İdam rejimi

• İran rejimi, Ekim ayında 37’si Kürt, 241 kişiyi idam etti. Bu rakam, bir önceki yıla oranla yüzde 50'lik bir artışa tekabül ediyor. Rejim, ayrıca son 10 ayda bini aşkın kişiyi idam ederken, 700 Kürt ve aktivisti gözaltına aldı.

İran rejiminin suçları her ay katlanarak artıyor. Ekim ayında sadece 241 kişi idam edilirken, bu rakamlar 2024 yılının Ekim ayına oranla yüzde 50'lik bir artışa işaret ediyor. İran’daki insan hakları ihlallerini ve rejimin suçlarını takip edip raporlaştıran Oslo merkezli İnsan Hakları Örgütü Henga’dan yapılan açıklamada, "Sadece geçtiğimiz ay içinde, İran İslam Cumhuriyeti genelindeki hapishanelerde en az 241 mahkum idam edildi. Bu rakam, Ekim 2024'e kıyasla en az 80 vaka ya da yüzde 49,5 artış anlamına geliyor" denildi.

Ekim ayında idam edilenlerin 37'si Kürt'tü ve bu da toplam sayının yaklaşık yüzde 15'ini oluşturuyor. Hengaw’a göre, 8 kişi siyasi suçlamalarla idam edildi ve bunlardan yedisi “İsrail adına casusluk yapmakla” suçlanıyordu.

Hengaw, "Ekim ayında idam edilen 241 mahkumdan sadece 10’nun idamının (toplamın yüzde dördünü temsil ediyor) resmi İran kaynakları ve yargıya bağlı web siteleri tarafından duyurulduğunu belirtmek gerekir. 13 mahkumun ölüm cezası, ailelerine haber verilmeksizin veya son bir ziyaret hakkı tanınmaksızın gizlice infaz edildi" notunu düştü. Aynı zamanda idam edilen 235 kişinin kimliklerinin tespit edildiğini ekledi. 

Gizlice idam etti

Rejim en az 8 kadını da idam etti; ikisi İsfahan, diğerleri ise Zencan, Kum, Şiraz, Nihavend, Meşhed ve Reşt’te idam edildi. Rejimin suçlarının her geçen gün artmasına rağmen, devlet medyası 10 vakayı kamuoyuna duyurdu, yani idamların sadece yüzde 4’ünü duyurdu. 13 kişiyi ise ailelerine haber vermeden ve son görüş hakkı tanımadan idam etti.

İdam edilen tutsakların 37’si Kürt. Bu da toplam sayının yüzde 15,5’ine denk geliyor. Eylül ayında da 35 Kürt idam edilmişti. Kürtlerin yanı sıra 27 Lor, 13 Arap, 17 Türk, 16 Gilaki, 11 Beluç, 2 Türkmen, 11 Afgan ve 70 Fars da Ekim ayında idam edildi. Diğer 37 kişinin kimliği tespit edilmedi.

Öte yandan, en fazla infaz 31 vaka ile Elburz eyaletindeki cezaevlerinde kaydedildi. Toplamda, İran'ın 27 eyaletinde infazlar gerçekleştirildi. İsfahan eyaleti 21 vaka ile ikinci sırada yer alırken, onu 20 vaka ile Fars eyaleti izledi. Aynı zamanda Kirmanşan’da 17, Horasan ve Kuzistan 14, Gilan 13, Loristan 12, Kum 10, Hamedan 9, Kirman ve Zencan 8, Kuzey Horasan ve Simnan 7, Gülistan, Markazi Kohgiluye ve Buyer Ahmed 6, Mazandaran, Kazvin ve Güney Horasan 5, Yezd 4, Sistan ve Belucistan 3, İlam ve Hürmüzgan 2, Senendec, Çaharmahal ve Bahtiyari’de birer infaz gerçekleştirildi.

700 Kürt ve aktivist gözaltına alındı

İran’da aylık idam verileri böyleyken, Hana İnsan Hakları Örgütü’nün raporuna göre Rojhilatê Kurdistan’da Ekim ayında 48 Kürt ve aktivist gözaltına alındı. Aynı raporda, 22 kişinin toplamda 25 yıl hapis cezasına çarptırıldığı ve bunlardan 11’inin cezanın infazı için cezaevine gönderildiği bildirildi. Ayrıca Mahabadlı Kürt siyasi tutsak Kawês Ebdulazade’nin de ‘isyan’ suçlamasıyla idam edildiği kaydedildi.

Hana raporunda, bu yılın başından itibaren 700 Kürt ve aktivistin “muhalefetle iş birliği yapmak, sivil toplum ve sendika faaliyetlerine katılmak, medya faaliyetlerinde bulunmak ve dijital medya ağlarını kötü kullanmak” suçlamasıyla gözaltına alındığı aktarıldı.

İran-İsrail savaşının ardından her iki ülke arasında ateşkes ilan edilmesinden sonra İran devleti, Kürt yurttaşlara ve aktivistlere yönelik bir gözaltı dalgası başlattı. Şimdiye kadar yüzlerce yurttaş, aktivist, gazeteci ve öğretmen gözaltına alınarak hapis cezasına çarptırıldı. İnsan hakları gözlemcilerinin ihlallerini sert bir şekilde eleştiriyor.

10 ayda bini aşkın idam

Birleşmiş Milletler (BM) uzmanları Eylül ayında yayımladıkları bir raporda, "1 Ocak 2025'ten bugüne kadar en az 1000 infaz belgelenmiştir. Şeffaflık eksikliği nedeniyle, gerçek sayının önemli ölçüde daha yüksek olması muhtemeldir" ifadelerini kullandı. Uzmanlar, Tahran'a idam cezasının kullanımı konusunda derhal bir "moratoryum" ilan etme çağrısında bulundu.

Cuma günü yapılan bir brifingde, BM'nin Bağımsız İran Gerçekleri Araştırma Misyonu, İran'daki infazların "2015'ten bu yana kaydedilen en yüksek seviyede" olduğunu bildirdi. Misyonun haklar uzmanı Max du Plessis, "Eğer infazlar, bir politika gereği sivil bir nüfusa yönelik yaygın ve sistematik bir saldırının parçasını oluşturuyorsa, o zaman idam cezası veren hakimler de dahil olmak üzere sorumlular insanlığa karşı suçlardan sorumlu tutulabilir" dedi. HABER MERKEZİ