İran tekrar ayağa kalktı

• İran’da rejim karşıtı protestolar yeniden yaygınlaşıyor. Başkent Tahran’ın yanı sıra Şii inancın kutsal kabul ettiği Meşhed’de ve onlarca kentt kitlesel gösteri yapıldı.

İran halklarının Jîna Amînî’nin katledilmesi ardından başlattıkları jin, jiyan, azadi protestoları üç haftalık zayıf seyrinden sonra tekrar alevlendi. İran’ın Tahran, Kerec, İsfahan, Kazvin, Reşt, Arak, Belucistan’ın Zahedan ve Çabahar ve Rohilatê Kurdistan’da Sine, Mahabad ve Kirmanşan kentleri protestoların yaşandığı yerler oldu. Ülke içinde demokratik bir cumhuriyet için mücadele edenlerin yanı sıra ABD’de de monarşi yanlıları konferans yapıp gösteri düzenledi. 

İran’ın başkenti Tahran başta olmak üzere birçok şehirde protestolar yeniden hız kazandı, tansiyon yükseliyor. Protestocuların yayınladıkları videolarda, Tahran'ın bazı mahallelerin yanı sıra Kerec, İsfahan, Kazvin, Reşt, Arak, Meşhed ile Rojhilat’e Kurdistan’da başta Sine kenti olmak üzere Kirmanşan ve Mahabad’da protestolar düzenleniyor. Son bir kaç haftadan beri protestoların temposunda yaşanan düşüş ardından dün internet üzerinden yayınlanan videolar, İran'da gece protestolarının yeniden başladığını gösterdi. 

‘Kardeşim kanın yerde kalmayacak’

Protestolara katılanlar, ‘İran rejiminin düşürülmesi’ talebiyle sloganlar attılar. Dünyada bir çok Şii kesim tarafından kutsal kabul edilen İran’ın Meşhed şehrinde protestolarda can verenler şehit ilan edilip; ‘Şehit kardeşim... Kanın yerde kalmayacak’ sloganları atıldı.

İdam edilen protestocuların 40. gün anmaların ile Rojhilatê Kurdistan ve İranlı siyasetçi, kanaat önderi ve ölenlerinin yakınlarının çağrısı ile tekrar başlayan gösterilerin öncelikli adresi Tahran'ın mahalleleri ve ana caddeleriydi. Bir kaç gündür süren eylemler gece saatlerinde başıyor ve tüm gece devam ediyor. Geçen haftalarda azalmış olan kitlesel protestolar sivil itaatsizlik eylemleri ile kesintisiz devam etmişti. Tahran ve diğer şehirlerde duvar yazıları yazılıyor ya da ana yollarda reklam panoları veya hükümet yanlısı pankartları ateşe veriliyor.

‘Özgürlük günü yaklaşıyor’

Perşembe günü serbest bırakılan beş kadın aktivistin sosyal medya üzerinden yaptıkları açıklamada özgür kalmalarının yaşanan direniş sonucu olduğunu söyledi. Serbest bırakılan kadın aktivistler, ortak açıklamada özgürlüklerini ‘özgürlük sever İran halkı ve gençlerinin’ dayanışmasına borçlu olduklarını bildirdiler. Aktivistler “Özgürlük günü yaklaşıyor” ifadelerini kullandılar. Geçtiğimiz günlerde yetkililer tarafından serbest bırakılan onlarca mahkum arasında yer alan kadınların birçoğu başörtüsü takmadan kamera karşısına geçti. Yetkililer, ülkedeki temel politikalardan biri olan zorunlu başörtüsü konusunda herhangi bir esneklik göstermiyor. İran medyası son haftalarda, başörtüsü kurallarına uyulmadığı gerekçesiyle birçok mağazanın, restoranın ve kafenin kapatıldığını bildirdi.

Başörtüsü takmadılar, engellendiler

İranlı yetkililer geçen hafta işçi sendikalarından Tahran'daki mağaza ve işyerlerinde daha sıkı başörtüsü kuralları uygulamalarını istedi. Sıkı tesettür kurallarına uymayan öğrenciler geçen ay Tahran Üniversitesi'ne girmelerine izin verilmeyeceği konusunda uyarıldı. Diğer yandan yerel basında çıkan haberlere göre yaklaşık 50 kız öğrencinin başörtüsü kurallarını ihlal ettiği için Rojhilatê Kurdistan’ın Urmiye Üniversitesi'ne girmesi engellendi.

