik ve kimya şirketi. Şirket, dünyanın bilinen bor rezervlerinin yüzde 72’sine sahip. Türkiye’de, bor mineralleri madenciliği devlet tekelinde. 2012 yılında, 850 milyon dolar yıllık geliri ile ülkenin 41. en büyük sanayi şirketi oldu. Bağlı kuruluşları arasında, Finlandiya’da kurulu olan ve İskandinavya, Doğu Avrupa, Rusya, Orta Asya ve Afrika’da Eti Maden İşletmeleri ürünlerini dağıtan Ab Etiproducts Oy da bulunuyor. 2015 cirosu ise 811 milyon dolar.

Halk Bankası: 1933 yılında çıkartılan 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu ile kuruldu. 1992 yılında bütün aktif ve pasifleriyle birlikte Türkiye Öğretmenler Bankası T.A.Ş. (Töbank), borç, alacak, mevduat ve taahhütleriyle de 1993 yılında Sümerbank ve 1998 yılında Etibank, Halk Bankası’na devredildi. 2001’de Emlak Bankası ve 2004’te Pamukbank’ın Halk Bankası’na devredilmesiyle bankanın hacmi daha da büyüdü. Bugün 128 milyar 480 milyon aktif büyüklüğü ile dünyanın en büyük 159. Bankası durumunda. Halkbank’ın 2015 yılı net kârı 2 milyar 315 milyon TL olarak açıklandı.

PTT: Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi (PTT), 23 Ekim 1840’ta kuruldu. Türkiye’nin posta örgütü olan PTT, 2013 yılı Mayıs ayında TBMM’de kabul edilen tasarı ile Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi haline geldi. PTT, 17 Eylül 2012’den itibaren köprü ve otoyollarda KGS ve OGS yerine kullanılmaya başlanan Hızlı Geçiş Sistemini Hayata geçirdi. HGS etiketleri, tüm Türkiye’deki PTT Şubelerinde satılıyor. Mektup, havale, kargo, koli ve gönderi hizmeti sunan PTT ayrıca emeklilere maaş ödemesi de yapıyor. 2015 yılının cirosu 932 milyon dolar civarında.

THY: Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı, Türkiye’nin ulusal hava yolu şirketi. 20 Mayıs 1933’te Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı “Hava Yolları Devlet İşletmesi” olarak kuruldu. 1938’de “Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü” adıyla Ulaştırma Bakanlığına bağlandı. 1945’te Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü, Devlet Hava Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü adını aldı. 21 Mayıs 1955’te 6623 sayılı kanunla Türk Hava Yolları adını aldı. Bugün 335 uçağı olan 116 ülkede toplam 292 noktaya yolcu taşıyan bir havayolu şirketi haline geldi. Marka değeri 2015 yılında 2,2 milyar dolar olarak açıklandı. 2015 yılında 1 milyar 69 milyon dolar net kâra ulaştığı açıklandı.

TPAO: 1954 yılında kurulan Türkiye Petrolleri yurt içi ve yurt dışında 6 yerde, hidrokarbon (petrol ve türevleri) arama, sondaj, üretim ve dağıtım faaliyeti yapıyor. Türkiye Petrolleri’nin ana faaliyet alanı petrol arama ve üretim işlerinin yanı sıra; derin deniz aramacılığı, an-konvansiyonel, doğal gaz depolama ve boru hatları ile taşımacılığı. TPAO’nun 5 bin personeli bulunuyor. Son 10 yılda yaklaşık 28 milyar TL yatırım gerçekleştiren TPAO, aynı dönemde 37 milyar TL gelir elde etti ve 12 milyar TL’lik kaynak sağladı.

Türk Telekom: 24 Nisan 1995’de PTT’nin telekomünikasyon ve posta hizmetlerinin birbirinden ayrılmasıyla kuruldu. 2005 yılı Kasım ayında özelleştirme kapsamında şirketin yüzde 55 hissesi Suudi şirketi Oger Telekom’a (Oger Telekomünikasyon Anonim Şirketi) 21 yıllığına devredildi. 6 milyar 550 milyon dolara gerçekleşen devir, cumhuriyet tarihinin o tarihe kadar en büyük ihalesi oldu. Şu anki ortaklık yayısı şöyle: Oger Telecom (yüzde 55), Türkiye Hazinesi (yüzde 30) ve Borsa İstanbul (yüzde 15). 2016 yılı net karı 248 milyon lira.

