Werte kirmancunê Dêrsim’de polîtîka bê kamîye

Na nuşte de nêşkîme ke her hete ra mesela Dêrsim’î sero qal kerîme. Hometa Îsa pexamberî; îlam ke Hermenîyî, azbirnayîsê 1915. de hem Anatolyaye’de, hem kî Kurdistan’î de ame qir kerdene. 

Hermenîyê Dêrsim û yê dormeyî kî o sire ame qir kerdene. Çeyê ke tek û tuk mendê, çixa ke hona kamîya xo ra xeverdarê, yî kî hetê kultirî ra wertê kirmancu de asîmîle bîyê. Tirkê ke waxtê Selçuku be Osmanu de ardê, na hardu de ca kerdê wayîrê kamîya xo yê, dewlete ra kî rajîyê.

Na xoverestena peyene ra dime, mesela kirmancu xeyle xeyle ame ra verê çimu. Kerdena dewlete ra herkes endî xeverdaro. 

Cirmê xo çixa ke girano xoverodayîsê kirmancu xeyle avê şîyo, çor parçeyê Kurdistan’î de kî binge gureto. Na mesela ser hesavê her keşî cîya cîyawo. Keso ke wayîrê vîcdanîyo, partî û şoreşgerê ke qeretê îsonetenî kenê, wazenê ke kirmancî wayîrê haq û huqûqê xo bê, na mesela ebe haqanîye bêro hal kerdene.Xeyle serrîyo ke tifong erjîno. Jede yê xo kirmancî, des hazaru ra îsonkişîyo, hazaru ra dewî vêsnê, mîlyonu ra kes goç kerdo, des hazaru ra kes zîndanu de poyno, poynenê.Kirmancu honde cirm çi ra onto? 

Wasto ke kirmancî kî xoser bê, wayîrê welatê xo bê, werte homete de ebe kamîya xo cayê xo bice rê, ebe haştîye û tê dustîye weşîya xo biramê...

Dewlete Dêrsim’de se kerd?

Îttîhat u Terakkî ra dest kerd ci, ebe Kemalîstu dewam kerd; îtîqatê ke sunnî îslam nîyê, Miletê ke tirk nîyê ci re azbirnayîs na ro. Gama peyene de na polîtîka xo Dêrsim’de kî ne ro... azbirnayîs...Dewrê împaratorenî de, wastene ke sarê Dêrsim’î Rawa Haqî ra bivîyero, bê ro Rawa Hanefîyen ser, ebe na tore bandira Selçuku qewul kero, dime ra kî hukmê Osmanu kuyo.Dewrê Cumuratî de wast ke Dêrsim kirmancenîya xo ra kî bivîyero.

Des hazaru ra îsonê ma qir kerd, meyîtê ma tîj vera poynayî. Des hazaru ra îsonê ma rusna mefîye. Domonê ma, ma ra bêriza  guretî, berdî.Dime ra polîtîka asîmîlasyonî nê ro ke azê ma kamî û kultirê xo ser çarnê. Ne zonê ma mend, ne rawa ma, ne hardê ma... kamîya ma, îsonetîya ma kerde binê lingu ra.Bê kamîye, îsonetenî ra vejîyayena... Kirmancî ewro ustê ra payî, qeretê kamîya xo, yane qeretê îsonetenîya xo kenê.

Şoreşgerî hevalê nêçarunê

Şoreşgerî, werte na homete de tima bîyêhevalê nêçaru. Tima qeretê tê dustîye, xoserî û haqanîyekerdo.Cemîyetê Îttîhat û Terakkîbe Kemalîstu ra îsonê na welatu hem qir kerdo, hem kî kamîye ra kerdo. Ebe na tore hukmê xo no ro, saltanet ramito, rameno.“Gola Dêrsim”î kî werte adir u kile de ra. Neçe ewladê xo, xo feda kerdo ke Dêrsim sanike mebo, kamîya xo vînd meke ro...Kirmancî se serru ra nato ke honawo yenê tê lewe, dirbetê destê zalimu melem kenê. Çor hete Kurdistan’î ra gencî, çor hetê Kurdistan’î de canê xo kenê canê jumînî vera ke kirmancî bindestîye ra bixeleşîyê.Çor hetê Kurdistan’î de şoreşgerê Kirmancu; ebe Desmalê Kurdistan’î, ebe zonê xo, ebe kilam û şîwarunê xo, ebe destanunê xo nimayîs de rê, meterisu de rê. Eke sire ame suka ma Dêrsim, namê “jubîyayîsê şoreşgeru”ra “bêkamîye” ane ra ma ver! Hete ra beme sa ke îsonê ma amo tê het ser ba haq u huqûqê xo nimayîs virazenê. 

