Yeni yıl geleneklerle güzel
Serê salê binê salê…
Kürtler, ayrıca yılbaşında özellikle “Serê Salê” etkinlikleri düzenler. Bu etkinlikler kapsamında ev ziyaretleri yapılır, müzik, tiyatro ve skeçlerle yeni yılı coşkulu bir şekilde kutlanır. Örneğin geçen yıl Amed, Lice, Dersim ve Batman’da evlere çat kapı yapılan ziyaretlerde, “Serê salê binê salê xwedê aşitî bîne vê malê” denilerek, şeker dağıtılmıştı.
Aleviler’de Gağan kutlaması
Yılbaşı kutlaması Dersim, Erzincan, Sivas, Muş yörelerinde yaşayan Kızılbaş Kürtler tarafından ise “Gağan” adı altında kutlanıyor. Gağan, her yıl Aralık ayının üçüncü haftasında başlar, Ocak ayının ortalarına kadar sürer. Her köy ya da aşiret topluluğu ayrı tarihlerde kutlar. Salı ya da Çarşamba gününden başlanarak üç gün oruç tutulur. Üçüncü gün niyaz (fırında yapılan yağlı ekmek) yapılıp dağıtılır. Yas değil bir şenliktir Gağan.
Amaç paylaşım
Bu üç günlük zamanda birçok ritüel yerine getirilir. Bu ritüellerin tümünün birleştiği nokta, hatırlama, paylaşma ve anlamdır. Gağan’da anlatıldığı üzere insan, hayvan, doğanın her zerresi hatırlanır ve yaşam adına şükran duyulur. Bu anlamıyla geleneğin köklerinin, insanın doğa ile barışık yaşadığı, yeryüzündeki her şeyin canlı olarak kabul görüp değer verildiği zamanlara dek dayandığı fikrini güçlendiriyor
En özel yemekler pişirilir
Ayrıca o günlerde evlerin bacaları temizlenir, oradan çıkan kurum karın erimesi için yollara dökülür. Gağan’da evlerde de en özel yemekler pişirilir. Evin, çocukların hatta hayvanların temizliğine dikkat edilir. Çocuklar, sabah erkenden üzerlerine serpilen su damlacıkları ile uyanırdı. Zira Gağan gününde su damlacıklarının değdiği her yeri temizlediğine ve değdiği her kişinin kötülüklere karşı korunacağına inanılır.
Gağan’ın en önemli rituellerinden biri de, Zeyi’dir. Evlenip aileden ayrılan kız çocuklara, kızkardeşlere‚ “Bara Zeyi / Zeyi’nin payı” götürülür.
Kal Gağan oynanır
Gağan’ın bir diğer eğlencesi ise Kal Gağan oyunu. Bir genç, uzun beyaz sakallar takarak, yaşlı adam (Kal Kek) kılığına girer. Omuzunda heybesi, elinde ise asa taşır. Bir diğeri de onun eşi Fatık kılığına bürünür. Bunları korumakla yükümlü olan ve Arap denilen bir kişinin de yüzü is ile siyaha boyanır. Oyuncular, giydikleri kostüm ile tanınmamaya özen gösterir. Oyun ekibi evleri dolaşır, insanlarla sohbet eder, gittiği yeri neşelendirir. Arap ise Fatık’ın gençler tarafından kaçırılmaması için koruma görevini üstlenir. Grubun evlerden topladığı yiyecekler daha sonra paylaşılır.
Êzîdîler Nisan’da kutluyor
Êzîdîlerde yeni yıl, 13-14 Nisan’dan sonraki ilk Çarşamba günü kutlanır. Yılbaşı günü her evde kesilen kurbanın eti pişirilir. Ölüler de anılır. Gün içerisinde kadınlar mezarlıkları ziyaret edip mezarlar üzerine yiyecek bırakırlar. Bu gün Melekê Tawus’un onuruna kutlanır. Êzîdî anlatımlarına göre; Melekê Tawus bu günde yeryüzüne iner ve eski yılı değerlendirir ve gelecek yılı planlayan bir divan toplantısı düzenler. Bu nedenle dini kutsal gün, Çarşamba günüdür. Kutsal olarak kabul edilen Nisan ayı boyunca da düğün yapılmaz.
Japonlar kahkahayla giriyor
Yeni yılın güzel geçmesi için bazı ülkelerde geleneksel düzenlenen etkinlikler de şöyle:
- Çinliler, kutlamalara başlamadan önce geçen yıldan kalan kötü şansı göndermek için evlerini iyice temizliyorlar. Ayrıca şans ve bereket getirmesi için evlerine çeşitli çiçek ve bitkiler satın alıyor ve kırmızı zarfların içinde çocuklara şans parası dağıtıyorlar.
- Japonlar yeni yılı karşılarken hem kötü ruhları kovması hem de mutluluk ve iyi şans getirmesi için kapılarının önüne ip asıyor. Saatler 00.00’ı gösterdiğinde ise kahkaha atmaya başlıyorlar. Bunun nedeni de neşeli ve şanslı bir yıl geçirmek.
- Hollanda’da hem bir önceki yılın ruhlarını göndermek hem de yeni yılı karşılamak için sokaklarda yakılan ateşlerde yılbaşı ağaçları ateşe veriliyor.
- İsviçre’de yeni yılda insanlar iyi ve kötü ruhları simgeleyen çeşitli kostümler ve şapkalar giyerek yeni yılı karşılıyorlar.
- Almanya’da yılbaşında insanlar eritilmiş kurşunu soğuk suya atarak, kurşunun şeklinden geleceği tahmin etmeye çalışıyor.
Avustralyalılar denize giriyor
- Danimarkalılar eski tabaklarını yılbaşı gecesi için saklıyor ve gece yarısından önce en sevdikleri arkadaşlarının kapılarının önünde kırarak hem onu sevdiklerini gösteriyor, hem de kötü şansın gitmesini amaçlıyor.
- İspanya’da en önemli gelenek ise yılbaşında üzüm yemek. Saatler gece yarısını göstermeden önce herkes 12 üzüm tanesini hazırlıyor ve gece tam 00.00’da üzümlerini yiyor.
- İngiltere’de yılbaşında gece yarısı eve gelen ilk kişinin şans getirdiğine inanılıyor ve bu kişi gelirken para, ekmek, kömür gibi hediyeler getiriyor.
- Avustralya, güney yarım kürede bulunduğundan yılbaşı yaza denk geldiği için genellikle piknik yapılarak veya denize girilerek kutlanıyor.
Bereket için fasulye atılır
- Türkiye’de de insanlar yeni yılın güzel geçmesi için çeşitli adetleri yerine getiriyor. Bazı yörelerde yeni yıla un dolu kaplarla girilir ki o yıl un kapları hep dolu olsun. Bazı yerlerde ise yılbaşı gecesi fasulye taneleri, evde bolluk ve bereket olsun diye evin duvarlarına fırlatılır.
HABER MERKEZİ
