Süreç hâlâ kayıt dışı!

• Hâlâ tecritte belli bir esneme ve kimi görüşmelerin yapılması dışında, koşullarda yeterli düzeyde bir iyileşme söz konusu değil. Bu durum, süreci gerçekten zorlamaktadır. 
• Yasal düzenleme kısmı gerçekleşmediği sürece olup bitenlerin tümü fiili, yani başka bir dille kayıt dışı oluyor. İşin eksik kısmının tamamlanması lazım. 
• Sadece silahsızlanma için komisyon kurulamaz. Bu ülkenin, partileri ve iktidarı aşan büyük bir sorunu var. Komisyon bu gerçeği ıskalarsa sürece çok yazık eder. 

DEM Parti Eşbaşkan Yardımcısı Tayip Temel, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın koşullarının süreci yürütmek için düzeltilmesinin bir zaruret olduğunun altını çizerek, “Hâlâ tecritte belli bir esneme ve kimi görüşmelerin yapılması dışında, koşullarda yeterli düzeyde bir iyileşme söz konusu değil. Bu durum süreci zora sokuyor” dedi. 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın yaptığı "Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı" ile Kürt sorununun demokratik ve silahsız yöntemlerle çözümünde önemli bir eşik aşılırken PKK'nin silahsızlanma ve fesih kararı da iktidar ve devlet tarafından çözüm konusunda öne sürülen bir engel bırakmadı. İktidar ve devlet tarafından henüz Meclis'te kurulan komisyon dışında somut adım atılmış değil. Komisyonun idari, siyasal, yasal ve anayasal çözüm zemini nasıl şekillendireceği ise şimdilik belirsizliğini koruyor. Temel, bu belirsizlikler ve sürece dair atılması gereken adımlara ilişkin MA’dan Mehmet Aslan ve Selman Güzelyüz’ün sorularını yanıtladı. 

Abdullah Öcalan'ın tutulduğu koşullarda bir değişiklik var mı? Nasıl bir değişiklik olması gerektiğini düşünüyorsunuz? 

Öcalan'ın koşullarının süreci yürütmek için düzeltilmesi bir zaruret ve gerekliliktir. Sürecin yürümesi ve nihayete ermesi için bunun bir gün bile ertelenmemesi gerekir. Sayın Abdullah Öcalan'ın koşulları ve içinde bulunduğu şartlar, Türkiye'nin en büyük sorununu çözmeye gücü olan ve bu anlamda projesi olan bir aktörün ve bir liderin durumu temelinde ele alınmalı. Bazı ırkçı ve faşist kafalı çevrelerin dediği gibi sözü edilen şahsiyet sadece devlete isyan etmiş bir örgüt lideri değildir. Bir halkın sorunlarını çözme iradesi gösterirken, kardeş halkların barış içinde yaşamasını önceleyen bir barış ve özgürlük savunucusundan söz ediyoruz. Türkiye milliyetçileri, gerçek anlamda devlet kaygısı taşıyor ve devletlerini düşünüyorlarsa Kürt halkını inkâr etmekten vazgeçmeliler. Çünkü inkâr sürdükçe sözüm ona milliyetçiliğini yaptıkları ulus devlet büyük sorunlardan kurtulamıyor. Sadece geçen yüzyıla baksalar Kürtleri inkâr etmenin Türkiye açısından neye mal olduğunu görecekler. Kaldı ki bu maliyet her gün daha da artmaktadır.

Diğer bir taraftan da Türkiye'deki demokratlar, sosyalistler ve barış savunucuları, Kürt sorununun gerçek bir çözümünün Türkiye'yi demokratikleştirecek esas dinamo olduğunu bilmek durumundalar. Son 50 yıldır faşizmin, darbe dinamiğinin, antidemokratik yasaların tümünün kaynağı Kürt karşıtlığı, yani Kürt düşmanlığıdır. Ekonominin yerle yeksan olmasının da kaynağında Kürtlere yönelik yürütülen savaş ve bastırma siyaseti var. O zaman onların da Öcalan liderliğinin Kürt sorununu çözme, Türkiye demokratikleştirme hamlesine büyük destek vermeleri gerekmez mi? Şüphesiz büyük bir destek var, ama hala belli odaklarda işin esasını tartışmaktan ve ciddiyetten uzak tutumların da varlığı söz konusu. 