Yeni anayasa ısrarı 

Belucistan’da da gösteriler hız kesmeden sürüyor. Halk desteğinin kitlesel boyutlarda olduğu Belucistan’ın köklü değişim talepli protestolarında Sünni dini otoriteler yeni anayasada ısrarcı. Zahidan Cuma İmamı ve İran'daki en etkili Sünni din adamlardan Abdulhamid İsmailzehi de anayasa için referandum isteğini yeniledi. İsmailzehi, cuma hutbesinde “Kimse kendi yönteminde ve görüşünde ısrar etmemeli. Çoğunluğun istediği sistemi görmeliyiz. Anlaşmazlığı çözmek için çoğunluğun görüşüne uymalıyız” ifadelerini kullandı. İsmailzehi aynı hutbede üst düzey yetkilileri, eleştirmenler ve siyasi mahkumlarla diyalog çağrısı yaptı.

Monarşi yanlıları diasporada aktifleşti

İran’da protestolar sonrası idam edilenlerin 40. günü anmaları için yapılan eylemlerde monarşi yanlıları etkin oldukları ABD, Kanada ve Avrupa kentlerinde kitlesel gösteriler düzenledi. Hafta sonu ABD’de monarşi yanlılarının düzenlediği konferansa devrik İran Şahı’nın oğlu da katıldı. Monarşi yanlılarının siyaset etkinliklerinin kendilerincede anlaşılması ardından ılımlı ve kapsayıcı konuşmalar yapmaları dikkat çekti. 

İran İnternational Washington’a taşınıyor

Londra'dan yayın yapan Iran International kanalı, İngiltere başkentinden ayrılarak, 24 saat süren yayınını Washington'daki stüdyolarına taşıyacağını duyurdu. Duyuru, İngiliz polisinin İran rejiminin kanal çalışanlarına yönelik tehditlerinin ciddi bir hal aldığını ve artık polisin tehdit derecesini azaltamayacağı ve personelin güvenliğini sağlayamayacağı bir noktaya ulaştığını açıklaması sonrası yapıldı.

71’i çocuk 529 kişi hayatını kaybetti

İran'daki insan hakları aktivistlerine göre eylül ayından bu yana devam eden protestolarda şu ana kadar 71'i çocuk olmak üzere en az 529 kişi yaşamını yitirdi. İran iktidarı protestoları bastırmak için şiddet-baskı kampanyası yürüttü ve 20 binden fazla kişiyi gözaltına aldı. Hükümet bu ayın başlarında ‘on binlerce’ gözaltı yaptığını kabul etse de ölümlere ilişkin aylardır açıklama yapmadı.

Tecavüzcü polise şiddetten ceza

İran’da polis şefi İbrahim Koçak Zayi, diğer suçlamalarının yanı sıra, Belucistan’da isyanı tetikleyen tecavüz vakasında "yanlış rapor" vermekten 15 ay hapis cezasına çarptırıldı.

Mizan Online sitesi, geçen yıl 3 Aralık'ta, Askeri Mahkeme Çabahar Polis Şefi İbrahim Koçak Zayi'yi 15 ay hapis cezasına çarptırdı ve işinden ihraç edildiğini açıkladı. 

Sistan-Belucistan Eyaleti’ne bağlı Çabahar'da Beluci bir genç kızın gözaltında Koçak Zayi tarafından tecavüze uğradığını beyan etmesi ardından protesto gösterileri yapıldı. Zahidan kentinde 30 Eylül’de başlayan kitlesel gösterilerde İran güçleri çok sayıda insanı öldürdü. Mizan Online'ın haberine göre, polis şefi şüphe ortamı yaratmaktan 15 ay, asılsız rapor hazırlamaktan 15 ay, emirleri iptal etmek ve tehdit etmekten 15 ay hapis cezasına çarptırıldı. İran’da cezalar aynı anda infaz edildiği için Polis şefinin cezası sadece 15 ay olacak. TAHRAN