• Hayvanlarını otlatırken karakoldan atılan havan mermisiyle katledilen 12 yaşındaki Ceylan Önkol’un ardından bir kare fotoğrafı, tahra ve ineği kaldı. Anne Saliha Önkol, ölene kadar kızını unutturmayacağını ve failler yargılanana kadar mücadele edeceğini söyledi.

Bölgede sayısız Kürt çocuğu, “güvenlik” gerekçesi adı altında zırhlı araçlar, hava saldırıları ve ateşli silahlar sonucunda yaşamını yitirdi. Amed’in Licê ilçesinin Kanîsipî (Şenlik) Mahallesi’ne bağlı Xanbaz mezrasında 28 Eylül 2009'da hayvanlarını otlatırken, karakoldan atıldığı belirtilen havan mermisiyle yaşamını yitiren 12 yaşındaki Ceylan Önkol da bu çocuklardan sadece biri. Ceylan’ın katledilmesinin üzerinden 12 yıl geçti, fakat katledilen diğer Kürt çocukları gibi ne fail bulundu ne de kimse yargılandı. 

Ceylan'ın cansız bedeni 6 saat olay yerinde bırakıldı ve savcı "can güvenliği" gerekçesiyle olay yerine üç gün sonra gitti. Önkol'un annesi Saliha Önkol, kızının parçalanan bedenini eteğinde topladı, olay yerindeki bütün delilleri, Lice Cumhuriyet Başsavcılığı’na teslim etti. Katledilmesiyle ilgili raporlar jandarma komutanlığı ve emniyet tarafından hazırlandı, patlayıcıya tahra (eğri budama bıçağı) ile vurulduğu iddia edildi. Jandarma yetkilisi Yüksel Şanlıtürk'ün hazırladığı raporda, Önkol Ailesi’nin "devletten tazminat alabilmek için kendini mağdur gibi gösterdiği" ifadeleri yer aldı.

Soruşturma başlatılsa da getirilen gizlilik kararı nedeniyle aile avukatlarına bilgi verilmedi. Gizlilik kararına yaptıkları tüm itirazları reddedilen aile avukatları, 2010’da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu. Mayıs 2012'de ise soruşturmanın etkin ve tarafsız yürütülmemesi, soruşturmanın derinleştirilmesine yönelik taleplerin reddedilmesi, aradan geçen süreye rağmen dava açılmaması ve şüphelilerin bulunmaması nedeniyle AİHM'e ikinci başvuru yapıldı. AİHM, 5 yıl sonra 17 Ocak 2017’de Önkol Ailesi’nin başvurusunu sonuçlandırdı ve “etkin soruşturma ve yaşam hakkı açısından ihlal olmadığına” karar verdi. 

Dosya fiilen kapatıldı

 Ceylan’ın katledilmesiyle ilgili soruşturmayı yürüten Lice Cumhuriyet Başsavcılığı, 30 Nisan 2014’te ise dosyadaki kanıt ve raporların faillerin tespiti için yetersiz olduğuna kanaat getirdi, dosya için “daimi arama kararı” verdi.  

Tazminat davası süreci

 Önkol Ailesi, bu kez patlamada sorumluluğu ve ihmali olduğu nedeniyle İçişleri Bakanlığı aleyhine 100 bin TL maddi, 150 bin TL manevi tazminat talebiyle Diyarbakır 2. İdare Mahkemesi'nde dava açtı. Mahkeme, aileye 28 bin 208 TL tazminat ödenmesine karar verdi. Mahkeme, 5233 sayılı “Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun'una" dayanarak, manevi tazminat talebini reddetti. İtiraz üzerine Danıştay, 16 Mayıs 2019'da Ceylan Önkol'un ailesine tazminat ödenmesi kararını bozdu, tazminat davasının “kusursuz sorumluluk” ilkesi veya “hizmet kusuru” ilkesi kapsamında görülmesi gerektiğine hükmetti. Bunun üzerine İdare Mahkemesi, 8 Mart 2021’de aileye toplamda 283 bin TL maddi ve manevi tazminat ödenmesine karar verdi. 