İşte bu değerlendirmeler ışığında, Sayın Öcalan'ın koşullarının süreci yürütmek için düzeltilmesi bir zaruret ve gerekliliktir. Sürecin yürümesi ve nihayete ermesi için bunun bir gün bile ertelenmemesi gerekir. Ama hâlâ tecritte belli bir esneme ve kimi görüşmelerin yapılması dışında, koşullarda yeterli düzeyde bir iyileşme söz konusu değil. Bu durum, süreci gerçekten zorlamaktadır. Ortadoğu'da ve dünyada herkesin silah biriktirdiği, savaşa hazırlık yaptığı, kan dökmek istediği bir ortamda, Sayın Öcalan silahı devreden çıkaracak iradeyi göstermiş ve PKK'de bu karara uyarak gereğini yapmıştır. Durum bu kadar ciddidir. Herkes bu ciddiyetle yaklaşmalıdır. Öyle hafiflikler, ırkçı söylemler, yapılmak istenenin sanki basit bir işmiş gibi ele alınması gerçekten ciddiyetsizliktir. Başta devlet yetkilileri, iktidar, muhalefet ve sahte milliyetçilik yapan çevreler, bu gerçekliği anlamak durumundalar. "Terör", "terörist" gibi kavramların kullanılması terk edilmez ise Kürtler devletin ciddi olmadığına kanaat getirir ve bu zarar verir sürece. Nitekim şu an kullanılan zehirli dil, umudu baltalıyor, sürecin ciddiyetine zarar veriyor. İki taraflı olarak toplumun ikna edilmesine de hizmet etmiyor.

AİHM, Abdullah Öcalan'a verilen ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına ilişkin ihlal kararı verdi ve Türkiye'den düzenleme yapmasını istedi. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli de AİHM’in "umut hakkı" ihlali kararının yerine getirilmesini istedi. Ancak hâlâ bir gelişme yok. Bu durumu nasıl görüyorsunuz?

Hem ulusal hem uluslararası hukuk normları Sayın Öcalan'ın özgür olmasını, dahası süreci bizzat yürütmesi gerektiğine işaret ediyor. Bahçeli'nin çağrısı önemliydi. Yerine getirilmesi gereken yönü klasik ve kısır döngülere çekilerek gündemden düşürülmeye çalışıldı. Oysa durum nettir. Hem ulusal hem uluslararası hukuk normları Sayın Öcalan'ın özgür olmasını, dahası süreci bizzat yürütmesi gerektiğine işaret ediyor. Türkiye'de "umut katili" olan bir yasal düzenleme yapıldı 2000'lerde. Ve bu düzenleme; Sayın Öcalan'ın durumu hesaplanarak yapıldı. Yani kişiye özel yasa. Neydi o yasa? Ağırlaştırılmış müebbet cezası alanlar tahliye olamazmış. Ve şu an hiçbir hukukçu bu düzenlemenin insan haklarına ve hukuka uygun olduğunu söyleyemez. Tamamen siyasi saiklerle, düşmanca duygularla yapılmış bir düzenleme idi. Oysa maksimum yatma süresi 20 ile 30 yıl arasıydı. Umut hakkı yasal bir haktır ve mutlaka uygulanmalıdır. Bunu oraya buraya çekerek hukuk dışı siyasi bir tartışmaya alet etmek, kimseye bir şey kazandırmaz. Az önce dediğim gibi yine meseleye ciddi yaklaşmaya, ciddi ele almaya gelip dayanıyor. 

Barış ve Demokratik Toplum Grubu’nun silah yakma töreniyle Kürt hareketi bu girişimi ile silahı mutlak bir şekilde bırakmaya kararlı olduğunu duyurdu. Bu adım sonrasında Türkiye'nin önünde atması gereken hangi adımlar var?

Gerçekten Sayın Öcalan ve PKK üzerine düşeni zorunlu ve büyük bir ciddiyetle yerine getirdi. Öncülüğünü Besê Hozat'ın yaptığı gerilla grubu, bütün dünyanın gözü önünde meseleye ne kadar ciddi yaklaştığını ve Sayın Öcalan ile ne kadar ahenk ve uyum içinde olduklarını gösterdiler. Oraya gelenlerin hepsi kendi gözleriyle bu samimiyeti ve ciddiyeti gördü. Oradaki ciddiyet, adeta herkesi büyüledi. Yine tabii ki devlet mekanizmalarının da bu süreçte attığı adımlar var; ancak işin yasal düzenleme kısmı gerçekleşmediği sürece olup bitenlerin tümü fiili, yani başka bir dille kayıt dışı oluyor. İşin eksik kısmının tamamlanması lazım. Bu yüzden komisyonun kurulması, belli adımların atılması önümüzdeki sürecin gidişatını da belirleyecektir.

Abdullah Öcalan da PKK de sık sık pozitif demokratik entegrasyona ve bunu sağlayacak yasalara vurgu yapıyor. Ne tür yasalara ihtiyaç var? Yasaların hazırlanması ve uygulanması sonrasında nasıl bir tablo ortaya çıkacak?

