• Rojava’da tiyatro yapan ve kültür merkezlerinde çalışan genç oyunculardan oluşan 12 eğitmen Rojava Çocuk Tiyatrosu’nun temellerini attı. Derik’te, Rîmêlan’da, Maşuq köyünde, Qamişlo’da, Hesekê’de, Kobanê’de ve Şehba’da toplamda iki yüz çocuk eğitim gördü ve sahneye çıktı.

PERVİN YERLİKAYA

Rojava’da büyük bedeller verilerek yaratılan devrim toplumsal yaşamın her alanında kendini gösteriyor. İlhamını devrimden alan kültür-sanat alanı gelişerek halkla buluşmaya devam ediyor. 2015’ten bugüne tiyatro alanında yetişkinler için yürütülen çalışmalardan sonra şimdi sırada çocuklar var. Şanoya Çiya üyesi ve Rojava Çocuk Tiyatrosu Koordinasyonu üyesi Ekin Ronî, Rojava’ya Evîna Kurd dizisinin senaryosunu yazmak için gittiğinde çocuklar için bir tiyatro grubu kurmaya karar veriyor. Asıl işi oyunculuk ve oyun yazarlığı olan Ekin Ronî fikrini kurumlar ile paylaşarak çalışmalarına başlıyor. Ronî ile Rojava Çocuk Tiyatrosu fikrinin nasıl ortaya çıktığını, yürüttükleri tiyatro çalışmaları ve Rojava Çocuk Tiyatrosu günlerini konuştuk.

 

 

Rojava’da sanat çalışmalarının önemi nedir? Bugüne kadar hangi çalışmalar yürütüldü?

Rojava devrimi siyasal, toplumsal bir devrim olduğu kadar bir kültür-sanat devrimidir aynı zamanda. Kürt halkının uluslararası alanda daha fazla tanınmasıyla toplumsal, kültürel gücün önemi daha fazla açığa çıktı. Devrim öncesi kısıtlı da olsa belirli bir düzeyde sanat çalışması vardı. Hatta devrimimizin temelinde kültür ve sanat çalışmaları var desem abartı olmaz. Müzik, tiyatro çalışmalarının temeli burada atıldı. İlk sinema filmimiz olan Soro da burada çekildi.

Peki tiyatro?

Devrim sonrası tiyatro çalışmaları daha da gelişti. 2015’ten beri yetişkinler için tiyatro anlamında önemli çalışmalar yapılıyor. Şehit Yekta Herekol Akademisi açıldı. Zayıf da olsa bir tiyatro bölümü kuruldu. Hasekî ve Qamişlo’da gruplar oluşturuldu. O günden bugüne 6 tiyatro festivali yapıldı. Yine yetişkinler için Şehba’da Mîtan, Kobanê’de ise Arîn Mîrkan Tiyatro Festivali yapılıyor.

 

 

Çocuk tiyatrosu fikri nereden çıktı ve nasıl oluştu?

Sanat ile kişilik yaratarak, kimlik kazanma çocukluktan başlar. Daha öncesinde Rojava’da rejim tehditlerinden kaynaklı bunun çok temeli yoktu. Buradaki çocuklar devrimle büyüyen çocuklar. Devrim sonrası her ne kadar çocuklar için etkinlikler festivaller, oyunlar yapılsa da kapsamlı değildi. Bu yüzden çocuk tiyatrosu oluşturmak gibi bir fikir ortaya çıktı. Mezopotamya Demokratik Kültür ve Sanat Hareketi (TEV-ÇAND), Hîlala Zêrîn Kadın Kültür Hareketi ve Şilêr Çocuk Komitesi ile fikrimi paylaştım. Hep beraber ortak bir koordine oluşturarak çocuk tiyatrosunun zemini oluşturduk. Projenin temellerini attıktan sonra, Rojava’da daha önce tiyatro yapan ve kültür merkezlerinde çalışan genç oyuncularla diyaloğa geçtiğimiz 12 öğretmen çalışmamıza dahil oldu.

Kürtçe yazılmış çocuk oyunu metni azdı. Klasik Kürtçe çocuk hikâyelerini oyun metnine dönüştürmeye karar verdik. Bazı hazır metinler de vardı. Beş-altı metin de biz yazdık. Pîrê û Rovî, Çûk û Pîrê, Şengê û Pengê, Mişk û Şêr gibi Kürt klasik hikayelerimizi yazıya dökerek çocukların gelenekle de doğru bir biçimde bağını kurmak istedik.

