Putin güçlü ama…

• “Bu rejim ve bu hükümet şekli devam edebilir mi? Her şey Ukrayna'da savaş alanında neler olacağına bağlı. Ruslar mevcut çizgilerini koruyabilirlerse, Putin yönetimi büyük olasılıkla ayakta kalacaktır.”

ANATOL LİEVEN/ Çeviri: SERAP GÜNEŞ

Rusya'da bu hafta sonu ne olduğu tam olarak bilinmese de, Başkan Putin, olaylardan on gün önceki durumuna kıyasla güçlenmiş bir şekilde çıkmıştır; ancak bu, çok da büyük bir mana ifade etmiyor. Yevgeny Prigozhin liderliğindeki Wagner Grubu ile Rus Savunma Bakanlığı yönetimi arasında açık bir kamusal anlaşmazlık aylardır tırmanarak devam ediyordu ve Putin'in bu durumu sonlandırma konusunda başarısız ya da isteksiz olması otoritesini zayıflatmaktaydı.

Prigozhin, üç hafta önce eleştirilerini Savunma Bakanı Sergei Shoigu ve Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov'dan rejime ve genel olarak elitlere doğru genişletmeye başladı; ve doğrudan Putin'e saldırmamaya dikkat etse de imaları yeterince açıktı. Prigozhin'in saldırıları, hem Wagner'in Ukrayna'daki mücadelesi sonucunda Rusya'da kazandığı prestij nedeniyle hem de eleştirileri esasen doğru olduğu için rejime bu kadar zarar verdi.

“İleriye doğru kaçış”

Prigozhin'in bu hafta sonu gerçekleştirdiği başarısız isyanın, Almanca'da Flucht nach vorn - "ileriye doğru kaçış" olarak adlandırılan, başarı umudundan ziyade alternatiflerden ve mevcut durumdan duyulan korkudan kaynaklanmış olması muhtemel görünüyor. Prigozhin'in, önce davranmadığı takdirde Shoigu ve Gerasimov'un Rus silahlı kuvvetlerinin muazzam üstün gücünü kullanarak kendisini yok edeceğinden ya da belki de savaş alanında her zaman daha kolay olan suikastla öldürteceğinden korkmak için sağlam nedenleri vardı. Hepsinden daha önemli sebep ise, Putin'in 14 Haziran'da Wagner'in Savunma Bakanlığı'nın tam kontrolü altına alınacağını açıklaması olabilir. Bu, Putin'in nihayet tribünden indiğini ve Prigozhin'e karşı Shoigu ve Gerasimov'un yanında yer aldığını gösteriyordu.

Rus ordusunun Wagner karşısında sayıca ve silahça ne kadar üstün olduğu göz önüne alındığında, Prigozhin'in sadece iki (birbiriyle örtüşen) başarı şansı vardı: Rus düzenli ordusundan yeterli sayıda askerin isyan edip Wagner'e katılması ve Putin'in çözülerek Prigozhin'in taleplerine boyun eğmesi, hatta istifa etmesi. İkisi de gerçekleşmedi.

Rus ordusunun sadakati açısından bakıldığında, Cumartesi günü General Sergei Surovikin'in isyanı kınaması ve Rus askerlerini isyana karşı direnmeye ve Wagner savaşçılarını görevlerine dönmeye çağırması önemli bir andı.

Prigozhin, Surovikin'in Ocak ayında Shoigu ve Gerasimov tarafından Ukrayna'daki başkomutanlık görevinden alınmasının onu (Suriye'deki komutanlığı döneminden beri yakın olduğuna inanılan) Wagner'i desteklemeye yönelteceğini varsaymış olmalı. O yapmadıktan sonra, diğer Rus generallerin bunu yapması pek olası değildi.

Putin, sert ve kararlı

Putin'e gelince, cesareti her zamanki gibi yerinde görünüyor. Cumartesi günü isyanı ihanet olarak kınayan konuşması, de Gaulle'ün Nisan 1961'de Cezayir'deki Fransız generallerin darbesine cevaben yaptığı konuşmanın retorik ve ahlaki gücünden yoksun olsa da, iktidarda kalma, şüphecileri bir araya getirme ve kişisel otoritesini yeniden tesis etme konusundaki dirayetini göstermek için gereken sertlik ve kararlılığa sahipti: "Halkımızın yaşamı ve güvenliği için, egemenliğimiz ve bağımsızlığımız için, bin yıllık geçmişe sahip bir devlet olan Rusya olarak kalma hakkı için savaşıyoruz" dedi.

