Kürtçenin yeni baharına hazırlık

• DEM Parti'nin tüm adayları gibi çok dilli belediyeciliğin ve ana dilde hizmetin farkında olan Wan'daki 14 belediye eşbaşkan adayı, yaşamın yeniden Kürtçeleşmesi için mutabık kaldı.

DEM Parti'nin kazanacağı bütün belediyeler, Kürt dili ve Kürt kültürüne yönelik strateji, politika, program ve planlarını hazırlıyor.

Yerel seçimlerin yapılacağı 31 Mart gününe sayılı günler kala siyasi partiler, halk buluşmalarını ve seçim gündemini içine alan etkinliklerini sürdürüyor. Kurdistan’da nüfusun çoğunluğunu oluşturan Kürt halkına yönelik yerel seçimler kapsamında birçok vaatte bulunan siyasi partiler, Kürtçeyi yalnızca kendi seçim programlarında, propaganda aracı olarak kullanıyor. Wan’da kentin tüm ana caddelerinde seçim vaatlerinin yer aldığı billboardlarda adeta görüntü kirliliğine sebep olan iktidar partisi, kent nüfusunun yüzde 99’unu oluşturan Kürt halkının ana dili Kürtçeye ilişkin tek bir projeye yer vermiyor; yalnızca oy istenildiğinde Kürtçenin kullanılması ise tepkilere neden oluyor. 

Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Partisi) özel başlıklarla Kürtçeye ilişkin yerel yönetim geleneği anlayışıyla hareket ederek bu konudaki eleştirileri dikkate alıyor. Bu kapsamda Barış ve Demokrasi Partisi’nden (BDP) bu yana Kürt siyasi partileri Kürtçeyi kamusal alanın her alanında kullanmaya özen gösterdi.  

İki dilli tabelalar 

Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) 2014 yerel seçimlerinde aldığı Wan Büyükşehir Belediyesi merkez Rêya Armûşê (İpekyolu) ve Artemêtan(Edremit) belediyeleri başta olmak üzere; Erdîş (Erciş), Şax (Çatak), Bêgirî (Muradiye), Ebex (Çaldıran), Payîzava (Gürpınar), Miks (Bahçesaray), Serav (Saray), Qelqelî (Özalp), Elbak’ta (Başkale) aldığı belediyelerde işe ilk olarak belediye binalarındaki tabelaları Kürtçe ve Türkçe olmak üzere iki dilli hazırlamakla başladı. Kentin mahalle, sokak, köy, mezra ve yollarına ise Kürtçe isimlerin yer aldığı tabelalar konuldu. 

Öte yandan park ve meydanlar gibi kamusal alanlara Kürt tarihinde önemli yer edinen yazarların ve simgeleşmiş şahsiyetlerin isimleri verildi. Belediye binaları ve belediyeye bağlı müdürlük ile birimlerinin tamamında Kürtçe ve Türkçe olmak üzere iki dilde hizmet verildi. Belediye müdürlükleri bünyesinde faaliyet yürüten yaşam merkezleri gibi kültür ve sosyal alanlarının yer aldığı binalara Kürt kadın mücadelesinde yer edinen kadınların isimleri verildi. 

İlk Kürtçe kreşler

Kültür ve sanat alanında faaliyet yürüten İpekyolu Belediyesi’ne bağlı Bostaniçi Mahallesi’nde “Berivan Kültür Sanat Merkezi”, aynı ilçeye bağlı Xaçort (Hacıbekir) Mahallesi’nde “Nuda Kültür Merkezi” ve “Rojin Yaşam Merkezi” açıldı. Merkezlerin tamamında faaliyetler Kürtçe yürütülürken, ayrıca Kürtçe dil kursları açıldı. Bu süre zarfında Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı “Perperok”, Edremit Belediyesi’ne bağlı ise “Taybet İnan” adına Kürtçe eğitim veren kreşler faaliyete geçti. 

Türkçü ve dinci

Türk İçişleri Bakanlığı talimatıyla 2016'da atanan kayyumlar DBP’nin Kürtçe yürüttüğü tüm faaliyetleri sonlandırarak, yüzlerce çocuk ve kadının yararlandığı sosyal kültürel, sportif faaliyetlerin hayata geçirildiği kurumların tamamını kapattı. Yerine Türkçü ve dinci politikaların hayata geçirildiği merkezler açıldı. Binaların tamamının etrafına beton bloklar koyan kayyum, belediye binalarını ve merkezlerini halka kapattı.  2019'da yapılan yerel seçimlerde Halkların Demokratik Partisi (HDP) ile girilip kazanılırken belediyelerin tamamında eşbaşkanlık sistemiyle Kürtçe hizmet verildi. HDP, DBP’nin 2014 yılında hayata geçirdiği ve yarım kalan tüm projeleri Kürtçe olarak sürdürürken, 19 Ağustos 2019'da bir kez daha atanan kayyumlarla birlikte tüm kazanımlar hedef alındı. 

