Kürtler, bu yılı direnişle geçirdi

• Türk hükümetinin topyekun saldırılarının hedefi olan Kürtler, 2023 yılını da hem direnerek hem de askeri ve siyasi gücünü artırarak geçirdi.

AKP’nin 21 yıllık iktidarı, Kürtlerin, dostlarının, demokrasi güçlerinin ateş çemberine alınması; belediyelere kayyum atanması, milletvekillerinin tutuklanması, siyasi partilerin kapatılması, cenazelerin yerlerde sürüklenmesi ve kutularda ailelerine gönderilmesi, Abdullah Öcalan’a dönük ağırlaştırılmış tecrit halinin sürdürülmesi gibi Kürtlere imha ve inkar politikasının sınırsız bir şekilde uygulandığı bir dönem oldu. AKP’nin bu politikalarının en yoğun olduğu bir yıl olarak tarihe geçtiği 2023 yılı, aynı zamanda tarih boyunca bu baskı ve saldırılara karşı mücadele eden Kürtlerin de direnişine sahne oldu.

Savaşın gölgesinde, İmralı tecrit sisteminin derinleştirilmesiyle Kürt sorununda çözümsüzlüğün derinleştiği bir ortamda 2023’ü karşılayan Kürtler, demokratik çözüm için arayışlarından da vazgeçmedi. HDP öncülüğünde 4-5 Şubat’ta gerçekleştirilen Demokratik Cumhuriyet Konferansı’nda, Kürt sorununun çözümü ve Türkiye’nin demokratikleştirilmesi için Abdullah Öcalan’a işaret edildi. rolünü oynamasının İmralı tecrit sisteminin kırılması, fiziki özgürlüğünün sağlanmasıyla mümkün olduğu, bunun için halkların birleşik mücadelesinin önemine vurgu yapıldı.

Dayanışma ağı

Yeni bir dönemin başlangıcı olan bu konferanstan bir gün sonra 6 Şubat’ta 11 kenti etkileyen depremler meydana geldi. Depremin yıkıcı etkisiyle sarsılan Kürtler, devletin kaderine terk ettiği halkların yaralarını sarmak için dayanışma ağını ördü. İktidar, kurulan dayanışma merkezlerine kayyum atadı, çadır ve yardım TIR’larına el koydu.

Yasak ve askeri saldırılar

Colemêrg’ten Şirnex’e, Wan’dan Amed’e her kentte “güvenlik” adı altında bölgeleri yasaklayan AKP, askeri saldırılarını sürdürdü. Birçok bölgede ablukayla birlikte sokağa çıkma yasağı ilan edilirken, köylerde yapılan ev baskınlarında yurttaşlar asker ve polislerin işkencelerine uğradı.

Cenaze ve mezarlara saldırı

Yasaklar ve ev baskınlarının yanı sıra Kürtlerin mezarlıkları da devlet güçlerinin hedefi oldu. Şirnex’in Xirbê Bestê (Dedeören) köyündeki mezarlık tahrip edildi. Uğur Kaymaz’ın mezarı, anma öncesi iki kez saldırıya uğradı. Sergolan’da 9 PKK’liye ait olduğu belirtilen cenazelerin toplu gömüldüğü mezarın üzerine yeni mezarlar yapıldı. YJA Star gerillası Menfiyat Elçiçek’in (Axîn Seydo) cenazesi, 5 yıl aradan sonra ailesine karton bir kutu içinde teslim edildi. HPG’li Yılmaz Uzun’un (Tolhildan Tekman) kemikleri, üç yıl sonra ailesine bir kutu içinde teslim edildi.

Newroz ateşi sönmedi

Her yıl 8 Mart Dünya Kadınlar Günü kapsamında talepleriyle alanlara çıkan kadınlar, bu yıl depremler nedeniyle deprem bölgesinde dayanışma ağı ördü, kadınların yaralarını sardı. Savaş politikalarıyla baskı cenderesine alınan Kürtler, 2023 Newrozu’nda doldurduğu meydanlarda hem direniş mesajı verdi hem de Kürt sorununda demokratik çözüm için adres gösterdi. “Her der Newroz, her dem azadî” şiarıyla 39 merkezde ateş yakıldı.

