Doğu ile Batı arasında: UKRAYNA

• Yüzyılın en kapsamlı ittifaklarının savaşa tutuştuğu Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş üçüncü yılına girdi. Resmi olarak 2022’de başlasa bile Ukrayna Rusya savaşı hem turuncu devrim ile Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç hükümetinin devrilmesi yerine Batı yanlısı NATO üyeliği isteyen iktidarların gelişi ile 2013 yılında başlamıştı.

Ukrayna’nın yüzde 18'i şu anda Rusya’nın işgali atında. 10 milyondan fazla Ukraynalı ise ülke içinde ve dışında yerinden edilmiş mülteciler konumunda. 6,4 milyondan fazla Ukraynalı yurt dışına savrulmuş durumda. Post-Sovyet coğrafyada yaşanan renkli devrimler yüzyıl boyunca oluşturulan statükonun ve Jeo-politik dengenin geri dönülemez biçimde yıkılmasına sebep oldu. Eski sovyet şeflerinden Nikita Kruşçevin Kırım, Lugansk, Donetsk, Odessa ve Harkov’u Ukrayna’ya bağlaması ile bu coğrafya Sovyetlerin nükleer deposu ve Jet motor üretim merkezi haline dönüştürülmüştü. O zamanlar için geçirgen sınırları olan Sovyet cumhuriyetlerinde bu bir sorundan çok avantajdı. Donesk ve Lugansk’ın geniş kömür ve demir rezervleri tüm sovyet coğrafyasına can verirken, Ukrayna tarımsal üretimde yaptığı devrimler halen dünyanın sayılı tahıl üreticileri arasına girdi. Gürcistan’ın ardından Ukrayna’da başlayan renkli devrim tüm bu ortak pazarı alt üst etti.

Nüfusunun büyük çoğunluğunu Rusça konuşan ve rusça anadilde eğitimin kaldırılmasını varlıklarına dönük tehdit kabul eden Rus çoğunluk Dinyeper nehrinin tüm doğu hattı boyunca Rusya’yı ya açık ya da kapalı yöntemlerle hinderlantına davet etti. Savaşın gerekçesi ve tarihçesi ne olursa olsun Ukrayna doğal kaynakların heba olduğu etnik çatışma çukuruna yuvarlanan ülke olarak tarihe geçti.   

Maddi yardım devam ediyor

Avrupa Birliği Ukrayna'nın en büyük bağışçısı konumunda. Ukrayna'ya vaat edilen ve teslim edilen askeri, mali ve insani yardımları ölçen Kiel Enstitüsü'ne göre, 24 Ocak 2022 ve 15 Ocak 2024 tarihleri arasındaki taahhütler 144 milyar euro'dan fazla. Ukrayna Destek Takibi projesinin başkanı Pietro Bomprezzi, "Belirli paketlere sadece 77 milyar euro tahsis edildiğini not ediyoruz. Dolayısıyla vaat edilenler ile mali açıdan gerçekte sağlananlar arasında oldukça önemli bir fark var" dedi.

Amerika Birleşik Devletleri ise Ukrayna'ya en fazla yardım sağlayan ikinci ülke konumunda. Kiel Enstitüsü'ne göre Wahsington 67 milyar euro'dan fazla yardım sözü verdi. Sadece askeri yardımlara bakacak olursak, Washington 42 milyar euroyu aşan taahhüdüyle bu kez en büyük bağışçı konumunda. 

Cephede değişim yok

Yüzde 18’i fiili olarak Rus kontrolündeki Ukrayna’da bin kilometreye ulaşan cephe hattında son aylarda bir değişim yok. Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü Uluslararası Güvenlik Çalışmaları Direktörü Neil Melvin'e göre bu durum çatışmanın "tıkanmaya" başladığının bir işareti.

Azak denizi

Ukrayna'nın 2023 yazındaki karşı saldırısı başarısız olurken Rusya’nın Karadeniz filosu için üs olarak kullandığı Sivastopol limanı ve Azak denizi bir Rus iç denizine dönüşmüş durumda.  Neil Melvin, karşı saldırının başlangıcında belirlenen hedeflere "önemli ilerlemeler " ve "Ruslardan önemli miktarda toprak alınması" Ukraynalıların büyük çabalarına ve müttefiklerinin desteğine rağmen ulaşılamadığını belirtiyor.

Yüzbinlerce asker öldü

Ukrayna “devlet sırrı” diyerek savaş kayıplarını açıklamaktan imtina ediyor. Aynı durum Rusya için de geçerli. Ancak yabancı asker devşirilerek zorla devam ettirilen bu horoz döğüşünde her iki taraftan yüzbinlerce asker ya öldü ya da yaralanarak savaş dışı kaldı. Aralık 2023'te bir ABD istihbarat raporunda Rus tarafında yaralanan ya da ölen 315 bin asker listelendi. New York Times, Ağustos 2023'te Amerikalı yetkililerin tahminlerine dayanarak 70 bin Ukraynalı askerin öldürüldüğünü ve 100 bin ila 120 bin arasında askerin yaralandığını açıkladı. Rus kayıplarının ise daha yüksek olduğu belirtildi. Buna göre savaşın başlangıcından Ağustos 2023'e kadar 120 bin Rus askeri öldü ve 170 bin ila 180 bin arasında asker de yaralandı.

Akere alın yaşı 25’e düştü

Cephe hattında yitirilen askerlerin yerinin doldurulması her iki ülke için de öncelikli sorun. Nüfus olarak Rusya ile karşılaştırılamayacak olan Ukrayna’da askere alım yaşı 27’den 25’e çekiliyor. Yasa onaya sunulmak üzere iken "İki yıldır hiç ara vermeden savaşan insanlar var. Çok yorulmuş durumdalar" denilerek savaş yorgunluğuna dikkat çekiliyor.  

Cephe hattındaki askerlerin yaş ortalaması şu anda 43 civarında. Bu nedenle Kiev, demografik geleceğinin bağlı olduğu gençleri feda etmeden birliklerini yenileme ikilemiyle karşı karşıya.

6,4 milyon mülteci

10 milyondan fazla Ukraynalı evlerini terk etmek zorunda kaldı. Bunların 6,4 milyondan fazlası yurt dışında mülteci konumunda. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne (UNHCR) göre, Ukraynalı mültecilerin toplam sayısı 2022 sonu (5,7 milyon) ile 2023 sonu arasında yüzde 5 oranında arttı.

Ukraynalı mültecilerin büyük çoğunluğu Avrupa ülkelerine sığındı. Avrupa'da mültecilere ev sahipliği yapan ülkelerin başında Almanya (1.1 milyon), Polonya (957 bin) ve Çek Cumhuriyeti (376 bin) geliyor. Ayrıca 3.7 milyon Ukraynalı da kendi ülkeleri içinde yerinden edilmiş durumda. Yaklaşık 900 bin kişi üç aydan uzun bir süredir Ukrayna'ya geri dönmüş durumda. KİEV