Acısına rağmen dik durdu

 12 yıldır kızından geriye kalan tek bir fotoğraf karesiyle kendini teselli eden anne Saliha Önkol, MA’dan Eylem Akdağ ve Mehmet Erol’a konuştu. Anne Önkol, kızının ölümünden sonra bir süre yatağa bağlı olarak hayatını sürdürdü ve ancak bir yıl sonra sağlığına kavuşabildi. En küçük kızı olan Ceylan’ın katledilmesini ve olay yerinde yaşadıklarını bir an olsun unutmadığını söyleyen anne Önkol, acısına rağmen dik duruşundan taviz vermeyerek, kızını gülümseyerek anıyor. Anne Önkol, kızı Ceylan’ın yaşamını yitirmeden önce elinde olan ve devletin Ceylan’ı suçlu çıkarmak istediği tahrayı da hala saklıyor.  Tahrayı gösteren anne Önkol, bıçağın kullanılan uç bölümünün zarar görmediğini, ortadan büküldüğünü ve bu yüzden Ceylan’ın bombaya vurmadığının kesin olduğunu anlattı. Önkol, çocuğunun suçlu gösterilmesini asla kabul etmediğini söyledi.

Xambaz’da Ceylan’a yaklaşıyor

 Şenlik Mahallesi’ne bağlı Xambaz ve Genç ilçesi Yayla (Dölek) Mahallesi Demirlibağ mezraları arasında gel-git yapan aile, Ceylan'ı Xambaz mezrasında kaybetti, Demirlibağ'da toprağa verdi. Anne Önkol, Ceylan'ın hayvanları otlattığı ve katledildiği yere her gidişinde hatırladığını, hissettiğini ve O’na yaklaştığını söyledi.

Mezar taşını öpüyor

Anne Önkol, Kürt çocuklarının ölümünden söz ederken, konuşmasına devam edemedi. Daha sonra anne Önkol ile Ceylan’ın mezarına gittik. Anne mezar yolunda, kızını her gün ziyarete gittiğini anlattı. Mezarlığa gittiğimizde anne Önkol, önce kızının mezar taşını öptü, hasret giderdi. Burada Ceylan’ın faillerinin yargılanması için mücadele sözünü yineledi. 

Ceylan’ın hatırası

 Çocuklarının hatıralarıyla yaşamaya devam eden ailesi, Ceylan’ın çok sevdiği ineği beslemeye devam ediyor. Anne Önkol da, "Kızım hayvanları çok severdi, o ineği de ayrı seviyordu. O inek büyüdü, ne zaman görsek ‘Ceylan'ın ineği’ diyoruz. Bizimle ayrı bir bağı oluştu, onun hatırası gibi. Ceylan’ın ardından bize bir kare fotoğrafı, tahrası ve ineği kaldı" dedi.  AMED

 

Zaman aşımı riski

İnsan Hakları Derneği (İHD) Amed Şubesi Başkanı ve Önkol Ailesi’nin avukatı Abdullah Zeytun da dosyanın zaman aşımı riskiyle karşı karşıya olduğunu söyledi. Bu ölümleri soruşturmakla yükümlü savcının görevini yerine getirmediğini dile getiren Zeytun, şunları söyledi: “Her ne kadar iç hukukta zaman aşımına bırakılmışsa da bu dosya, pozitif hukukta şuan için fail kamu görevlilerinden bir hesap sorulamıyor, cezalandırılmıyorsa da ilerde gerçek bir yüzleşme ve hesaplaşmayla muhakkak ki bu kamu görevlileri ve failler cezalandırılacaktır. Bu anlamda biz insan hakları savunucuları olarak bu gerçekleşen katliama ilişkin olayın takipçisi olacağız ve sürekli bir şekilde adalet arayan ve adalet talebinde olan ailenin yanında olacağız.”