Savaş düzeni bütçeyi yuttu

• 6 ayda yıllık bütçeyi çökerten AKP-MHP’nin, içinde bulunduğu yönetim krizinin son kertesine gelindiğini gösteren ‘İflasın Bütçesi’ni savaşa, yandaşa ve ranta akıtacağını belirten HDP, iktidarın mevcut bütçe tercihlerini reddederek şerh koydu. 

“Ek Bütçe Kanun Teklifi”ni OHAL bütçesi olarak değerlendiren HDP, şerhinde “Bütçe gider tahmininin ilk tahminin yüzde 73,6’sı oranında arttırılmasıdır. Bu oranda sapma yaşayan bir bütçe hükümetin düşmesi anlamını taşımaktadır” dedi.
Halkların Demokratik Partisi (HDP) tarafından AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla getirilen “Ek Bütçe Kanun Teklifi”ne şerh düşüldü. Plan ve Bütçe Komisyonu’nun HDP’li üyeleri Garo Paylan, Necdet İpekyüz ve Erol Katırcıoğlu imzasıyla verilen şerhte, “Yıllık bütçeyi 6 ayda batıran iktidara ek bütçe emanet edilemez” denildi. Şerhte, bir ekonomik planlama yöntemi olan bütçelerin, ancak demokratik katılımcı ve kapsayıcı olması halinde eşit dağılım yoluyla toplumdaki eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasına katkıda bulunacağı vurgulandı. 
 
Halka ve muhalefete rağmen
Derin eşitsizlikleri yok sayan, katılımcılık ve çoğulculuktan uzak bir bütçeleme anlayışının hakim olduğu belirtilen şerhte, yıllardır halkın talepleri dinlenmediği gibi muhalefetin de uyarılarının dikkate alınmadığı vurgulandı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin hayata geçmesiyle birlikte Saray’da hazırlanan bütçe teklifinin bir virgülü dahi değiştirilmeden Meclis’te geçirildiği hatırlatılan şerhte, “Nitekim halihazırda oluşturulan ek bütçe kaynağının tamamı vergilerden karşılanacak, böylece iktidarın suç ekonomisine, rant ve talana dayalı, sermayeyi koruyan politikalarının ağır faturası halka kesilecektir” denildi. 

Halka faturası ağır 
2022 Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi’nde kadınların, emekçilerin, gençlerin, çiftçilerin, işsizlerin, işçilerin, çocukların, kadınların, esnafın talep ve ihtiyaçlarına kulak tıkandığı kaydedilen şerhte, şu noktalara dikkat çekildi: “Meclis’e sunulan ek bütçe teklifindeki ödeneğin tamamı vergilerden karşılanacak. Taleplerinin, iradesinin ve katılımının yok sayılması, halka ağır bir fatura olarak dönmektedir. Bu ek bütçenin, halkın sorunlarını da yoksulluğu da çözemeyeceği açıktır. Bu bütçe, yoksulu daha yoksul, zengini daha zengin yapacaktır. Halka ait değil, Saray bütçesidir. HDP olarak ekonomi politikaları oluşturulurken katılımcı, demokratik ve kapsayıcı ilkelerinin esas alınması gerektiğini savunuyoruz. Kaynakların merkezi ve yerel bölüşümünü düzenleyen kamusal bütçelemede halkın söz ve kar sahibi olması sağlanmalıdır.”

Meclis sadece onaylıyor
 Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde, Plan ve Bütçe Komisyonu dahil Meclis’in tüm birimlerinin, bir prosedürü gerçekleştirme ve onay mercine dönüştürüldüğü; üyelerin denetim yetkilerinin nerdeyse tamamen elinden alındığı ve muhalefetin dönüştürücü gücünün yok edildiği belirtilen şerhte, şöyle devam edildi: “Meclis, tamamen önüne sunulan dosyayı tüm haklı eleştiri, uyarı ve önerilere rağmen noktası virgülüne onaylayan bir merciye indirgenmiş, komisyonlarda önergelerimiz yok sayılmıştır. İktidar milletvekillerinin tek işlevi de gerektiğinde sandalyesine geçip elini kaldırıp indirerek değişiklikleri mümkün kılmak ile Cumhurbaşkanı ve marifetlerini övmekle kısıtlı kalmıştır.”
 
