7.6 milyon insan işsiz

• Türkiye ve Kuzey Kurdistan'da geniş tanımlı işsiz sayısı salgın öncesine göre 1,2 milyon arttı. Resmi olarak işsiz görülenlerin yüzde 90’ı işsizlik ödeneği alamıyor.

TÜİK'e göre bile işsizler ordusuna Ekim'de 57 bin kişi daha katıldı; geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 20,3'e yükseldi.

AKP-MHP'nin kontrolündeki Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ekim 2022 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları dün yayımlandı. Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 10,2, mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı (âtıl işgücü) ise yüzde 20,3 seviyesinde gerçekleşti. TÜİK’e göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde dar tanımlı işsiz sayısı (mevsim etkisinden arındırılmış) Ekim 2022'de bir önceki aya göre 57 bin kişi artarak 3 milyon 534 bin kişi oldu.

DİSK-AR'a göre iki katı

DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden yararlanarak yapılan hesaplamaya göre; mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı ise Ekim 2022’de 7 milyon 608 bin kişi olarak gerçekleşti. TÜİK’e göre Ekim 2019’da yüzde 13,5 olan işsizlik Ekim 2022’de yüzde 10,2 olarak gerçekleşti. Ancak aynı yıllarda geniş tanımlı işsizlik yüzde 18,7’den yüzde 20,3’e yükseldi.

İşsizlik ödeneği alamıyorlar

İşsizlik yüksek düzeyde seyrederken dar tanımlı işsizlerin ezici çoğunluğunun işsizlik ödeneğinden yararlanamadığı ortaya çıktı. İşsizlik ödeneğinden yararlanma koşullarının ağır olması ve işsizlik sigortası kaynaklarının amacı dışında kullanılması sebebiyle işsizlerin büyük çoğunluğu işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor. TÜİK, Ekim 2022’de toplam dar tanımlı işsiz sayısını 3 milyon 458 bin kişi olarak açıkladı. İŞKUR’un Ekim 2022 verilerine göre ise Ekim'de işsizlik ödeneği alabilenlerin sayısı 402 binde kaldı. Böylece Ekim 2022’de resmi işsizlerin sadece yüzde 11,7’si işsizlik sigortası alabildi; 3 milyonu aşkın işsiz, işsizlik ödeneğinden yoksun kaldı. Bu da işsizlerin yaklaşık yüzde 90’ının işsizlik ödeneğinden yararlanmadığı anlamına geliyor.

 

 

İşsiz sayısı 7 milyon 608 bin

Ekim 2022 döneminde mevsim etkisinden arındırılmış (MEA) dar tanımlı işsizlik, yüzde 10,2; zamana bağlı eksik istihdam ile işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 14,2; işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı yüzde 16,6 ve âtıl işgücü oranı (geniş tanımlı işsizlik) ise yüzde 20,3 olarak açıklandı. Ekim 2019’da 300 bin olan zamana bağlı eksik istihdam (MEA) sayısı, Ekim 2022’de 1 milyon 398 bin kişiye yükseldi. Ekim 2019’da 1 milyon 748 bin olan potansiyel işgücü sayısı ise Ekim 2022’de 2 milyon 676 bine yükseldi. DİSK-AR'ın, TÜİK’in âtıl işgücü oranından hareketle yaptığı hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı Ekim 2022’de 7 milyon 608 bin olarak gerçekleşti.

Kadın işsizliği en yükseği

TÜİK’e göre de kadın işsizliği tüm işsizlik türlerinde en yüksek kategori olmaya devam ediyor. Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı erkeklerde yüzde 8,6 iken kadınlarda yüzde 13,3 olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsizlik erkeklerde yüzde 16,7, kadınlarda ise yüzde 27 olarak hesaplandı. Geniş tanımlı kadın işsizliği ile geniş tanımlı erkek işsizliği arasındaki fark 10,3 puandır. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 12,8 iken kadınlarda yüzde 17,1’dir. İşsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 12,7 iken kadınlarda yüzde 23,6 seviyesindedir. Ekim 2022 itibarıyla kadınlarda mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 546 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 3 milyon 572 bindir. Erkeklerde ise dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 987 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 4 milyon 34 bindir.

Ekim 2022 HİA verilerine göre işsizlik türlerinin en yüksek olduğu kategori yüzde 28,6 ile genç kadın (15-24 yaş) işsizliği oldu. İkinci yüksek işsizlik kategorisi ise geniş tanımlı kadın işsizliğidir. Ekim 2022’de geniş tanımlı kadın işsizliği yüzde 27’dir. Bilindiği gibi salgın döneminde diğer işsizlik kategorilerine göre kadın işsizlik türleri genele göre çok daha yüksek gerçekleşti ve bu eğilim devam ediyor.

Geniş ve dar arasındaki fark

Geniş tanımlı işsizlik oranı ile dar tanımlı işsizlik oranı arasındaki puan farkı açılma eğilimini sürdürüyor. Zamana bağlı eksik istihdamda artış ve iş bulma ümidinin kaybedilmesine paralel olarak geniş tanımlı işsizlik oranı artıyor ve dar tanımlı işsizlik ile arasındaki makas açılıyor. Örneğin, Ocak 2019’da dar tanımlı işsizlik yüzde 13,6 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 19,7 olarak gerçekleşmişti. Bu dönemde geniş tanımlı işsizlik dar tanımlı işsizlikten 6,1 puan yüksekti. Ekim 2022’de ise dar tanımlı işsizlik yüzde 10,2 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 20,3 olarak gerçekleşti. Dar ve geniş işsizlik arasındaki fark bu dönemde 10,1 puan oldu. Dar ve geniş işsizlik arasındaki makasın bu denli açılmasının en önemli nedeni zamana bağlı eksik istihdam sayısı, ümidini kaybedenlerin, iş aramayıp çalışmaya hazır olanların ve iş arayıp işbaşı yapamayacak olanların sayısındaki artıştır. Böylece dar tanımlı işsizlik sınırlı kalırken geniş tanımlı işsizlik arasındaki fark açılıyor.

İşsizlikle mücadele önerileri

* “Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması” ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir.

* Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “insana yaraşır iş” yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır.

* İş Yasası'nın 25/II. Maddesi yeniden düzenlenmeli ve keyfi işten çıkarmalar sona ermelidir.

* İşsizlik sigortası ödeneğinden yararlanma koşulları ve ödenek miktarı iyileştirilmelidir.

* İşsizlik Sigortası Fonu’nun amaç dışı kullanımına son verilmelidir. Fon’dan işverenlere dönük teşvik ve destekler sona erdirilmelidir.

* İstihdam artışlarında kamunun payı dikkate değerdir. Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır.

* İşbaşında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerlerin ve bursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir.

* Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır.

* Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

* Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır.