100 kadın, 100 hikâye

• Rojhilatê Kurdistanlı gazeteci Zhina Modares Gorji, zorla evlendirilen kız çocuklarını kurtaran Maheder Haileselassie, madencilerin ‘annesi’ Annie Sinanduku Mwange ve yoksulluğa sürüklenenlere aşevi açan Margarita Barrientos, 2024 yılında dünyada ilham kaynağı olan 100 kadın arasında. 

Zhina Modares Gorji, Maheder Haileselassie, Hala Alkarib, Harbia Al Himiary, Margarita Barrientos, Mahrang Baloch, Annie Sinanduku Mwange ve Nejla Işık’ın mücadelesi sınırları aşıyor. Elbette bu isimlerin dışında 92 kadın daha ezilen halklara, kadınlara ve çocuklara güç veriyor. 

BBC’nin 2024 yılında dünyada ilham kaynağı listesinde olan 100 kadın, aslında erkek-devletlerin başlattığı savaş, yıkım, göç, talan ve cinsel şiddete karşı daha dayanıklı ve güçlü olmak zorunda kaldı. Kimisi doğası, kimisi kayıp yakınları, kimisi yıkılan şehrini yeniden inşa etmek için ve kimisi ise taciz-tecavüze karşı mücadele ediyor. 

‘Jin, Jiyan, Azadî’nin isyanı

Listede yer alan Rojhilatê Kurdistanlı Kürt gazeteci ve aktivist Zhina Modares Gorji, 2019 yılında Zhivano Kadın Örgütü'nü kurdu. Bu oluşum eğitim, eylem ve destek hizmetleri ile kadınlara yönelik şiddetle mücadele ediyor.

İran'da ‘Jin, Jiyan, Azadî’ isyanının başlangıcından bu yana iki kez tutuklanan Modares Gorji, "rejim karşıtı propaganda" dâhil bazı suçlardan 21 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Cezası 2 yıl 4 aya indirilse de hala cezaevinde. 

İran'da cinsiyetçi yasalara karşı istenen mevzuat reformu için halk desteği arayan "Bir Milyon İmza" kampanyasının da üyesi olan Modares Gorji, aynı zamanda Kürt kadınlar için bir fotoğraf grubunun, bir kadın podcast'inin ve ilham verici Kürt kadınlarını konu alan bir çocuk kitabının da yaratıcısı.

Maheder, kız çocuklarının sesi

Etiyopyalı fotoğrafçı Maheder Haileselassie, kurumuş nehir yatakları ve mahvolmuş tarlalardan oluşan manzaralar ile çalışıyor. Ailelerin kıtlık yüzünden kız çocuklarını evlendirmek zorunda kalmasını belgeleyen Haileselassie, bu çalışması için 2023 Modern Afrika Fotoğraf Ödülü'nü kazandı.

İnsan hakları kuruluşlarının tahminlerine göre 2050 yılına kadar, iklim krizinin sonucu olarak evlendirilmek zorunda kalan kız çocuklarının sayısı üçte bir oranında artacak.

Çalışmaları hem her gün iletişim kurduğu kişilerin hem kendisinin geçmişine ve deneyimlerine dayanan Haileselassie'nin eserleri, bu yıl düzenlenen Afrika Fotoğraf Bienali de yer alıyor.

Cinsel şiddet kurbanları için

Afrika Boynuzu'ndaki Kadınlar İçin Stratejik İnisiyatif (SIHA) adlı oluşumun bölgesel yöneticilerinden olan aktivist ve yazar Hala Alkarib, cinsiyete dayalı şiddeti aydınlatan inisiyatiflere öncülük ediyor.

Nisan 2023'te Sudan'da savaşın başlamasının ardından SIHA, çatışmaya dayalı cinsel şiddeti takip etmeye ve kız çocuklar ile kadınlara destek hizmetleri sunmaya başladı.

Ekim 2024'te yayımlanan BM raporu sorunun "sarsıcı" boyutuna dikkat çekti ve paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri’yi (RSF) "korkunç suçlar" işlemekle suçlamış, RSF ise suçlamaları reddetmişti.

Raporda Temmuz 2024'e kadar çatışmaya dayalı cinsel suç mağdurlarından en az 400'ünün destek hizmetlerine yönlendirildiği tahmin edilirken, bu rakam "buzdağının görünen ucu" olarak nitelendirildi.