Olağanüstü hali destekliyor
Sunulduğunun dışında sebeplerle masaya yatırılan ve iflasın kanıtı niteliğini taşıyan bu bütçenin, 1995 ve 2001 yıllarında uygulanan kriz bütçeleriyle benzerliğine işaret edilen şerhte, şunun altı çizildi: “Dolayısıyla, bu bir ‘ek bütçe’ değil, içinde bulunduğumuz olağanüstü hali destekleyen bir OHAL bütçesidir.”

İktidar tercihlerine ret
 6 ayda bir yıllık bütçeyi çökerten AKP-MHP’nin, içinde bulunduğu yönetim krizinin son kertesine gelindiğini gösteren ‘İflasın Bütçesi’nde de değiştirmeyeceğinin son derece açık olduğu vurgulan şerhte, şunlar eklendi: “AKP-MHP iktidarı, bir kez daha en iyi bildiği şeyi yapacağını; halkın bütçe hakkını yok sayarak, tercihlerini Saray’dan, güvenlikçi politikalardan, faize akan kaynaklardan, yandaşlarının karlarını artırmaktan, zengini daha zengin yoksulu ise daha yoksul yapan politikalardan yana kullanacağını ortaya koydu. Zengine daha fazla kâr, yoksula daha fazla vergi yükleyen, bir avuç yandaşın talep ve ihtiyaçlarını önceleyen, halkın yaşadığı ekonomik buhranı görmemeyi tercih eden, kaynakları saraylara, güvenlikçi politikalara, yandaşlara ve faize akıtan bu düzen değişecektir. İktidarın mevcut bütçe tercihlerini reddediyoruz. HDP olarak ‘Halkın Bütçesi’ni savunuyoruz.” ANKARA

33 önerge reddedildi biri de iade edildi

Plan Bütçe Komisyonu’ nda 26 Ekim-26 Kasım 2021 tarihleri arasında gerçekleşen 2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi görüşmelerinde, HDP tarafından toplam 34 önerge sunuldu, bunlar arasında ‘Ana dili temelli çok dilli eğitim’ önergesi, ‘Anayasa’ya aykırılık’ iddiasıyla işleme alınmadı; kalan 33 önergenin tamamı AKP-MHP milletvekillerinin oylarıyla reddedildi. 

Bütçenin yüzde 40’ı dört ayda harcandı

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın resmi rakamlarına göre; 2022’nin ilk dört ayında yapılan harcamalar toplamı 786 milyar TL’dir. Yani 2022 bütçe ödeneklerinin yüzde 45’i, yılın ilk dört ayında zaten tüketildi. Oysa bu oran 2021’in aynı döneminde yüzde 31 olarak gerçekleşmişti. 2022 bütçesinden personel ödeneklerinin yüzde 41’den fazlası yılın ilk dört ayında kullanıldı. SGK devlet primi giderlerinin de yüzde 40’ı tüketildi. Cari transferler kalemindeki ödenek kullanımı yüzde 50’ye yaklaştı. 

240 milyarlık faize 89 milyar ekleniyor
Bütçenin kamburu durumunda olan 240 milyar TL tutarındaki faiz ödeneklerinin de yüzde 43,3’ü kullanıldı. 2022 yılı bütçesinde faiz harcamaları için 240 milyar TL ayırılmıştı. Ek bütçe teklifi ile faiz harcamalarına 89 milyar TL daha ayrılıyor. AKP-MHP iktidarı, 2022 boyunca 329 milyar TL’lik bir faiz harcaması gerçekleştirerek, üretime dayalı bir ekonomi yerine borç temelli bir ekonomi politikasını öncelediğini, halkın dertlerine ve taleplerine çözüm bulmak yerine faiz lobilerini ihya etmeyi tercih ettiğini ilan etmektedir. Ek bütçe kanunu ile ayrıca, Kur Korumalı Mevduat için 40 milyar TL ödenek konulduğu görülmektedir. Bu durum daha önce yapılan ödemelerin bütçe hakkına aykırı bir şekilde, ödenek olmaksızın yapıldığını da açıkça göstermektedir.
 
Bütçe gider tahmini yüzde 73,6 arttırılıyor
 2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gider tahmini 1 trilyon 472 milyon 583 bin 134 TL idi. Ek bütçe ile buna 1 trilyon 83 milyon 597 bin 525 lira ekleniyor. Böylece bütçe gider tahmini, ilk tahminin yüzde 73,6’sı oranında arttırılıyor. Bu oranda sapma yaşayan bir bütçe, hükümetin düşmesi anlamını taşıyor. Hatırlanacağı üzere 2018’den önce bütçe kanununun Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilmemesi durumunda hükümet düşmekteydi. 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile beraber bu hüküm kaldırıldı.