• Eli Nebi, 7 Mart’ta planlanan ama BAAS’ın hazırlıklarına karşı 5 Mart’ta fiilen başlayan Raperîn’in ilk kurşununu sıkandı. Hayatı, Kürt halkı için mücadeleyle geçti ve maalesef KDP eliyle şehit edildi.

ANF/SÜLEYMANİYE

Güney Kürdistan halkı, 30 yıl önce bugün, yani 5 Mart 1991’de Süleymaniye'nin Ranya ilçesinde bir grup gencin öncülüğünde Saddam Hüseyin diktatörlüğüne karşı Raperîn’i (ayaklanma) başlattı. Pêşmergelerin dağlardan destek verdiği Raperîn ateşi, 21 Mart 1991’de Kerkük’ün de alınmasıyla tüm köy ve kentlere yayılarak devam etti. BAAS rejimine ait kurum ve kuruluşlara el konuldu, Irak ordusu sınırların dışına atıldı.   Kürt halkı önünde duramayan Irak ordusu, 27 Mart 1991’de saldırıya geçti. Aynı gün Kerkük, ayın 31’inde ise Hewlêr, yeniden işgal edildi. Ardından Güney Kürdistan halkının büyük göçü başladı; yüz binlerce kişi Kuzey Kürdistan’a geçti.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Fransa ve Belçika’nın talebi üzerine 5 Nisan 1991’de Güney Kürdistan’da oluşturulacak güvenli bölge ile Kürtlerin Irak ordusunun saldırılarından korunması, insani yardımların ulaştırılması ve göç edenlerin eski yerlerine dönmelerinin sağlanmasına karar verdi. 688 sayılı BMGK kararı ile BAAS rejimi güçlerinin 36. paralelin kuzeyine geçişleri yasaklanarak, bu bölgede uçuşa yasak bir alan oluşturuldu. Bu karar ile BM, 1925’te Milletler Cemiyeti’nin Musul meselesi ile aldığı karardan sonra ilk kez Kürtleri tanıma ve korumaya dönük bir kararı oldu. Oluşturulan uçuşa yasak bölge ile bir nevi Güney Kürdistan fiili olarak özerk bir bölge oldu. Göç edenler de yeniden dönmeye başladı. 

Raperîn, Kürdistan’daki siyasi cephede de birliğe yol açtı. Aralık 1991’de KDP ve YNK öncülüğündeki Kürdistan Cephesi, bir parlamento seçimi yapılmasına karar verdi. 7 Temmuz 1992’de bakanlar kurulunun oluşturulmasının ardından Parlamento, 4 Ekim 1992’de Güney Kürdistan’ı, Irak’ın içinde federe bir yönetim olarak ilan etti. Bu federe yönetim, ABD’nin 2003’te Irak’ta Saddam rejimini devirmesine kadar işleyişini devam ettirdi.

Raperîn’in kronolojisi

* 5 Mart 1991: Ranya, Cwaqurna, Bitwen ovası, Hecîawa kurtarıldı. 

*  6 Mart : Süleymaniye'ye bağlı Bazyan ilçesi ve Pişter ovası alındı.  

*  7 Mart: Süleymaniye'ye yayıldı ve halk devletin tüm resmi kurumlarına el koydu. 

* 8 Mart: Süleymaniye'nin Erbat, Çemçemal, Halepçe, Zarayan ve Pramagrune kadar yayıldı ve Süleymaniye ile Kerkük arasındaki yol kontrol altına alındı. 

* 9 Mart: Hewlêr’in Koyê, Şeqlawa ve Basimra ilçelerine yayıldı. 

*  11 Mart: Hewlêr’e kadar ulaşıp halk orada rejime karşı direnişe geçti. Aynı gün içerisinde Birzin, Melaomar, Cadide, Topzawa, Kewergoske, Bahirka, Berhuştirê, Kesnazan, Binaslawa, Daretû, Quştepe ve Şawes alındı. 

* 13 Mart: Zaxo ve Silevanê'ye yayıldı. Aynı gün Kerkük'e bağlı Cabara, Ped ve Kelar, kurtarıldı. 

* 14 Mart: Dihok'a bağlı Sersing, Zawîte, Dêrelûk, Şeladizê, Amediyê ve Bamerne ilçeleri kurtarıldı. 

* 15 Mart: Sêmêlê alındı. 

* 16 Mart: Qereçû, Sebaşah ve Mexmûr kurtarıldı.

* 19 Mart: Kerkük kontrol altına alındı. 

* 21 Mart gecesi: Kerkük merkez tümden kurtarıldı.

* 21 Mart: Kerkük’te Newroz ateşi yanarken, Halid karargahında çatışmalar devam etti.