Geçen yıl 18 Ağustos'ta Türk devleti Til Temir’in Şemoqa köyünde bulunan Çocuk Sanat Okulu’nu bombalandı ve 4 çocuk katledildi. Saldırıda ağır yaralanan Silava Ramazan yaşamını yitirdi. Silava Ramazan, Rojava Film Komünü’nde Yıkık Kentler Hikayeleri (Çirokên Bajarên Wêrankirî) adlı filmde çocuk oyuncu olarak yer almıştı. Biz bu etkinlikleri yaparken ilk önce savaşta yaşamını yitiren çocukları düşündük. Yaptığımız afiş ve ilanlarda şehit düşen çocukların resimleri yer aldı. Rojava Çocuk Tiyatrosu katledilen bu çocuklara adandı.

Hangi şehirlerde kaç çocukla iletişime geçtiniz?

Hedefimiz 8-10 gruptu ama proje tahminimizde fazla büyüdü. Derik’te, Rîmêlan’da, Maşuq köyünde, Qamişlo’da, Hesekê’de, Kobanê’de ve Şehba’da iki yüz çocuk eğitim gördü ve sahneye çıktı.

Rojava'da sanat okulu deneyimi yeni yeni başlıyor. Belli kültür merkezleri var ancak sanat eğitimi olarak akademiye evrilebilecek bir çalışma yaratmak istiyoruz. Rojava ve Kobanê Üniversitesi var, başka üniversiteler de açılıyor. Çocuklar ileride bu üniversitelerde sanat alanında akademik çalışma yapma imkanı bulabilecek. 

 

 

Birçok bölgede kurulan tiyatro gruplarında Arap ve Kürt çocukları beraber eğitim alıyor. Ayrıca şehit ailelerin çocukları için de ayrı bir grup kuruldu.

İlk başta Derik’te, Rimelan’da ve şehit aileri kurumunda birer grup oluşturduk. Rimelan sanat anlamında çalışmaları zengin olan bir yer. Rimelan’daki gruplardan birisi sadece Arap çocuklardan oluşuyor. Burada Kürtler, Araplar birlikte yaşıyor, çocuklar iç içe her çocuk en az iki dil biliyor. Çalışmanın diğer bir boyutu da Cîzre’deki mülteci kampında ve Hasekî’de Serêkaniyê kampında kurulan gruplar. Ardından Kobanê, Şehba, Minbîc’de de tiyatro çalışmaları gelişti.

Rimelan’da şehit ailelerin çocuklarının bir grubunun olması çok özeldi. Bizim için de farklı bir deneyim oldu. Daha önce şehit ailelere ziyaretlere de gidiyorduk ancak beraber bir çalışmanın içinde yer almak bizim için büyük bir mutluluk oldu.

Maşûq köyünde tiyatroyu çok seven bir grup var. Güney Kurdistanlı bir tiyatrocu olan gerilla Jinda Hewler’in ismini gruplarına vermişler. Onlar iki oyun birden hazırladılar. Rimelan, Qamişlo, Hesekê merkezi çalışma yerlerine dönüştü. Qamişlo’da 4, Hasekî’de 2 grup kuruldu. Hem TEV-ÇAND, Hilala Zêrîn çocuk grupları hem de Şilêr Çocuk komitesi gruplarıyla sayımız daha da arttı.

 

 

Çalışmalara Mayıs ayında başladınız ve kısa bir süre içinde “Çocuk Tiyatrosu Günleri” düzenlendi. Bize bu etkinliklerinizi anlatabilir misiniz?

Ekiplerimizi kurduktan sonra Mayıs ayının başında tiyatro eğitmenlerimiz ile bir araya gelerek bir eğitim planlaması çıkardık. Bütün ilçe ve köylerde iki yüzün üzerinde çocuğa oyunculuk, ses, ritim, nefes ve diyafram gibi tiyatro sanatı için gerekli temel dersleri verdik.

Proje kapsamında ilk gösterimiz 5 Ağustos'ta Rimelan’da gerçekleşti. Gösterinin sonunda Dêrîk Çocuk Müzik Grubu ile kapanışı yaptık. İlk gösterimizde salon tamamen doldu. Etkinlik öncesi palyaço ve hayvan kostümleriyle tiyatrocu arkadaşlarımız ve öğretmenlerimiz, çocuklarla birlikte şehir içinde yürüyüş yaptı. Çocukları tiyatroya davet ettiler.

Rimêlan’ın yanı sıra, Qamişlo ve Tirbêspiyê’de de yeni oyunlarla sahneye çıktık ve çocuklar akranlarıyla bir kez daha buluştu. Maşûq Köyü Tiyatro Grubu’na bağlı olan Şehit Jînda Hewlêr Grubu sahne aldıkları iki oyunla köy meydanını bir tiyatro mekanına çevirdiler. Şehit Sason Kültür Merkezi’nden bir yürüyüşle köy meydanına ulaşan çocuklar, oradan etkinliğin yapılacağı yere geçti. Çevre köylerden birçok kişi araçlarıyla çocuklarını etkinliğe getirmişti. Orada iki yüzden fazla çocuk, bir tiyatro şölenine tanık oldu.

