Rusya’da Kürtçe gramofon kayıtları

  • Sovyetler Birliği Kürtleri için ulusal müzikleri, gurur duydukları ve bağlı oldukları bir değerdi. Ulusal müzik performansı olmadan tek bir düğün, tek bir ciddi olay hayat bulamazdı. 

RIZGAN GERDENZERİ

1 Eylül 1910’da Moskova yakınlarındaki Aprelevka köyünde, Çarlık Rusyası’nda ilk gramofon kayıt prodüksiyon fabrikasını iki Alman girişimci kurdu. Rus tarihindeki bu ilk gramofon ve taş plaklar, halk ezgilerinin çoğaltılmasında önemli bir rol oynadı. Bu gelenek Rusya’da yaşayan halklara da yansıyarak, uzun bir zaman taş plak ya da müzik kayıtlarının folk müzik gibi algılanmasına da sebep oldu. Bu fabrikanın plakları, Rusya genelindeki fuarlarda ve mağazalarda çok sayıda ve hızlıca satılıyordu. Bir genel kabul olarak kaydedilen halk müziği, ülkede yaşayan insanların çoğunun evinde bulunuyordu. 

Ekim Devrimi’nden sonra fabrika kamulaştırıldı ve Rus devrimcilerin performanslarıyla gramofon plakları üretmeye başladı. Daha önceki ismi olan Metro-Rekord’da Aprelevka olarak değiştirildi. SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) bu çalışmayı bir üst boyuta taşıdı. Tüm gramofon kayıtlarının yayınlanmasını düzenleyen bir ”Sovyet Kaydı” adlı bölüm oluşturuldu.

SSCB, azınlık halkların kültürünün gelişmesine her şekilde katkıda bulundu. Kürtler de ulusal bir azınlıktı ve neredeyse tüm Sovyet cumhuriyetlerinde yaşıyorlardı.

Propaganda işlevi de görüyordu

Kendi döneminde Sovyet coğrafyasında propaganda işlevi de görmesi açısından çok sayıda Kürtçe gazete, kitap basıldı ve radyo yayınları başlatıldı. Sovyetler ve azınlık halklar arasında karşılıklı çıkarları besleyen bir anlayış hakim oldu. Kürtler kendi kültürlerini yaşatırken Sovyetler de sosyalizmin yaygınlaşmasını amaçlıyordu. SSCB’de Kürt halkı çok müzikal bir halk olarak tanınıyordu. Doğal olarak devlet kaynakları Kürt müziğinin yaygınlaştırılmasında da kullanıldı ve gramofon Kürt müziğini seslendirenlere de hizmet etti. 
Sovyetler Birliği Kürtleri için ulusal müzikleri, gurur duydukları ve bağlı oldukları bir değerdi. Ulusal müzik performansı olmadan tek bir düğün, tek bir ciddi olay hayat bulamazdı. 

İlk Kürtçe plaklar

Aprelevsk fabrikasında piyasaya sürülen ilk Kürtçe plağın ne tür plak olduğunu söylemek çok zor, ancak ilklerden biri 1965’te “Kürt Halk Şarkıları” “Курдские Народные Песни” adıyla yayınlanan ulusal Kürt müziği plağıydı.

”Kürtçe Halk Şarkıları” diski 10 kompozisyon içeriyordu:  1. Kalo, 2. Malî, 3. Ronî, 4. Dîlan, 5. Nazo, 6. Oy Narê ve Agula Zer, 7. Jrid, 8. Oy Nazê, 9. Tirengî, 10. Roman ve Zaîname. Bu diskin oluşturulmasında enstrümanlarda Zurna - D.Agîte, Def - K. Egiazaryan, Cümbüş - V. Kirakosyan, Keman - A. Karapetyan.

Basımı ve dağıtımı yapılan ikinci disk Sovyetlerin plak tekeli olan Melodi şirketinden çıktı. 1976 yılında yayınlanan ve ismi ”Kürtçe Halk Şarkıları” olan plak 11 parçadan oluşuyordu. Yapımda döneminin ünlü Kürt müzisyenleri ve sanatçıları yer aldı. 

Bir başka Sovyet yapımı plak, Kürtçe Halk Şarkıları Albümü adıyla 1977 yılında yayınlandı ve 9 kompozisyon içeriyordu: 1. Mem û Zin, 2. Qîza Kurda tu Bedew î, 3. Tringî, 4. Gulîşan, 5. Şalk Şînokê, 6. Mugam, 7. Mêriko Deste Min Berde, 8. Zerya Min, 9. Govend. 

Diskin yapımına katılan sanatçılar; Teymur Şiraze, Gozala Ans, Razmikê Şiko, Jorayê Mîraz ve Girîşayê Riza’ydı.  

Ve Koma Wetan

SSCB’de yayınlanan son Kürtçe kayıtlardan biri ”Wetan” grubunun kayıtlarıdır. ”Bayê Payîzê” adlı bu albüm, 1979’da kaydedildi, ancak 1989’da Moskova’da Aprelevsk Plak Fabrikasında yayınlanabildi. ”Wetan” grubu, elde edilen geliri Baas rejminin Halepçe’de yaptığı kimyasal saldırıdan etkilenen insanlar için oluşturulan Londra merkezli bir fona aktardı. Koma Wetan, Kafkaslar’da (Gürcistan) yaşayan üçü Êzîdî Kürt, biri Ermeni olan dört gencin 1973 yılında bir araya gelerek kurdukları ilk Kürtçe rock müzik grubudur.
Albümü çıkan Koma Wetan, grup yöneticisi olarak bas gitarda Kerem Gerdenzerî, bateride Rafael Şamil Dasini, orgda Levon Grigori Şahbazyan ve solo gitarist ve vokalde Omer Sebrî Recevî’den oluşuyordu. 1- Kurdistana Min, 2- Sine, 3- Fileto, 4- Esmara Farê, 5- Elegez, 6- Bayê Payizê, 7- Hewa Sar e, 8- Şena Min.

Kültür ve tarihe büyük katkı sağladı    

SSCB’de Kürtçe gramofon kayıtlarının yayınlanması, Sovyet Kürtleri için sadece Sovyetler Birliği’nde yaşayan diğer halklar ile aynı haklara sahip olduklarını hissettiren bir gurur meselesi değildi, bu kayıtlar Kürt kültür ve tarihine de büyük bir katkı sağladı. Kürtlerin yerleşik nüfus ve anayurtlarının parçalandığı yerlerde (Türkiye, İran, Irak ve Suriye) Kürtçe ve Kürtlüğe dair her şey sert bir şekilde inkar edilirken, bu plaklar Kürt kültür, dil ve geleneklerinin en arı şekilde yaşamasına imkan verdi. Diğer sömürgecilerden farklı olarak SSCB, Kürtlere sınırın diğer tarafındaki kardeşlerinin hayal bile edemeyecekleri çalışma fırsatları verdi. Sovyet Kürtleri, bu fırsatı Kürt kültürünü ve dilini geliştirmek için kullanmaya çalıştı. Sovyet sembollerini Pepsi ve Cola logoları ile değiştiren Rusya’nın Kürtlerinin köklerini ve yiğit atalarının soyunu devam ettirdiklerini unutmamasını umarım.

paylaş

   

Yeni Özgür Politika

© Copyright 2024 Yeni Özgür Politika | Tüm Hakları Saklıdır.