Dil çalıştayı 

Wan’da 3 Mart tarihinde Tevgera Jinen Azad (TJA), Dil Kültür ve  Sanat Araştırmaları Derneği (ARSİSA), Destar Dergisi (Kovara Destar) ortaklığıyla Baro binasında Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Wan Büyükşehir Belediye Eşbaşkan Adayı Neslihan Şedal’in de aralarında bulunduğu 14 kadın belediye eşbaşkan adayı ve DEM Parti İl ve İlçe eşbaşkanlarıyla "Yerel Yönetimlerde Kürt Dilinin Önemi" çalıştayı düzenlendi. Söz konusu çalıştayda Kürtçeye yönelik baskı, asimilasyon politikalarına karşı alternatif mücadele alanlarının oluşturulmasına yönelik fikir alışverişi yapıldı. Yüzyıllardır devletin Kürt halkı üzerindeki, inkar, imha uygulamaları, AKP iktidarı ile de iki dönemdir atanan kayyumların Kurdistan’da yürüttükleri pratiklerin yarattığı tahribatlar masaya yatırıldı.

Çalıştay kararları

TJA, ARSİSA, Destar Dergisi ile yapılan çalışma grubu görüşmeleri ve adaylar tarafından çalıştayda alınan kararlar şöyle: 

* Bütün belediyelerimizin Kürt dili ve Kürt kültürüne yönelik stratejileri, politikaları, programları ve planları olacaktır.

* Kürt dili ve Kürt kültürüne en üst düzeyde bütçe ayrılacak, personel ve işçi temini ve istihdamı sağlanacaktır.

* Demokratik siyasi partilerin eski belediye eşbaşkanlarının Kürt dili, kültürü, edebiyatı ve sanatına ilişkin mirasına büyük önem verilecek, onların Kürt ve Kürtçe ile ilgili plan ve projeleri yarım bırakılmış veya ihmal edilmiştir.

* İl merkezi, ilçe, mahalle ve köylerde Kürt kültür ve dil merkezleri kurulacaktır.

* Kürtçe bilincinin geliştirilmesine yönelik mahalle, sokak ve halk arasında Kürtçe faaliyetleri geliştirilecektir.

* Kadınların ihtiyaçları için kadın evleri açılacak ve bu evlerdeki tüm iş ve konuşmalar Kürtçe yürütülecek.

* Wan'ın merkez ve ilçelerinde ölümsüz kadın savaşçıların adlarına Kürtçe kütüphaneler açılacak.

* Wan merkezdeki köy, ilçe, mahalle ve sokaklarda jineoloji atölyeleri açılacak ve jineoloji eğitimi Kürtçe verilecektir.

* Belediye himayesinde çocukların kendi dillerini öğrenebilecekleri Kürtçe anaokulları açılacaktır.

* Kadınlara yönelik kültür, sanat, ekonomi, tarım ve zanaat kooperatifleri açılacak ve kooperatiflerdeki tüm faaliyetler Kürtçe yürütülecektir.

* Kadın kooperatiflerinin ürünlerinin satışı için kadın pazarları açılacak ve tüm konuşma, iş ve çalışmalar Kürtçe yürütülecek.

* Kadınların Kürtçe kendilerini daha rahat ifade edebilmeleri ve sağlık sorunlarını çözebilmeleri için sağlık alanında kadınlara yönelik alanlar oluşturulacaktır. Kadın hastalıkları konusunda Kürtçe mahalle toplantıları, paneller ve sempozyumlar düzenlenecek.

* Wan ili ve ilçeleri isimleri, değiştirilen köy, mahalle ve  sokak isimleri belirlenerek özgün isimleri yeniden verilecek. Bu isimlerin değiştirilebilmesi için özel bir çaba gösterilerek şehirdeki tüm tabelaların Kürtçe yazılması esas alınacak.

* Merkez, ilçe, mahalle ve köylerde Kürtçe bilincinin oluşturulmasına yönelik panel, çalıştay ve konferanslar düzenlenecektir.

* Valiler tarafından kapatılan kadın evleri ve çocuk yuvaları yeniden açılacak. Bu ortamlarda konuşma, iletişim ve eğitim Kürtçe olmalıdır.

* Kadınlara yönelik cenaze törenlerinin bulunmadığı bazı ilçelerde cenaze evleri açılacak ve böyle günlerde kadınlar sadece 'hizmetçi' olarak görülmeyecek. Acılarınızı birbirinizle Kürt geleneklerinize göre ve Kürtçe paylaşın.

* Wan merkez ve ilçelerinde kadınların Kürtçe eğitimine yönelik kurs ve atölyeler açılacaktır.

* Kadınların meslek ve sanat alanında gelişimine yönelik dikiş, nakış, nakış, dokuma, güzelleştirme vb. gibi özel kurs ve atölye çalışmaları düzenlenecektir. Kürtçe eğitim verilmesi için gerekli girişimler yapılacak.

* Kürt kültürünün tanıtılması amacıyla Kürtçe ‘Siyabo Festivali’ düzenlenecektir.

* Wan'ın köy ve ilçelerinde annelerimizin ot, pancar, meyve ekerken veya toplarken söylediği Kürtçe şarkılar ve hikayeler toplanarak yeni nesillere aktarılacak.

* Tüm belediyelerde belediye çalışanlarına yönelik Kürtçe dil kursları açılacak ve Kürtçe eğitim verilecektir.

* Önce Kürtçe, ardından bölgede konuşulan tüm dillerde ‘Şiddet Hattı’ açılacaktır.

* Belediyelerimizin tüm internet siteleri ve dijital medya sayfaları Kürtçe olarak yeniden düzenlenecektir.

* Kürt kadın yazarların kitaplarının basımına destek verilecektir.

* Çocuklara yönelik Kürtçe kitap ve kaynaklar basılacaktır. Kürtçe kitaplar aracılığıyla çocuklara Kürt kültürü ve Kürt büyükleri tanıtılacak. WAN