Özgürlük talepli yürüyüş

Newroz meydanlarında yankılanan Abdullah Öcalan’a özgürlük talebi, DTK, TJA, DBP, HDP ve MED TUHAD FED öncülüğünde PKK Liderinin doğum günü dolayısıyla Riha’nın Xelfeti (Halfeti) ilçesi Amara Mahallesi’ne yapılan "Özgürlük için Amara’ya" yürüyüşüyle bir kez daha dile getirildi.

Seçim öncesi siyasi soykırım

AKP’nin baskı ortamında gidilen seçim süreci, bir kez daha Kürtlere dönük siyasi soykırım operasyonlarıyla başladı. 25 Nisan’da yapılan ev baskınlarında gazeteci, avukat, siyasetçi, emek ve meslek örgütü yöneticisinin de aralarında olduğu yüzlerce kişi gözaltına alındı, 100’ü aşkın kişi tutuklandı. Dört gün sonra Ankara merkezli ikinci operasyonda yine gazeteciler ve siyasetçiler gözaltına alınarak tutuklandı.

Özgür basın hedef alındı

“Seçim operasyonu” olarak nitelendirilen bu gözaltı ve tutuklamalardan, Özgür Basın emekçileri de nasibini aldı. Bazıları tutuklanıp bırakılırken bazıları ise hala tutsak. 2023, Özgür Basın’ın iki emekçisini kaybettiği bir yıl oldu. Gazeteci Seyit Evran, Kuzey-Doğu Suriye’de; gazeteci Necmettin Salaz ise Federe Kurdistan’da yaşamını yitirdi.

14 Mayıs seçimleri

Kürtler,  14 Mayıs Genel ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine gözaltı ve tutuklamaların yanı sıra AKP-MHP’nin parti kapatma tehdit altına gitti. HDP, seçimlerde bileşeni olan Yeşil Sol Parti listesinden seçimlere girme kararı aldı. Emek ve Özgürlük İttifakı’nın kurulmasına da öncülük etti. Seçim taktiği eleştirilere neden olan Yeşil Sol Parti, yeniden yapılanma süreci başlatarak, “öze dönüş” kararı aldı. Tüzük değişikliği ve parti isminin Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi olarak değiştirildiği, Eşbaşkanlığına Tülay Hatimoğulları ve Tuncer Bakırhan’ın seçildiği kongreyle bu süreci tamamlayan parti, halkın önerileriyle aldığı kararlarla yerel seçimler için kolları sıvadı. Aday adayı başvuru sürecini başlatan parti, yerel seçimlerde adayların halk tarafından belirlenmesine karar verdi. Kısa bir süre sonra Yargıtay’ın itirazı üzerine kısa adını DEM Parti olarak değiştiren parti, çalışmalarını bu isimle sürdürüyor.

DBP’den yeniden örgütlenme

Kürt siyasetinin temsilcisi olan Demokratik Bölgeler Partisi de 2019'da temsilcilik düzeyinde bıraktığı partinin yeniden aktifleştirmesi kararı aldı. Kurdistan'daki tüm il ve ilçelerde parti binalarını yeniden açarak örgütlenme süreci başlatan DBP Eşbaşkanlığına Çiğdem Kılıçgün Uçar ve Keskin Bayındır seçildi.

365 gün alanlarda geçti 

Kürtlerin 2023’e damga vuran temel taleplerinden biri Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü oldu. Nitekim Kürtler, yıla bu taleple gerçekleştirdiği eylem ve etkinliklerle girdi ve devam etti. Bu kapsamda yılın ilk gününde HDP Grubu, tecride karşı Meclis’te Adalet Nöbeti eylemi başlattı. Bu eylemin yanı sıra Kürtler, 15 Şubat’tan 21 Mart’a, 4 Nisan’dan 9 Ekim’e kadar İmralı tecridine karşı alanlarda oldu. 10 Ekim’de ise dünyanın 74 merkezinde “Abdullah Öcalan’a Özgürlük, Kürt Sorununda Çözüm” kampanyası başlatıldı. İstanbul'da 78 isim, Kürt sorununun demokratik ve barışçıl temelde çözümü için 28 Ekim’de bir araya gelerek, “Barışa Çağrı” deklarasyonu yayınladı. 29 Ekim'de ise Amed’te sivil toplum örgütleri, dernek ve siyasi partilerin de aralarında olduğu kuruluşlar, “Şimdiden geleceğe doğru özgürlük çağrısı” başlıklı deklarasyon açıkladı. Kuzey-Doğu Suriye’de toplanan 2 milyon 646 bin 211 imza, 8 Ağustos’ta CPT ve BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine (OHCHR) teslim edildi. Türk cezaevlerinde kampanya kapsamında 27 Kasım’dan beri açlık grevi yapılıyor. Tutsak yakınları da Amed, Wan, Adana, Mersin ve İstanbul'da Adalet Nöbeti’nde eylemi başlattı. Kampanya kapsamında 17-18 Kasım’da Gemlik Yürüyüşü gerçekleştirildi.

