Nisan soğuğu tarımı dondurdu

• Tarım bölgeleri, 2014’ten bu yana en sert don olayını yaşadı. Kayısıdan fındığa, üzümden elmaya kadar milyonlarca ağaç zarar gördü. Yüz binlerce üretici zarar bildirimi yaparken, gıda fiyatları ve enflasyona etkisi çoktan başladı.

Türkiye ve Kuzey Kürdistan, geçen hafta sonu don, kar ve doludan dolayı son 10 yılın en büyük zararıyla karşı karşıya. Malatya kaysısında, yüzde 100’e yakın rekolte kaybı riski var. Manisa'da üzümün 130 bin dekar alanında yüzde 70-80 hasar; Karaman'da 16 milyon elma ağacında 500 bin tonluk üretim tehlikede. Dêrsim'de Ulukale dutunda yüzde 90-100 verim kaybı bekleniyor. 

Türkiye ve Kuzey Kürdistan, son 10 yılın en yıkıcı zirai don felaketiyle sarsılıyor. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, 10-12 Nisan tarihlerinde sıcaklıkların bazı bölgelerde -15 derece kadar düştüğünü, don, kar ve dolu olaylarının tarım sektöründe tarihi bir hasara yol açtığını açıkladı. “2014’ten bu yana en büyük zirai don felaketini yaşadık” diyen Yumaklı, gıda arz zincirinde ciddi aksamalar ve enflasyonda yeni bir sıçrama riskine dikkat çekti.  

 

 

Felaketin bilançosu ağır

Türkiye’nin dört bir yanından gelen raporlarla felaketin bilançosu ağırlaşıyor:  

* Meletî'de kayısı: Dünya kuru kayısı üretiminin yüzde 85’ini karşılayan Meletî'de (Malatya), milyonlarca kayısı ağacı don nedeniyle zarar gördü. Malatya Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan, “Yıllık 500 milyon dolarlık gelir getiren kayısının tamamını kaybettik” diyerek vahim tabloyu özetledi. Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, “Bu, 6 Şubat depreminden sonra ikinci bir afet. Malatya Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi ilan edilmeli” çağrısında bulundu.  

* Manisa’da üzüm: Manisa’da, özellikle Saruhanlı, Turgutlu ve Salihli’deki üzüm bağları yüzde 70-80 oranında zarar gördü. Saruhanlı Ziraat Odası Başkanı Aydoğan Okur, “130 bin dekar alanda hasar var. Üzüm yoksa burada ne sanayi ne ticaret kalır” dedi.  

* Karadeniz’de fındık: Sakarya’da fındık bahçeleri, çiçeklenme döneminde donun pençesine düştü. Sakarya Ziraat Odaları Başkanı Ali Şener Bayraktar, “Rekolte kaybı kaçınılmaz, boyutları yakında netleşecek” diye uyardı.  

* Karaman’da elma: Türkiye’nin elma üretiminde lider illerinden Karaman’da, 16 milyon ağaçtan oluşan bahçeler sıfırın altında 11 ederecelik soğukta ağır darbe aldı. Karaman Ziraat Odası Başkanı Mehmet Bayram, “Kayıplar ciddi, mahsulün çoğu gitti” dedi.  

* Dêrsim'de dut: Coğrafi işaretli Ulukale dutu, Dêrsim'in Çemişgezek ilçesinde yüzde 100’e yakın kayıpla karşı karşıya. Üreticiler, ateş yakarak ağaçları kurtarmaya çalışsa da sonuç alamadı. Ulukale Dutu Üreticileri Kooperatifi Başkanı Necmettin Duman, “Geçim kaynağımız dut, hepimiz mağduruz” diyerek yardım istedi.  

* Diğer Bölgeler: Niğde’de patates, Konya’da şekerpancarı ve meyve bahçeleri, Xarpêt'te ceviz ve badem, Sivas’ta kayısı, Çorum’da ceviz ağaçları da don felaketinden nasibini aldı. Amasya’da kar ağırlığı nedeniyle meyve ağaçlarının dalları kırıldı.  

Geçici çözümler yetersiz

MÜSİAD Malatya Şube Başkanı Yunus Akçin, felaketi “sadece tarımsal kayıp değil, ekonomik ve sosyal bir tsunami” olarak nitelendirdi. Akçin, “Geçici çözümler yetersiz. Yapısal ve sürdürülebilir politikalar şart” dedi. Uzmanlar, rekolte kayıplarının ihracatı vuracağını, özellikle kayısı ve fındık gibi döviz getiren ürünlerde milyarlarca dolarlık gelir kaybı yaşanabileceğini belirtiyor.  

Enflasyon ve TL'ye etkisi

Mart 2025’te yüzde 38,1 olarak kaydedilen yıllık enflasyon, Merkez Bankası’nın yüzde 24’lük yıl sonu hedefini şimdiden zorluyor. Don felaketi, gıda fiyatlarında yeni bir artış dalgası yaratabilir. Bloomberg’e göre; Türk Lirası’nın Mart ortasında Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınması sonrası yaşadığı sert değer kaybı, enflasyonla mücadelede kırılgan bir tabloyu daha da kötüleştirebilir. Uzmanlar, gıda fiyatlarındaki artışın hanehalkı bütçelerini sarsacağını ve para politikası üzerinde baskı oluşturacağını vurguluyor.  

 

 

Devlet desteği ve hasar

Tarım ve Orman Bakanlığı, saha çalışmalarını hızlandırdı. Tespitler sürüyor. Üreticilere, zararlarını Tarım ve Orman il/ilçe müdürlüklerine veya TARSİM’e bildirmeleri çağrısı yapıldı, ancak sigortasız çiftçilerin durumu belirsizliğini koruyor.  

Bir gecede yok oldu

Felaket, üreticileri umutsuzluğa sürükledi. Malatyalı bir çiftçi, “Bir yıllık emeğimiz bir gecede yok oldu” derken, Manisalı bir bağcı, “Borçla ayakta duruyorduk, şimdi ne yapacağız?” diye sordu. Dêrsimli dut üreticisi Tarkan Altınoluk ise “15 yıldır dut üretiyorum, böyle bir kayıp görmedim. Devlet üreticiye sahip çıksın” diye konuştu. 

Uzmanlar, iklim değişikliğinin bu tür felaketleri sıklaştırdığına dikkat çekiyor. Tarım sektörünün dayanıklılığını artırmak için acil önlemler alınmazsa benzer krizlerin kaçınılmaz olduğu belirtiliyor. Gözler, devletin atacağı adımlarda.  HABER MERKEZİ