• Amed'in Bağlar ilçesinde bulunan ilk kadın semt pazarı olan Jiyan Semt Pazarı'nın Bağlar Belediyesi kararı ile erkeklere verilmesine karşı çıkan kadınlar, "Buranın tozunu, çamurunu, soğuğunu biz çektik. Erkeklerin kadın pazarcılar arasında yer almasını istemiyoruz" diyor.

MUSTAFA DOĞAN / AMED

Bağlar Belediyesi'nin atama ile oluşturduğu "meclis" kararı ile kadınlara tahsis edilen Jiyan Kadın Semt Pazarı  haftanın bir günü erkeklere tahsis edildi. 2019 yılı Mart ayında yapılan yerel seçimlerinde HDP’li Zeyyat Ceylan’ın mazbatasının iptal edilip, Bağlar Belediyesi’nin AKP'ye geçmesi üzerine, belediye Jiyan Kadın Semt Pazarı'nda erkeklerin de tezgâh açması için karar aldı. 9 yıldır bu pazarda kurdukları tezgâhlarda satış yapan kadınlar ise kararı tanımadıklarını belirtiyor ve tepki gösteriyor. Yaşam mücadelesi veren her bir kadının ayrı bir hikayesi var ancak ortak bir noktaları var ki o da ayakta kalabilmek. Kimisi köyleri yakılıp yıkıldıktan sonra Amed'e yerleşmiş, kimisinin eşi yıllarca cezaevinde kalmış ve tek başına ailenin yükünü sırtlamış, kimisi de babası öldükten sonra kardeşlerine bakabilmek için okulu bırakmış ve tezgâhın başına geçerek ailesini geçindirmeye çalışıyor.

Köyümüz yakıldığında çocuktum

Jiyan Kadın Semt Pazarı'nda tezgâh açan kadınlardan biri Hazal Tunç. Amed'in Lice ilçesine bağlı Licok köyünden. "Köyümüz 1992 yılında askerler tarafından boşaltılıp yakıldıktan sonra ailece buraya göç ettik. Henüz 7 yaşındaydım" diye anlatıyor çocukluğunda yaşadığı travmayı... Herhangi bir mal varlıkları olmadığı için ailesi ile birlikte İzmir ve Balıkesir gibi kentlerde önce tarla işlerinde çalıştıklarını kaydeden Tunç, "Yıllarca batıda kaldık. Pamuk tarlalarında, sebze tarlalarında çalıştık. Biraz para biriktirince ailece Menemen ve Konak ilçelerinde 6 yıl pazarcılık yaptık. Sonra buraların bize göre olmadığına karar vererek Diyarbakır'a döndük. Belediyenin kadınlar için semt pazarı kuracağını öğrenince başvurdum. Kabul ettiler ve 2013 yılından bu yana burada pazarcılık yapıyorum" diyor.

Erkekler için başka yer açılsın

Kadın pazarı yerinde erkeklere yer verilmesine tepki gösteren Hazal Tunç, "Ellerini çeksinler. Buradaki kadın semt pazarı açıldığında her taraf boştu. Buranın tozunu, çamurunu, soğuğunu biz çektik. Erkeklerin kadın pazarcılar arasında yer almasını istemiyoruz. Bağlar büyük bir ilçe, Bağcılar mahallesi büyük bir mahalle. Belediye erkek semt pazarcılarına bağımsız ayrı bir yer tahsis edebilir. Biz kadınlar olarak da belediyeden bu pazarın sadece kadınlara ait olduğunu resmiyete dökmesini istiyoruz" diye belirtiyor.

Bu iş ile 5 kardeşime bakıyorum

Semt pazarında tezgâh açan kadınlardan biri de Melek Erkek. Radyo ve Televizyon mezunu. Ancak mesleğine uygun iş bulamadığı için pazarcılığa başlamış. Yaptığı işi sevdiğini kaydeden Melek, “Babam yok, 6 kardeşiz. Geçimimizi sağlamak için pazarcılık yapmaya başladım. Türkiye şartlarında geçinmek zor. Başka ne yapabilirim ki. Erkeklerin buraya gelmesini kesinlikle kabul etmiyoruz. Zaten kazandığımız bir şey yok. Biz kadınlar karşıyız. Koca belediye sınırlarında başka yer mi kalmadı, gelip kadın semt pazarını onlarla paylaştırıyorlar. Biz bunu kabul etmiyoruz" diyor.