TÜRKSAT: TÜRKSAT Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş., Türkiye’nin Kablo TV ve tek uydu operatörü. Türk Telekom’un özelleştirilmesi sürecinde, 16 Haziran 2004 tarihinde kuruldu. TÜRKSAT Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş.’nin tamamı devlete ait. Devlet adına uydu işletmeciliği yapan TÜRKSAT’ın 800 civarında TV ve radyo data yayını var. Şirket; TV ve radyo yayıncılığı, Kablo TV hizmeti, internet bağlantısı, veri transferi, VoIP gibi hizmetleri veriyor. TÜRKSAT’ın 2014 yılında cirosu 683 milyon 100 bin TL’ye ulaştı.

Ziraat Bankası: 20 Kasım 1863’te Ahmet Şefik Mithat Paşa tarafından kuruldu. Türkiye’nin en büyük devlet bankası. Dünya çapında hizmet veren bankanın Yönetim Kurulu Başkanı Muharrem Karslı, CEO’su ise Hüseyin Aydın. Finansal hizmetler, kredi kartı, bireysel bankacılık, ticari bankacılık, yatırım bankacılığı, rehin, özel bankacılık alanında faaliyet gösteren Ziraat Bankası’nın yönetilen varlıkları 2015 itibarıyla 302, 848 milyar TL. Çalışan sayısı 25 bin 697. Bin 545 şubesi ve 6 bin 566 atm’si bulunuyor. Bankanın New York, Londra, Bakü, Sofya, Tiflis, Bağdat, Erbil, Lefkoşa, Girne, Gazimagusa, Güzelyurt, Akdoğan, Karakum, Karaoğlanoğlu, Atina, İskele, Gönyeli, İskeçe, Rodos, Gümülcine ve Cidde’de şubeleri, Karaçi ve Tahran’da ise temsilcilikleri bulunuyor.

Yiğit Bulut ve ekib

Türkiye Varlık Fonu Yönetim Kurulu atamaları yapıldı.

Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’ne göre Türkiye Varlık Fonu A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeliklerine Yiğit Bulut, Kerem Alkin, Himmet Karadağ ve Oral Erdoğan atandı. Varlık Fonu Genel Müdürlüğü’ne ve Yönetim Kurulu Başkanlığı’na Mehmet Bostan atanmıştı.

Yiğit Bulut, Ergenekon ırkçılığından Erdoğan’ın danışmanlığına uzanan bir serüvenin sahibi. Komplo teorileri, palavraları ve ırkçı hezayanlarıyla birleştirdiği tek lider Erdoğan tutkusuyla biliniyor. MHP’li eski Bakan Namık Kemal Zeybek’in damadıydı. Eşini ve eşinin kuzenleri yönetimindeki Doğan Grubu’nu terk ederek AKP gemisine binmişti.

Mehmet Bostan, 1971 doğumlu İÜ Uluslararası İlişkiler mezunu ortalama bir bankacı. 2013’te AKPnin SPK üzerinden Türkcell’e çökmesi operasyonunda Türkcell Yönetim Kurulu Üyesi olarak atandı. Şubat 2016’da Özelleştirme İdaresi Başkanı oldu.

Kerem Alkin, Erdoğan’ın damadı Enerji Bakanı Berat Albayrak’a e-posta raporlarıyla tanınan biri. Babası profesör olduğu için akademiye kapak atmış biri.

Himmet Karadağ, 1974 doğumlu, Gazi Kamu Yönetimi mezunu. Bütün kariyeri Maliye Bakanlığı memurluğu. 2012’de SPK üyesi, 2016’da BİST Başkanı oldu.

Oral Erdoğan, gemi inşa konusunda deneyimli bir akademisyen. Kayda değer şirket yönetimi tecrübesi bulunmuyor.

