450 bin Afgan sınır dışı

• İran rejiminin “yasadışı” olarak tanımladığı on binlerce Afgan, tutuklanmamak içinAfganistan’a döndü. Sadece Haziran ayında zorla geri gönderilen 450 binden fazla kişinin yüzde 25’i çocuk. UNHCR, İran-İsrail savaşı sırasında her gün ortalama 30 binden fazla Afgan'ın sınır dışı edildiğini tahmin ediyor.

İran rejimi, Mayıs ayı sonunda “yasadışı” olarak tanımladığı Afganistanlıların 6 Temmuz'a kadar ülkeyi terk etmesi, terke etmeyenlerin ise tutuklanması için süre verdi. Sürenin sona ermesiyle İran-Afganistan sınırında adeta kriz çıktı. Söz konusu karar İran’da yaşayan 6 milyon Afganistanlıdan 4 milyonunu kapsayabilir.    

Rejim, 2023 yılında yabancıları sınır dışı etmek için bir kampanya başlatmıştı. Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Haziran ayının başından bu yana İran’ın belgesiz Afganların ülkeyi terk etmeleri için belirlediği son tarihten önce yaklaşık 450 bin kişinin ülkeyi terk ettiğini duyurdu. AFP’ye konuşan kurumun bir sözcüsü “1 Haziran ile 5 Temmuz arasında 449.218 Afganistanlı İran topraklarını terk ederek kendi ülkelerine döndü” dedi. 2025 yılının tamamında bu sayının 906 bin 326 kişiye ulaştığı belirtildi.

BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ise İran-İsrail savaşı sırasında her gün ortalama 30 binden fazla Afgan'ın sınır dışı edildiğini tahmin ediyor. Birleşmiş Milletler (BM), Afganistan sınır kapılarında insani kriz yaşandığını belirterek bölgede “acil durum” önlemleri aldığını duyurdu. BM’ye göre yalnızca 1 Temmuz günü, batıdaki Herat vilayetinde bulunan İslam Kale Sınır Kapısı’ndan 43 bin kişi Afganistan'a geri döndü.

Yüzde 25’i çocuk

AFP’ye konuşan UNICEF’in Afganistan Temsilcisi Taceddin Oyewale, yaşananları “zaten kronik bir krizle karşı karşıya olan Afganistan için ciddi bir acil durum” olarak nitelendirdi.Bu yıl içinde İran ve Pakistan’dan dönen Afganların sayısı 1,4 milyonu aştı. Oyewale, geri dönenlerin yüzde 25’inin çocuklardan oluştuğunu, artık çocuklu ailelerin çok az eşya ve parayla sınırı geçtiğini söyledi.

BM, sınır noktalarındaki su, hijyen, aşı, beslenme ve çocuk alanları gibi temel insani hizmetleri artırmaya yönelik acil eylem planı başlattı. Ancak İslam Kale gibi sınır bölgelerinin, gelen binlerce kişiyi karşılamakta altyapı açısından yetersiz olduğu belirtildi. Oyewale buna dair, "Günlük 20 binin üzerinde kişiye ulaştığımızda, bu planladığımız senaryonun çok ötesindedir" dedi.

UNICEF aşılama, beslenme ve çocuk dostu alanlar sağlamanın yanı sıra, günde 7 bin ila 10 bin kişiye su ve sağlıklı ortamı genişletmek için acil önlemler uyguladı. Geçiş yapanların çoğu, tutuklama ve sınır dışı etme dahil olmak üzere yetkililerden baskı gördüklerini bildirdi.

AFP’ye konuşan 38 yaşındaki Arif Atayi, Afganistanlıların İran'da maruz kaldığı baskıları şöyle anlattı: “Bazı insanlar o kadar korkuyor ki, evlerinden tek başlarına çıkamıyorlar. Küçük çocuklarını bir parça ekmek almak için gönderiyorlar ve bu çocuklar bile bazen tutuklanıyor. Ama kendi ülkemde dilenmek zorunda kalsam bile, bu şekilde muamele gördüğümüz bir yerde kalmaktan iyidir.”

 

 

‘Bizi çöp gibi dışarı attılar’

2021’de Taliban rejiminin Afganistan’da yönetimi ele geçirmesiyle İran’a kaçmak zorunda kalanlar, şu anda maruz kaldıkları şiddeti ve baskıyı çaresizce dile getiriyor. Afganistan'ın güneyindeki bir sınır kapısında The Guardian ve Afgan haber ajansı Zan Times'a konuşan 40 yaşındaki Sahar, beş çocuğuyla birlikte seyahat ediyor ve şimdi nerede yaşayacağına dair hiçbir fikri olmadığını söyledi.

Güvenliği için haberde gerçek ismi saklanan Sahar, Afganistan'ın kuzeyindeki Baghlankentinden ve on yıldan uzun bir süredir İran'da yaşıyordu. Burada küçük bir terzilik atölyesi işleten Sahar, geçtiğimiz hafta gözaltına alındı ve çocuklarıyla birlikte güneydeki Şiraz kenti yakınlarındaki bir mülteci kampından alınıp sınır dışı edildiğini söyledi.

Sahar, "Kıyafetlerini bile toplayamadım. Gece yarısı geldiler. Eşyalarımı toplamam için bana sadece iki gün vermeleri için yalvardım. Ama beni dinlemediler. Bizi çöp gibi dışarı attılar” ifadelerini kullandı.

Sıcaktan ölüyorlar

Kadınlar yakın zamana kadar nadiren İran’dan zorla geri gönderiliyordu. Genellikle çalışma izni olmayan erkekler sınır dışı ediliyordu. Ancak Afgan sınır yetkilileri, Mart ve Mayıs ayları arasında Nimroz vilayetindeki sınır noktasından en az 100 kadının sınır dışı edildiğini söyledi. Öte yandan hava sıcaklıklarının 40 dereceleri aştığı yaz mevsiminde, geçişler sırasında çok sayıda kişinin sıcaktan öldüğünü ekledi.

The Guardian’a konuşan sınır yetkilileri son iki hafta içinde en az 13 cenazenin geldiğini ancak bunların sıcak ve susuzluktan mı yoksa İsrail'in İran'daki hava saldırıları sırasında mı öldüğünün netlik kazanmadığını söyledi.

Kadınlar taciz ediliyor

Sahar, devamında şunları ifade etti: "Şiraz'dan Zahedan'a kadar her şeyimizi aldılar. Banka kartımda 15 milyon tümen vardı. Bir şişe su için 50.000 tümen, soğuk bir sandviç için 100.000 tümen aldılar. Eğer paranız yoksa çocuğunuz da parasız kalıyordu.”

Sınır dışı edilenleri gözaltından Afganistan sınırına götüren otobüslerde kadınlar ayrıca sözlü tacize maruz kaldıklarını, temel hizmetler için rüşvet talep edildiğini ve aşırı sıcaklarda klimasız kaldıklarını söyledi. HABER MERKEZİ