Işıklar söndü, çocuklar yakıldı

• Amûdê'de 283 çocuğun zorla götürüldükleri sinemada katledilmesinin üzerinden 63 yıl geçmesine rağmen sorumlu kişi ve kurumlar, hesap vermedi. Katliamdan sağ kurtulan Reşîdê Fatê, “Kürtleri yok etmek istediler" derken Mihemed Emîn Ebdulselam ”Resmen üstü kapatıldı” dedi. 

Qamişlo’nun Amudê ilçesinde, 283 Kürt çocuğunun yaşamını yitirdiği "Amûde Sineması Katliamı"nın üzerinden 63 yıl geçti. Amudê'deki 120 kişi kapasiteli tek sinemaya 13 Kasım 1960’ta çoğunluğu Kürtlerden oluşan 500 çocuk dolduruldu. ‘Cezayir Devrimi'ni anlatan Mısır yapımı Cerîmet Nisif el-Leyl (Sûcê nîvê şevê- Geceyarısı Suçu) filmi gösterildi. Filmin ortasında perdede başlayan yangın, kısa sürede tüm salona sıçradı. 130 metrekarelik sinema salonunda bulunan iki dar kapı da yangın sırasında kapalı kalırken, ahşaptan olan sinema salonu kısa sürede yandı, çöktü. Yangında 8-14 yaş aralığındaki 283 çocuk yanarak yaşamını yitirdi. 

Soruşturma yürütülmedi

BAAS rejimi ya soruşturma yürütmedi ya da yürüttüyse de herhangi bir sonuç açıklamadı. Yangını araştıran ve “Agirê Sînema Amûdê- Amûdê Sineması Yangını” adlı kitabı yazan Ehmedê Namî, “Yangın tehlikesi iletilmesine rağmen yetkili neden filmin devamında ısrar etti? Neden öğretmenler çocuklar ile değildi? İlçeki rejim yetkililerinden hiçbirinin çocuğunun orada olmaması tesadüf mü? Rejim yetkilisi çocuklarının geldikleri sinemadan babalarının uyarısı ile çıkarıldıkları doğru mudur?” gibi soruların yanıt beklediğini söyledi. 

Baxçê Pakrewan 

Şimdilerde sinema salonunun yerine yapılan Baxçê Pakrewan (Kahramanlar Bahçesi) ile katliamın anıları taze tutuluyor. Katliamın yaşandığı anda 10'dan fazla çocuğu yangından kurtaran Mihemedê Seîd Axayê Deqorî’nin çocuklarla görüldüğü heykeli de bahçeye yerleştirildi. Parkta, yine onlarca çocuğun yanan sinema salonundan kendilerini attığı su kuyusu da yerinde duruyor. Sinemanın duvarında ise yaşamını yitiren çocukların isimleri ve fotoğrafları yer alıyor. 

 

 

Sinema salonu yok

Amudê’de yaşanan acılardan kaynaklı hala sinema salonu yapılmıyor. Kuzey-Doğu Suriye Özerk Yönetimi sinemada hayatını kaybedenleri “Devrim şehitleri” olarak kabul ediyor. 

Amûdê Sineması katliamından yaralı kurtulan Reşîdê Fatê (75), çocukların anısına yapılan Kahramanlar Bahçesi Parkı'nda  MA’dan Emrullah Acar’a konuştu. Katliam yaşandığında 12 yaşında, ilkokul 5. sınıf öğrencisi olduğunu belirten Reşîdê Fatê, “Salon, üç kat yerin altındaydı. Gösterilen film çocukların izleyebileceği türden bir film bile değildi. Sessizce filmi izlerken, ortasından ekran aydınlandı ve durdu. Sonra alçak uçuş yapan bir uçağın gürültü sesi gibi bir ses geldi ve ateşin çıktığını gördük” dedi.

Kapı kilitliydi

Ateşin sinemanın tahta ve naylon dekorlarının desteğiyle bir anda büyüdüğünü belirten Reşîdê Fatê, şöyle devam etti: “5 dakikada alevler yükseldi. Balkondan atladık. Kapıya yöneldik, kapının kilitli olduğunu gördük. Çocukların feryatları yükselmeye başladı. Biz hemen güney kapısına yöneldik, çocukların ağa takılmış gibi üst üste düştüğünü gördük. Herkes kaçmak ve kurtulmak istiyordu. Kapıya yüklenince kapının bir tarafı kırıldı ve dışarıya üst üste düştüler. Dışarı çıktım, nefes alabildim. Orada fark ettim ki ayaklarım yanıyordu.” 

Yok etmek istediler

Reşîdê Fatê, Mihemedê Seîd Axayê Deqorî’nin çoğu çocuğu canı pahasına kurtardığını hatırlatarak, “Ateşin içine atlayarak çocukları birer birer çıkardı. En son birkaç çocuğu daha çıkarmak için içeri girdiğinde üzerine demir düştü, devamında sinema çöktü. Yanan çocukların hepsi Kürt’tü. Kürtleri yok etmek istediler. O çocuklar neden yandıklarını bilmediler ama hepsi Kürt’tü ve ölmeleri için yeterliydi. Katliamdan BAAS rejimi sorumludur.” 

O dönem 12 yaşında olan ve yaşadığı o anı 75 yaşında olmasına rağmen hiçbir zaman unutamadığını kaydeden Reşîdê Fatê, katliamın her yıl dönümünde elinde çiçekler ile parka dönüştürülen sinema alanını ziyaret ettiğini, bunun yaşamını yitiren arkadaşları için bir vefa borcu olduğunu söyledi.

 

 

Ne izlediğimizi bilmiyorduk

Yangından kurtulan çocuklardan biri olan Amûdêli Mihemed Emîn Ebdulselam, o dönemde 12 yaşındaydı. ANF’den Nûjiyan Adar’a konuşan Mihemed Emîn Ebdulselam, şunları paylaştı: “Hepimiz çocuktuk. Ne izlediğimizi bilmiyor, anlamıyorduk da. Bir anda arka taraftan bir ses geldi. Bir çocuk aşağı doğru kendisini attı ve yaygın diye haykırmaya başladı. Neye uğradığımızı şaşırdık. Kapılar üzerimize kapatılmıştı. İtiyorduk, tekmeliyorduk ama açılmıyordu. Tavanın düşmesiyle hem nefes alabildik hem de kapıdan içeri giren ışığı fark ettik.

Direk dışarı çıktık. Bir su kuyusu vardı, yayan çocukların bazıları içine düştü. Koşmaya başladım. Ayağımda lastik ayakkabı vardı. Ayağım alev almıştı. Ayakkabıyı çıkarırken iki elimin derisi de kalktı, tümden yanmıştı. Temiz havayı soluyunca da bayıldım. Anne ve babaların feryatları göğü inletiyordu.

Kürt halkı için kara bir gündü, kimsenin böyle bir güne tanık olmasını istemem. Büyük bir felaket ama doğal bir felaket değildi. Kimse yangını araştırmadı, soruşturma bile başlatılmadı. 'Kader' denilerek geçildi. Zaten devletin muazzam bir baskısı vardı. Resmen üstü kapatıldı.” QAMIŞLO