Ancak, Wagner ayaklanmasının arka planı (ve belki de çözülüşü), Putin'in iktidar kullanma yaklaşımının bazı temel özelliklerini gösterdi. Eğitim ve içgüdü olarak, o bir asker değil, istihbarat görevlisi. Mümkün olduğunda, doğrudan askeri güç kullanımı yerine acımasız ama dolaylı, yarı-gizli ve inkâr edilebilir yöntemleri tercih etmiştir. Rejimi içindeki sertlik yanlıları tarafından uzun süredir zorlandığı Ukrayna'ya müdahale konusunda bu yüzden tereddüt etti. Aynı şekilde, Wagner'i desteklemesi de bunun bir sonucu. "Özel askeri şirket" olarak Wagner, Rusya'nın Donbas, Suriye ve Afrika'daki hedeflerinin peşinden giderken, eylemlerinden Rus hükümetinin resmi olarak uzak durmasına olanak tanımıştır.

İkinci olarak, Putin Batı'da mutlakiyetçi bir otokrat olarak görülse ve kendi iç propagandasında bu şekilde lanse edilse de, aslında çoğu zaman kavgalı bir devlet oligarkları topluluğunun başkanı gibi işlev görmüştür. Hatta "böl ve yönet" stratejisinin bir parçası olarak aralarındaki anlaşmazlıkları teşvik etmiş ve bu anlaşmazlıkları çözmek için -bu durumda çok gecikmeli olarak- ancak kamuoyu önünde patlak verip kendi otoritesini tehdit etme riski taşıdıkları zaman devreye girmiştir. Putin aynı zamanda devlet himayesinin dağıtımında da bir usta olmuş, kendisine sadık kaldıkları sürece rejim içi anlaşmazlıklarda kaybedenlerin yine de hatırı sayılır bir servetle tazmin edilmesini sağlamıştır.

Her şey Ukrayna'da savaşına bağlı

Bu rejim ve bu hükümet şekli devam edebilir mi? Her şey Ukrayna'da savaş alanında neler olacağına bağlı. Ruslar mevcut çizgilerini koruyabilirlerse, Putin yönetimi büyük olasılıkla ayakta kalacaktır. Bir başka büyük yenilgi muhtemelen onu bitirecektir. Kişisel otoritesiyle ilgili olarak ilk soru, Prigozhin'i bastıran Putin'in artık pek çok Rus askerinin arzu ettiği gibi Shoigu ve Gerasimov'u değiştirmek için harekete geçip geçemeyeceği ya da açık başarısızlıklarına ve suçlarına bakılmaksızın hala bu ve diğer yandaşlarına ayrılmaz bir şekilde bağlı olup olmadığı olacaktır. Zira Ukrayna'yı işgal etme kararının felaketle sonuçlanmasında ve Putin rejiminin yetkinliğinin genel olarak gerilemesinde kilit faktörlerden biri, Putin'in etrafını giderek daha küçük bir yakın çalışma grubu ile çevreleme ve tavsiye için yalnızca onlara güvenme eğiliminin artması olmuştur.

Son olarak, Wagner isyanı ne kadar kısa ve başarısız olursa olsun, Putin'in prestijinin gelecek yılın başlarında yapılacak seçimlerde yeniden başkan adayı olmamaya karar verecek ve bunun yerine (1999'da Başkan Yeltsin'in kendisine devrettiği gibi) seçilmiş bir halefe devredecek kadar kötü bir şekilde zarar görüp görmediği konusundaki spekülasyonları kaçınılmaz olarak yenileyecektir. Ancak isyan Putin için kötü bir darbe olsa da, yarattığı siyasi sistem için hayati kişisel öneminin altını bir kez daha çizmiş olabilir - ki bu da sistemdeki ortaklarının, onsuz kendi rekabetlerini barışçıl bir şekilde çözemeyecekleri korkusuyla, ona 'kal' diye yalvarmalarına yol açabilir.

Zira Putin, Wagner'in Rus devleti için bir tehdit haline gelecek kadar yükselmesinde etkili olduysa, Wagner isyanını kan dökülmeden ve olası bir iç savaş olmadan hızlı bir şekilde sona erdirebilecek tek kişi olarak görünüyor. Soğuk Savaş'ın başlangıcında George Kennan, Komünist Parti otoritesinin sarsılması halinde "Rusya'nın bir gecede en güçlü ulusal toplumlardan birinden en zayıf ve en acınası ulusal toplumlardan birine dönüşebileceğini" öngörmüştü. Her ne kadar azalmış olsa da bugün Putin'in otoritesi için de bunun geçerli olup olmadığını merak etmek mümkün.

KAYNAK: Common Dreams