Hasta tutsaklar

Ağır insan haklarının yanı sıra cezaevlerinde bulunan ağır hasta tutsaklar, tahliye edilmeyerek ölüme terk edildi. 2023’te cezaevlerinde en az 41 kişi yaşamını yitirdi. Yüzlerce tutsak, cezasını tamamlanasına rağmen Cezaevi İdare Gözlem Kurulu kararlarıyla tahliye edilmedi.

Gerilla, kimyasala da direndi

İktidarı boyunca savaşta ısrar eden AKP, Medya Savunma Alanları’nda kimyasal silah saldırılar, Kuzey-Doğu Suriye’de altyapıları hedef alan saldırılarla bu konsepti derinleştirdi. Zap, Metîna ve Avaşîn’de KDP’nin iş birliğine rağmen istediği sonucu alamayan AKP, bir yıl içinde 683’ü yasaklı olan kimyasal silahla olmak üzere binlerce saldırıda bulundu. Gerilla, bu yıl da tarihi bir direniş sergiledi; en az bin 739 eylem gerçekleştirdi, 796 askeri öldürdü. Türkiye ile iş birliği içinde olan KDP, bu saldırılara alan açmak amacıyla en az 158 köyü boşalttı. Bölgede bulunan 600 köy daha tehdit altında.

Suikastlar ve silahlı saldırılar

Bölgeye dönük yıl boyunca devam eden kimyasal silah saldırıların yanı sıra suikastlar da durmadı. Federe Kurdistan Bölgesi’nde Kurdistan Ulusal Kongresi (KNK) Hewlêr Temsilcisi Deniz Cevdet Bülbün, 18 Eylül'de katledildi. 13 Ocak'ta koyunlarını otlatan iki çocuk, hava saldırılarının hedefi oldu ve 14 yaşındaki Bahjat Audi yaralandı. 7 Nisan’da Türkiye’ye ait SİHA’lar Sileymaniyê Uluslararası Havalimanı’nı bombaladı. 10 Mart’ta Silêmanî’nin Çemçemal ilçesinde bir araca yönelik SİHA saldırısında, bir kişi yaşamını yitirirdi, iki kişi yaralandı. 3 Nisan’da da Şeladizê'ye bağlı Ardel köyü kırsalına dönük Türkiye saldırısında, Arif Ömer ve Ahmed Hüsen katledildi. İki kişinin cenazesine 11 gün sonra ulaşıldı. 15 Nisan’da Pençewan ilçesinde üç köye yönelik bombardımanında, üç kişi yaşamını yitirdi. 22 Nisan’da Türkiye’ye ait savaş uçakları, Amediyê ilçesine bağlı Sakari köyünü bombaladı. 3 Temmuz’da Amêdiyê ilçesine bağlı Berçi köyü kırsalı bombalandı. 6 Ağustos’ta TSilêmaniyê kırsalındaki Çemçemal ilçesine bağlı Çinarto köyü kırsalına dönük hava saldırısında yangın çıktı. Aynı gün Dihok’a bağlı Çemankê köyünde bir araca yönelik SİHA saldırısında, Alan İsmail isimli yurttaş katledildi.

Mexmûr ve Şengal

Türkiye’nin hedefinde olan Mexmûr Mülteci Kampı’na dönük 7 Ekim tarihli SİHA saldırısında, camide bulunan Zeynep İbrahim, Egid Tekin Osman ve Azad Şefik Mehmed yaralandı. 13 Ekim’de SİHA bombardımanında, Ayşe Muhammed Ahmed (50) isimli kadın yaralandı. Türkiye’nin saldırılarının yanı sıra bu kez Irak ordusu harekete geçti, 20 Mayıs’ta Mexmûr Kampı’nı ablukaya aldı. Halkın ablukaya karşı direnişi sonucu 4 Haziran’da çekilmek zorunda kaldı.

