Mezarlığı yok etmekle yetinmediler

• Kürtlerin belleğine ve değerlerine saldırının en acı fotoğraflarından biri olan Garzan Mezarlığı, 8 yıl sonra ilk kez görüntülendi. Bölgeye giriş ve çıkışlar halen yasak.
• Mezarlık yıkımı sonrası köylülere gıda kotası getirildi, sürekli operasyonlar yapıldı. 2018-2024 yılları arasında yüzlerce köylü gözaltına alındı, tutuklandı. Tüm yaylaları yasaklı. 
• Neredeyse tüm tepeler, dağlar, hatta köylerin içerisine kadar askeri gözetleme kuleleri yapılmış, 24 saat boyunca köyler izleniyor. Halk, adeta kapana sıkıştırılmış durumda. 

Garzan Mezarlığı, Kürtlerin tarihi ve belleğine saldırının en acı fotoğraflarından biri olarak hafızalara kazındı. Bölgedeki yurttaşlar, başlayan süreçle birlikte yasakların kaldırılmasını bekliyor.

Bedlîs’in Oleka Jor ve Oleka Jêr köylerinin arasında bulunan ve 267 cenazenin bulunduğu Garzan Mezarlığı, 8-17 Aralık 2017 tarihleri arasında ağır bir saldırıya uğradı. Türk ordusu, önce 8-13 tarihlerinde mezar taşlarının tümünü kırarak, mezarlık tabelasını indirdi. Görüntülerin kamuoyuna yansımasının ardından Bitlis Valiliği köye giriş-çıkışları yasakladı. 14-17 Aralık tarihlerinde ise tüm mezarlar açılarak, cenazelerin bilinmeyen bir yere götürüldüğü ortaya çıktı. Türk ordusu, Ağustos 2013'te mezarlık içerisindeki cami ve akademi binasını da yıktı. İş makineleri ile yıktırılan mezarlıkların mezar taşları dahi kamyonlara yüklenerek bilinmeyen bir yere götürüldü. 

30 cenaze alınabildi

Cenazelerin nereye götürüldüğü konusunda 15 gün boyunca kimseye bilgi verilmedi. Bitlis Valiliği, 2 Ocak 2018'deki açıklamasında cenazelerin kimlik tespiti gerekçesiyle İstanbul Adli Tıp Kurumu’na (ATK) götürüldüğünü öne sürdü. Bir süre sonra da cenazelerin, ATK'de bir süre bekletildikten sonra İstanbul’da bulunan Kilyos Mezarlığındaki kaldırımının altına defnedildiği ortaya çıktı. Bunun üzerine çok sayıda aile, kan örnekleri vermek için İstanbul’a gitti. Kimi aileler defalarca İstanbul’a giderek cenazelerini talep ettikten sonra cenazeleri verildi. Şu ana kadar 30’a yakın cenaze ailelere teslim edilirken, 230 cenazenin akıbeti ise bilinmiyor. 

İlk kez görüntülendi

Kürtlerin belleğinde acı bir iz bırakan Garzan Mezarlığı ve bölgeye 17 Aralık 2017 tarihinden beri uygulanan giriş-çıkış yasağı devam ediyor. O tarihten beri ilk kez MA'dan Adnan Bilen, bölge giderek, hem köyleri hem de mezarlığın durumunu görüntüledi. Mezarlığın hemen yanında bir askeri gözetleme kulesi dikkat çekerken, mezarlara ait taşlar ise un ufak edilmiş. Mezarlıkların bulunduğu alan tamamen otlarla kaplanırken, yıkılan mezarların döküntüleri ise duruyor. Daha önce mezarlık içerisine yapılan akademi binası ve caminin kalıntıları bile ortada bırakılmamış. Mezar etrafına yapılan duvarların büyük bir bölümü tamamen yıkılmış durumda. Mezarlığa giren iş makinelerinin açtığı yol ve tahribat da görülüyor. Köylüler, mezarlığa yakın bir noktada bile araç ve insanların bulunmasının halen yasak olduğunu söyledi.

Gıda kotası, yasak ve baskı

Yurttaşlar, mezarlığın da içerisinde bulunduğu köylere ise halen kimlikle girebiliyor. İkametgahı orada bulunmayan kimsenin girişine izin verilmiyor; 2023'e bir köylünün resmi nikahı olmayan eşi bile köye alınmamıştı. Yine bu süreç içerisinde köylülere gıda kotası dahil birçok yasak da getirildi. Ailenin nüfusa göre alması gereken gıda miktarının askerler tarafından belirlendiği köylere, sürekli operasyonlar yapıldı. 2018 ila 2024 yılları arasında yapılan ev baskını ve askeri saldırılarda yüzlerce köylü gözaltına alındı, çoğunluğu ise tutuklandı. Sadece 2023'te Garzan bölgesinde bulunan köylerden 400’ün üzerinde gözaltı yapıldı, çoğu halen tutuklu bulunuyor. 

24 saat kayıt altında

Bu köylerin bulunduğu Geliyê Şêx Cûma’nın neredeyse tüm yaylaları ise yasaklı. Neredeyse tüm tepeler, dağlar, hatta köylerin içerisine kadar askeri gözetleme kuleleri yapılmış, 24 saat boyunca köyler hem kulelerden hem de fotokapanlarla izleniyor. Mezarlığın içerisine yüksek gerilimli elektrik direklerinin dikilmiş olması da dikkat çeken bir diğer nokta. 

Ağır bir ambargo ve yasağın olduğu bölgede halk ise adeta kapana sıkıştırılmış durumda. Yurttaşlar, başlayan süreç ile birlikte bu yasakların kaldırılmasını bekliyor. BEDLÎS