Hete ra nîyadame ke ne desmalê ma kirmancu o ca de estê, ne kî zonê ma!Ti vana belka felan welat de demokrat û şoreşgerî ustê ra pay poşt danê kirmancu. Keso ke o ca de şîyayîs u nimayîsî de ro, onca îsonê ma wo. Yanê ebe xo kî mexdurê azbirnayîsîyo, keso de kirmancîye wo.

Ju sar qeret keno ke bindestîye ra bixeleşîyo! Ju sar erzeno xover ke koledaru welatê xo ra tever kero, serê her koyî de qaleqolunê zorbazu mevirajîyo, hardê xo mêro talan kerdene! ju sar qeret keno ke emegê xo wo hazar serru awe de meşero, wertê na homete de ebe raştîya xo ca bicero.Şoreşgerî, hevalê nêçarunê! Şoreşgerî je ostorî poşta gayî ra nê hîrenê! Şoreşgerî gonî û emegê mazlumu ser ra dawa maqamu mevkî nê kenê! Şoreşgerî problemunê na roze înkar nê kenê, çor kose dîna de ci re re wayîr vejînê, ebe na tore xismeta îsonetenî kenê!Şoreşgerena ke Dêrsim u wertê kirmancê Elewîyu de ca bîya sene şoreşgerena? Sene şoreşgerena ke bê kamîya ma ra xêr pîna? 

Kamîya ma, ma dest ra ebe azbirnayîsî gureta, îsonetenîya ma kerda binê lingu ra. Na qesa nê zonîna?Nêçaru de hevalên çiturî beno; Kobanê’de, Şengal’de rind bîye alacaxe. Şoreşgerî, kamî u kulturê sarê nêçaru înkar nê kenê, asîmîlasyon ra medet nê pînê. Ju kes bo, des kes bo, ya kî hazar kes bo; xora ke şoreşgerî raşt şoreşgerîyê, eke îcavê şoreşgerenî arde ra hurendî, vîcdan û zerê mazlum u nêçaru de ca benê, hurmet vînenê. 

Şoreşgerê ke Kobanê u Şengal’de lewê mazlum û nêçaru de meteris gureto, asmênê yî welatu de endî bîyê astarê miqerem, roştî danê rawa îsonetenî. Onca şoreşgerunê kirmancu ra ebe hazaru şehîdî estê, yî xora şehîdê kirmancu nê, şehîdê homete yê. Yî hem îsonetenîya xo re, hem kî ra û erkanê îsonetenî re wayîr vejîyayî. Yane mordem ebe kamîya xo kî beno şoreşger. Xora ke sene hekmeta ju wertê îsonê ma de “bê kamîye şoreşgerên” esta. Na qesa rawa şoreşe ra nê, polîtîkawa koledaru ra yena.

Sarê ma Dêrsim’î kî renge de kirmancu, parçe de homete wo. Îsono ke vanê; reng be rengo, wayîrê zonîyo, wayîrê tarix u kulturîyo. Na raştîya îsonetenîya. Keso ke qeretê îsonetenî keno gereke na raştîye bizono, wayîr bivejîyo, hurmet bi ci kero, şoreşgerenîya xo kî na raştîye re gore biramo.Şoreşa kirmancu, çor hetê Kurdistan’î de kamîya xo sero bîya ra berze, homete re bîya poşt, bîya dîyax. 

Saro ke kewto bindestê koledaru, ebe polîtîka kamîye ra kerdene wazenê ke yî sarî werte ra weda rê, az bibirnê. Namê şoreşgerenî ra Dêrsim u wertê kirmancê elewîyu de na polîtîka ra xêr pîtene, rasta rast ver ba ci nê vejîyayene lewe koledaru de ca guretena. Ewro ke mebo meste homete sima oncena dare. Şoreşgerenîya ma; raştîya ma sero, îsonetenîya ma sero berz bo.