Yıllardır hedefte olan Şengal’e, 2023’te birçok kez SİHA saldırısı oldu. Tilezêr kasabasında 2 Ocak’ta yapılan suikast saldırısında, 43 yıldır devrim mücadelesi veren Menal Mêrdin şehit düştü. Türkiye’nin 27 Şubat’taki SİHA saldırısında, YBŞ komutanları Pîr Çeko ve Agir Cefrî şehadete ulaştı, bir savaşçı da yaralandı. 1 Mart'taki saldırıda Êzîdxan Asayişi yönetiminde yer alan Şêrzad Şemo Kasım şehit düştüi. 17 Eylül'deki SİHA saldırısında ise YBŞ komutanları Xalid Reşo Qasim (Dindar Avesta), Raid Heci Ferho (Piran Pir) ve Kemal İlyas Biro Eli (Çiya Feqir) yehit oldu. Şengal’e 13 Kasım'da yapılan SİHA saldırısında ise üç kişi yaralandı. 

Şengal ve Mexmûr’da direniş tercih edildi. Saldırılar karşısında ayaklanan halk, topraklarını terk etmeyeceklerini haykırdı.

Rojava geri adım atmadı

Kuzey-Doğu Suriye’yi sürekli hedef alan Türk iktidarı, Mayıs ayında Qamişlo kentine yönelik hava saldırısında Qamişlo Kantonu Eşbaşkanı Yusra Derwêş, yardımcısı Lîman Şiwêş ve aracın şoförü Firat Tûma’yı katletti. Ankara'da İçişleri Bakanlığına dönük 1 Ekim'de gerçekleştirilen fedai eylem sonrası Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın, savaş suçu işleyeceklerini soykırım tehdidiyle duyurması ardından 4 Ekim'de Kuzey-Doğu Suriye’ye dönük kapsamlı saldırı dalgası başlatıldı. Saldırılarda fabrika, hastane, okul, baraj, su, elektrik ve petrol istasyonu ile rafinesi gibi birçok tesis, alt ve üst yapı dahil en az 110 bölge bombalandı.

ANHA’ya göre Kuzey-Doğu Suriye'ye Türkiye tarafından en az 260 hava saldırısı, paramiliter güçlerle birlikte en az 3 bin 761 saldırı gerçekleşti. Saldırılarda 73 QSD’li, 13'ü çocuk 44 yurttaş katledildi. 224 kurum ve kuruluş Türkiye'nin hava saldırılarının hedefi oldu. Efrîn'de ise yıl boyunca talan devam etti, Gazze’den binlerce HAMAS’lı aile Efrîn, Cerablûs ve Bab’a yerleştirildi.

Tüm bu saldırılara karşı PYD ve QSD öncülüğünde direnen Kuzey-Doğu Suriye halkları, geri adım atmadı, direnişini inşa ile birlikte sürdürdü. Yılın son ayında Toplumsal Sözleşme’yi onaylayarak kurumsal değişimlere gitti.

Rojhilat’ta tasfiye dayatıldı

Rojhilatê Kurdistan’da ise, İran ve Irak arasında imzalanan anlaşmayla Kürt partilerin silahsızlandırılması kararı alındı. Anlaşma çerçevesinde bölgede bulunan gruplara 19 Eylül 2023’e kadar silahlarını teslim etme, Hewlêr ve Silêmaniyê’deki kamplara aileleriyle birlikte geçmeleri için süre tanındı. PJAK anlaşmayı kabul etmediklerini bildirdi. KDP, kontrolündeki Rojhilat güçlerini geri çekti.

Rojhilat’ta Jîna Emînî’nin katledilmesinin ardından “Jin jiyan azadî” şiarıyla dünyaya damga vuran eylemler, 2023’te de devam etti. İran rejiminin tüm yasaklarına rağmen Tahran, İsfahan, Karaj, Gohardasht, Sarableh, Şiraz, Qazvin, Kirmanşah, Sine kentlerinde, İslam Cumhuriyeti’ne karşı halk “Ya özgürlük ya özgürlük” sloganlarıyla alanlarda oldu. MA/AMED