Hamileyken polisten işkence gördüm

Pazarda tezgâh açan kadınlardan biri de Yüksel Aslan. Onun hikâyesi diğer kadınlardan daha farklı. Pazarda o gün satılabilecek ne varsa tezgâhına diziyor. Görüştüğümüzde, tezgâhına dizdiği sıra sıra kaçak çayların satışı ile ilgileniyordu. Eşi Hatip Aslan, 1990'lı yıllarda özgür basın geleneğinden gelen gazetelerde çalışmış. Yüksel Aslan, eşi hakkında yakalama kararı çıktığında polislerin evlerini bastığını belirterek yaşadıklarını şöyle anlattı: “Polisler evimizi basınca beni de götürmek istediler. Ancak kayınpederim sarılarak beni vermek istemedi. Hamileydim. Orada dövmeye, işkence etmeye başladılar. Polisin biri karnıma tekme ile defalarca vurdu. O darbe sonrası beynine belli bir süre oksijen gitmeyen oğlum spastik olarak doğdu. Şu anda 29 yaşında ama 12 yaşındaki çocuk gibi.”

Emeğimiz peşkeş çekilemez

Eşi Hatip'in daha sonra yakalandığını ve 4 yıl cezaevinde kaldığını kaydeden Yüksel Aslan, "Adana’da pamuk tarlalarında, sebze tarlalarında çalışmaya başladık. Eşim de tahliye oldu. Bir süre daha orada kaldıktan sonra 2014 yılında Amed'e dönüş yaptık. Belediyeye başvurdum. Bize yer verdiler. Ben pazarda çalışırken, eşim de rahatsız olan çocuğumuzun yanında kalıyor. Ekonomik olarak zorlanıyoruz" diyor. Kadın semt pazarı ilk kurulduğunda kimsenin olmadığını, ancak pazarın tanınır ve bilinir olmasından sonra buranın diğer erkek pazarcılar için cazip hale geldiğini belirten Aslan, "Burayı biz emeğimizle bu hale getirdik. Yıllardır verdiğimiz emeğin başkalarına peşkeş çekilmesine izin vermeyiz" diye vurguluyor.

 

*****

Belediye bize yeni yer tahsis etsin

Jiyan Kadın Semt Pazarı'nın kısmen erkeklere de tahsis edilmesi nedeniyle yaşanan tartışmalar üzerine Semt Pazarcıları Derneği Başkanı Kadri Erol, yaşananlar hakkında gazetemizin sorularını yanıtladı.

Amed'de semt pazarcılığın tarihçesinin 1990’lı yıllara kadar gittiğini ve o yıllarda bu işi yapanların yüzde 80'inin köyleri boşaltılmış insanlar olduğunu kaydeden Erol, "90'lı yıllarda Bağlar ilçesi sadece birkaç caddeden ibaretti. Yıllar içerisinde şehir gelişti, alanlar büyüdü. Bağlar'ın dar bir alanında pazarcılık yapıyoruz. Kentin varoşu sayılan Kayapınar, Muradiye gibi yerler artık pazarcıları kaldırmıyor. Çünkü yetersiz. İlçe de büyüdüğü için belediyeden bize yeni yer tahsis etmesini istedik" diyor.

Kadınların kendileri için bir değer olduğunu ifade eden Erol, daha önce pazar kurdukları Kaynartepe Mahallesi'nin kentsel dönüşüme girdiğini ve müşteri potansiyeli kalmadığı için belediyeden kendilerine ayrı bir yer tahsis edilmesini istediklerini belirterek, "Biz de nefes almak istiyoruz. Evimize ekmek götürmek istiyoruz. Sadece Siverek yönü imara açılana kadar geçici olarak bizlere bir yer tahsis edilmesini istiyoruz" diye konuşuyor.

 

*****

Haftanın 6 günü

Jiyan Kadın Pazarı, kayyum atanmadan önce başkanı ve başkan yardımcılarının çoğunun kadın olduğu Bağlar Belediyesi tarafından 2013 yılında açıldı. Cumartesi günleri Jiyan Kadın Pazarı’nda tezgâh kuran kadınlar, haftanın kalan beş günü ise Bağcılar Mahallesi’ndeki farklı noktalarda pazar kuruyor. AKP’li belediye kadınların Pazartesi günü kurdukları pazar yerini Perşembe günü erkeklere tahsis etmek istiyor. Pazarda, meyveden sebzeye, peynirden zeytine, tavuktan kuru gıdıya her şey satılıyor. Kadınlar, sabahın erken saatlerinde sebze ve meyve hali ile gıda toptancılarından aldıkları yiyecek ve eşyaları, kamyonetlere yükleyerek getirip tezgahlarında satıyor.