Hesekê Xabûr Kültür ve Sanat merkezinde 29 Ağustos’ta yapılan etkinliğe yaklaşık 300 çocuk katıldı. 2 tiyatro oyunu sergilendi. 1. Serékaniyé kampında bulunan Şilêr çocuk grubu Şengê dengê adlı oyununu 2. Grup Xabûr Kültür ve Sanat Merkezi grubu olan Koma Xabûr çocuk tiyatrosu grubu Belek ve Reşbelek adlı oyunu oynadı. Son olarak bu yıl 6.’sı düzenlenen Kobanê Çocuk Festivali’nde oyunlarını sahneleme şansını buldular.

Çocuklar kendi ana dillerinde Rojava Çocuk Tiyatro Günleri’ni gerçekleştirdi? Bunun onlar açısından ne gibi avantajları oldu?

Etkinliklere katılan çocuklar Rojava'da, kendi dilinde eğitim gören çocuklar. Rojava devriminin getirmiş olduğu bu özgürlük ortamında, çocuklar hem ana dilinde eğitim alıyor hem de kendi dilleriyle sanat yapıyor. Kişilik gelişimleri doğru temelde, ulusal kimlikleri üzerinde gelişiyor. Kültürleriyle büyümelerinin getirdiği değer ve gerçeklikle bu çocuklar için geleceğin sanatçıları diyebiliriz. Kendi dilleri ve kültürleriyle yoğrularak gelişiyorlar.

Bu çalışmayla beraber birçok çocuk kendi yaşamları açısından doğru mecralara yöneldi. Sanat ve dil konusunda kendini geliştirme çabasına girdiler. Hatta Rojava’da çıkan çocuk dergileri, hikaye kitapları var. İlk eğitim sürecinde 1000 tane kitabı ve Desteya Çanda Huner’in çıkarttığı çocuk dergisi Mizgin’i çalışmalarda yer alan çocuklara dağıttık. Çocuklar bu şekilde hem yazılı-edebi olarak hem de sanatsal olarak her yönü ile iyi bir eğitim aldı.

 

 

Rojava Çocuk Tiyatro günleri yaklaşık bir ay sürdü. Çalışmalarınız ilgiyle takip edildi. Nasıl geri dönüşler aldınız?

Mayıs ve Haziran ayında biz tiyatro eğitim sürecinde iken, Avrupa'daki bazı sanatçılar ve önem bazı kültür-sanat, tiyatro kurumlarınca çalışmamız duyuldu. Bu durum çalışmamızı başka bir boyuta evirdi. Projemiz bir kardeşlik tiyatrosuna dönüştü. Bask Bölgesi’nden Durango Belediyesi, Fonti Di Pace Derneği, Societa in Formazione Örgütü, Teatro Degli İncontri, Teatro Ura, Roma’da bulunan Comunita Brasiliana kurumu, proje kapsamında kurulan beş çocuk grubunun maddi ihtiyaçlarını karşıladı. Bu bizim için çok anlamlı. Bizim hikayelerimiz onların, onlarınki bizim…

 

*****

Başarmanın mutluluğunu yaşıyoruz

Hemen hemen her şehirde çocuklara tiyatro sevgisini aşıladık. Hayal etme, kendini ifade etme, özgüven yaratma, yine yaratıcı yönlerini geliştirmelerine yardımcı olduk. Bu bizim için çok önemliydi. Okul dışında zamanını iyi değerlendiremeyen çocuklara ön açacak güçlü bir çalışma oldu. Haftada iki gün kurslara geldiler. Senaryo okudular, provalar yaptılar. Bu çalışma çocukların duygu dünyasında büyük bir zenginleşme yarattı. Oynadığımız klasik Kürt çocuk hikayeleri önemli mesajlar içeren oyunlardı. Aileler çocuklarını gönüllü bir şekilde gönderdiler ve eğitim boyunca çocukların gelişimine şahit oldular. Dört ay süren bu çalışma, eğitimiyle, provalarıyla, sahnelemesiyle oldukça güzel geçti. TEV-ÇAND’dan ben, Hîlala Zêrîn Kadın Kültür Hareketi’nden Aryen ve Şilêr Çocuk Komitesi’nden Julia ile beraber yaklaşık 12 öğretmen bu projenin sorumluluğunu aldık. Şimdi başarmanın mutluluğunu yaşıyoruz.