Yoksulların aşevi 

Arjantinli Margarita Barrientos, yalnızca 15 kişiyle başladığı aşevinde bugün günde 5 binden fazla kişiyi doyuruyor. Barrientos, kendisini açlıkla mücadeleye adamış bir aktivist. Yaklaşık 46 milyon nüfuslu Arjantin'de halkın yüzde 53'ü yoksulluğa sürüklendi. 

Kendisi de ülkenin en yoksul bölgelerinden birinde doğan Barrientos, küçük yaşından itibaren zorluklarla karşı karşıya kalmış. Barrientos'un 1996 yılında Los Piletones'te kurduğu aşevi zamanla büyüyerek kreş, sağlık merkezi, dikiş atölyesi ve kütüphane içeren bir vakıfa dönüştü. 

Madencilerin annesi

Kendisi de Kongo'da maden sektöründe çalışan Annie Sinanduku Mwange, çalışanların yarısından çoğunun kadın olduğu bu alandaki eşitsizliğe ve cinsel tacize karşı bir halk hareketine öncülük ediyor.

Ulusal Kadın Madencilik Ağı Renafem'in yöneticilerinden Mwange, kendisini "anne patron" olarak tasvir ediyor ve erkek meslektaşlarının cinsel tacizlerini önlemek için maden sahalarının başına kadınları getiriyor.

Elektrikli otomobil gibi teknolojiler için gerekli olan kobalt ve diğer madenlere talep artarken Mwange, kadınların para kazanma yollarına yatırım yaparak bu alandaki çocuk işçiliğini de azaltmayı planlıyor. 

Meydan okuyan bir kadın

Mahrang Baloch, Pakistan devletinin Belucistan bölgesinde zorla kaybettirdiği kişiler için mücadele eden yüzlerce Beluc kadından biri. 2009 yılında babasının kolluk güçleri tarafından kaçırıldıktan iki yıl sonra işkence izleri ile cansız bir şekilde bulunması, adalet çağrısının temel nedeni. 

Dr. Mahrang, 2023 yılında yüzlerce kadına, başkent İslamabad'a doğru başlattıkları 1600 kilometrelik yürüyüşte öncülük etti. Kadınların amacı kaybolan aile fertlerinin nerede olduğuna dair bilgi talep etmekti. Baloch, yolculuk sırasında iki kez tutuklandı.

Beloch Yakjehti Komitesi’ni (BYC) kuran Dr. Mahrang, aynı zamanda insan hakları alanındaki çalışmaları sayesinde TIME dergisinin 2024 listesinde geleceğin 100 liderinden biri seçildi.

Yıkım ve yeni bir yaşam

Yemen'de yıllar süren savaşta tarihi önem taşıyan birçok bina zarar gördükten sonra mühendis Harbia Al Himiary, binalara yeni bir hayat vermeyi kendisine görev edindi.

BM'nin kültür kurumu UNESCO gibi kuruluşlarla ortak çalışan Al Himiary, Sana'daki eski kentin de aralarında bulunduğu birçok yerde onlarca konut ile miras niteliğindeki binayı restore etti. Miras koruma alanındaki çalışmaları tarihi yerleri korumanın yanı sıra, birçok kişinin hayat kalitesini artırdı.

Yerli halka geleneksel inşaat yöntemlerine dair eğitimler veren Al Himiary, genç kızların bu alana atılması için de ilham kaynağı oldu.

Hep nöbetteydi 

2024 yerel seçimlerinde Muğla'nın İkizköy mahallesinin muhtarı seçilen çiftçi Nejla Işık, 5 yıldır ormanların talan edilmesine karşı mücadele veriyor.

İkizköy yakınındaki Akbelen Ormanı, AKP iktidarının yandaş şirketi Limak Holding'in maden projesi nedeniyle tehlikeye girince, Işık ve mahallenin kadınları davalar ve protestolarla ağaç kesimine karşı harekete geçti.

Polis, yürüttükleri çevre kampanyası sırasında ormanlık alanı savunmak için nöbet tutan protestoculara şiddet uyguladı. Ancak Işık ve diğer köylüler, karşılaştıkları zorluklara ve tehditlere rağmen kararlı şekilde mücadele ettiler. Ormana izinsiz girdikleri gerekçesiyle para cezasına dahi çarptırıldılar. 

*BBC listesinde yer alan diğer kadınların isimleri ve çalışmalarına şöyle: https://www.bbc.com/turkce/resources/idt-4f79d09b-655a-42f8-82b4-9b2ecebab611

HABER MERKEZİ