Sorunun aşılması ve yasal çerçevesinin oluşması için birçok yasal düzenlemeye ihtiyaç var şüphesiz. Ancak entegrasyon meselesine yorum getirecek olursak; sözü edilen bir demokratik uzlaşıdır. Tarafların kendi kimliğini ve varlığını koruyarak karşılıklı dönüşümünü gerektirir. Türkiye bağlamında bu dönüşüm, demokratik cumhuriyet perspektifiyle mümkündür. Devletin demokratikleşmesi ve Kürtlerin varlığı korunarak haklarının tanınmasıyla birlikte, PKK'nin de silahlı mücadeleden siyasi ve toplumsal zemine geçişi anlamına gelir. Bu süreç, asimilasyona düşmeden, ahlaki-politik yapısını koruyan bir demokratik entegrasyonu hedefler; örgütlü Kürt ve komünal toplumsal yapı bu entegrasyonun temelini oluşturur. Her ne kadar farklı betimlemeler yapılsa da entegrasyon kavramının özünde birleşme ve bütünleşme olgusunun yer aldığı bilinmektedir. Özellikle çokça eleştirilen entegrasyon kavramının demokratik bir formda yeniden tasarlanması, üzerinde daha çok çalışılması gereken bir husustur. Demokratik entegrasyon sürecinin esası, hukuki ve siyasi alanlara dayanır. Entegrasyonun başka bir tanımı, "Devletin demokratik toplum için, demokratik toplumun devlet için risk oluşturmadığı hukuki ve siyasi istikrar hali" şeklinde yapılabilir.

Meclis komisyonunuyla ilgili talepleriniz karşılandı mı? Çalışma usul ve yasalarına dair ne tür talepleriniz var?Örneğin Abdullah Öcalan’ın Kürt hareketi ve toplumun farklı kesimleriyle temasları olacak mı? 

PKK'nin de silahsızlanma, sivil siyaset ve demokratik entegrasyon gibi başlıklarda muhatap alınması gerektiğine inanıyoruz. Komisyonun işi sorunları örtbas etmek değil, gerçek bir çözümün zeminini oluşturmaktır. Meclis bünyesinde komisyonun kurulması, uzun süredir Türkiye'nin çözüm ve normalleşme arayışları açısından önemli bir ihtiyaçtı. Kurulmuş olması umut verici. Ancak komisyonun yapısı ve görev alanına ilişkin bazı temel taleplerimizin henüz tam karşılandığını söyleyemeyiz. Komisyonun çoğulcu ve demokratik temsiliyeti esas alması çok önemli. Sadece devletin belli mekanizmalarını değil, toplumsal aktörlerin, sivil toplumun ve özellikle Kürtlerin iradesini temsil eden yapıların görüş ve katkılarının sürece dâhil edilmesi de hayatidir. Az önce de ifade ettim; Abdullah Öcalan Önderliği; bu ülkenin en önemli toplumsal ve siyasal aktörlerinden biridir. Dolayısıyla bu tür bir süreçte, Öcalan'ın fikri ve politik katkısı olmadan kalıcı bir çözüme ulaşmak mümkün değildir. Bu nedenle, hem kendisiyle hem de toplumsal muhataplarla doğrudan temas kurulmasını önemsiyoruz. Beklentimiz, komisyonun teknik kalmaması ve Türkiye'nin demokratikleşme yönünde dönüşümünü kolaylaştıracak, barışı toplumsallaştıracak bir mekanizma olmasıdır. PKK'nin de silahsızlanma, sivil siyaset ve demokratik entegrasyon gibi başlıklarda muhatap alınması gerektiğine inanıyoruz. Komisyonun işi sorunları örtbas etmek değil, gerçek bir çözümün zeminini oluşturmaktır. Bu da ciddiyet, cesaret, diyalog ve karşılıklı anlayış gerektirir.

Komisyonun sadece silahların bırakılmasıyla ilgileneceği yönünde kaygılar da var. Bu konuda durum nedir? Komisyonun kapsamı ve görevleri tam olarak neler olacak?

Bu, büyük bir hata ve çok sığ bir yaklaşım olur. Sadece silahsızlanma için komisyon kurmak söz konusu olamaz. Bir kere sorun var ki silah ve çatışma oldu. Yani sorun ele alınmadan, tartışılmadan ve engelleyici, anti demokratik yasalar değişmeden çözüm mümkün olamaz. Bir söz var: 'Özü bırakıp söze sarılan, hakikate ulaşamaz' derler. Bu komisyon ve bu komisyonun hiç bir üyesi bu duruma düşmemelidir. Bu ülkenin partileri ve iktidarı aşan büyük bir sorunu var. Komisyon bu gerçeği ıskalarsa çok yazık eder bu sürece.