Fon’a yönelik itirazlar

Yasama gücünün varlığında, kanun tasarısı olarak (yani görüşler, müzakereler, etki analizlerinin ardından) gelmesi gerekecek önemdeki bu yapı, talimat üzere olduğu aşikâr 16 iktidar milletvekilinin imzasıyla “teklif” olarak gelmişti. OHAL rejiminin ilk sıralardaki önemli yasalarından biri olan TVF’nin teklif olarak gelişi de böylesi bir aciliyet arayışının sonucuydu. Bu arayış, teklifin gerekçesinde şöyle özetleniyordu: “Otoyollar, Kanal İstanbul, üçüncü köprü ve havalimanı, nükleer santral gibi büyük altyapı projelerine kamu kesimi borcu arttırılmadan finansman sağlanması.”

Ekonomi yazarı Çiğdem Toker’e göre varlık fonları, geleneksel olarak Türkiye gibi yüz milyarlarca dolar borcu, cari açığı olan ekonomilerce değil, nakit fazlası olan ülkelerce kuruluyor. Bu Fon, her fırsatta “devletin cebinden bir kuruş çıkmayacağı” söylenegelen büyük altyapı projelerine finansman sağlanmak üzere kuruldu. Sadece Sayıştay denetimi değil, sermaye piyasaları, kamu ihale, devlet memurları mevzuatına da tabi değil. Kanunlar üstü konumlanıyor.

Çiftlik gibi kullanılacaklar!

Ekonomist Uğur Gürses ise Hazine’nin mal varlığında olan kurumların Özelleştirme İdaresi kanalıyla satılıp gelirin yine Hazine’ye geldiğini hatırlatarak, “Şimdi KHK ile Hazine’nin mal varlığındaki kuruluşlar, Varlık Fonu’na devredilebiliyor. OHAL koşullarında KHK çıkarma yetkileri var, ancak bunun OHAL ile ilgisi yok. Hukuk üstü bir uygulama. Bu kuruluşlar bütçe denetiminin dışına çıkarılmış oluyor. Anlamsız, hukuk dışı bir uygulama. Karar o kuruluşların çiftlik gibi kullanılması anlamına geliyor. Patronaj Varlık Fonu’na geçirilmiş oldu hem de hukuksuz bir yolla. Meclis’in kanun yapma yetkisiyle yapılmış bir uygulama değil” dedi.

Fon’a karlı kurumların aktarılmasını “kamu malların yağmalanması” olarak değerlendiren Prof. Gazi Çağlar, twitter hesabında şu açıklamayı yaptı: “Varlık Fonu, bütçeyi paralelleştirme, denetimsiz hale getirme, fiili başkanın emrine verme, yandaşlara fonlama tarzında işleyecektir.”

İktisatçı Yahya Madra ise “Devletin şirketleşmesinden öte, devletin içinden şirket çıkarılması olarak özetlenebilecek bir durum. Doğu Hindistan Şirketi hesabı...” paylaşımında bulundu.

İktisatçı Mustafa Sönmez de şunu yazdı: “Referandumu beklemeden tek adamlık, Varlık Fonu ile başlatılıyor. Hangi batak firmaya kamu fonu akıtılacağının işareti, Saray’dan gelecek.”

Çiftlik gibi kullanılacaklar!

Ekonomist Uğur Gürses ise Hazine'nin mal varlığında olan kurumların Özelleştirme İdaresi kanalıyla satılıp gelirin yine Hazine’ye geldiğini hatırlatarak, "Şimdi KHK ile Hazine’nin mal varlığındaki kuruluşlar, Varlık Fonu’na devredilebiliyor. OHAL koşullarında KHK çıkarma yetkileri var, ancak bunun OHAL ile ilgisi yok. Hukuk üstü bir uygulama. Bu kuruluşlar bütçe denetiminin dışına çıkarılmış oluyor. Anlamsız, hukuk dışı bir uygulama. Karar o kuruluşların çiftlik gibi kullanılması anlamına geliyor. Patronaj Varlık Fonu'na geçirilmiş oldu hem de hukuksuz bir yolla. Meclis’in kanun yapma yetkisiyle yapılmış bir uygulama değil" dedi.

ANKARA