Ranya’daki öncü

Raperîn’in ilk kıvılcımının çakıldığı Ranya’daki öncü Kürtlerden biri de Eli Nebi’ydi. Oğlu Şoreş Eli Nebi, babasının hikayesini ANF’ye anlattı:

Osmanlı ve Safevi savaşı döneminde Şemzînan'dan Ranya’ya göç eden bir ailedendi. Şehit Eli Nebi, 1953’te Ranya’nın Medera köyünde çiftçilikle geçimini sağlayan bir ailede doğdu. Çocukluğunda başarılı ve hiperaktif biriydi. Eylül Devrimi’nde Makok’ta savaştı, başarılarıyla adı duyuldu. Pêşmerge madalyası verildi. 1975’te Cezayir Antlaşması’nda sonra eve geldi, ancak BAAS rejimine teslim olmadı. YNK’nin kuruluşunun ilanıyla birlikte aktif bir pêşmergesi oldu ve 91 Sefin sorumluluğunu üstlendi. 1985’ten sonra pêşmergeliği bıraktı ama YNK ile ilişkilerini sürdürdü. Mesela 1989’da Enfal zamanı Xoşnav, Şawre ve Rêwandiz bölgesinde Kürt halkını kurtarmak için aktif bir rol oynadı. O bölgedeki halkı kurtarmak için İran sınıra kadar öncülük etti.

Aslında 7 Mart’ta başlatılması planlanan Raperîn hazırlıklarına aktif katılan Eli Nebi, pêşmerge tecrübelerine sahip ve inisiyatifliydi. Bütün şehir içinde, hükümete ait ve hükümet güçlerinin bulunduğu yerlerde planlamasını yaptı. 7 Mart’ta harekete geçmek için hazırdı. Gençler 5 Mart’ta Ranya’da sokağa indi. BAAS rejimi de Ranya ve Çakurna arasındaki karakolda hazırlıklar yapıp asker konuşlandırmıştı. Ajanları da Ranya’ya yerleştirmişti.

Raperîn’in ilk kurşunu

Eli Nebi, bu hazırlıkları fark ederek Rana’ya indi. Ranya’da BAAS’ın 3 ajanıyla karşılaştı. Eli Nebi, Raperîn’in ilk kurşununu sıktı. Çatışmada 1 ajanı öldürdü, 1’ini de yaraladı. Şehir meydanında halkı toplayan Eli Nebi, Raperîn hakkında bilgi verdi. Böylece Raperîn’in planlanandan iki gün önce, yani 5 Mart’ta başladı. O gün Ranya tamamen BAAS’tan temizlendi. Haci Awa da bu kervana katıldı, ertesi gün Çakurna da kurtarıldı. Şehit Eli Nebi ve arkadaşları, halka öncülük ederek kendi insiyatifiyle şehri özgürleştirdi. Pêşmergeler 7 Mart’ta şehrin içine girdi.

KDP şehit etti

Raperîn’le birlikte Eli Nebi tekrar pêşmerge oldu. 1994'te Qaladizê’de YNK ve KDP arasında çatışma çıktı. Eli Nebi de Qaladizê’deki o gerginliği yatıştırmak için gitti, sadece bu gerginliğe son vermekti amacı. KDP tarafından 2 Mayıs 1994’te birkaç arkadaşıyla birlikte pusuya düşürülerek şehit edildi.

İyi bir babaydı da

Halkını seven ve halkı tarafından da sayılan biriydi. Baba olarak ailesine düşkün ve çocuklarından hiçbir zaman sevgisini esirgemeyendi. Pêşmerge olduğu dönemlerde bazen 4-5 ay eve gelmezdi. Yaptığı çalışma gereği sabit yerde yaşamımızı sürdürmüyorduk bazen köyde bazen dağda bazen de şehirde kalıyorduk.

Gurur duyuluyor

Hem baba olarak hem de Kürdistan mücadelesinde yaptıklarıyla gurur duyuyoruz. Sadece Güney Kürdistan’da değil, Doğu Kürdistan için de savaştı. PKK Başûrê Kurdistan’a geldiğinde hep yardımcı oldu. Bütün yaşamını Kürt halkına hizmet ederek geçirdi.

 

Raperîn şehitleri anıldı

Raperîn şehitleri, 30. yıl dönümünde Ranya’da düzenlenen törenle anıldı.

Anma töreni, bir dakikalık saygı duruşuyla başladı. Ranya Kaymakamı Hisên Mehmud, yaptığı konuşmada, Federe Kürdistan Hükümeti’ne Raperîn bölgesi ve şehit aileleri için sorumluluklarını hatırlattı. Mehmud, “Birçok proje söz konusu ancak hiçbiri tamamlanmadı. Özellikle hastane projesi önemlidir. Bütün bunları kısa zamanda tamamlanmasını bekliyoruz" dedi.

Törende Tevgera Azadî adına konuşan Selam Ebdula ise şunları söyledi: "Raperîn, yurtsever halkın öncülüğünde başladı.  Güney Kürdistan halkının ayaklanması, bütün sömürgecilere bir cevaptı. Raperîn, Kürdistan halkının sömürgeciliğe ve zulme boyun eğmeyeceğini bir kez daha gösterdi. Maalesef siyasi yapılar, Raperîn’in ruhuna uygun davranmadı."