Rusya’nın Güney Kafkasya’daki nüfuzu sallantıda

• Ermenistan’ın ardından Azerbaycan’la kriz yaşayan Rusya’nın bölgedeki etkisi giderek azalıyor. Rusya’da iki Azeri kardeşin gözaltında yaşamını yitirmesiyle Moskova-Bakü hattında tansiyon yükseldi. Azerbaycan, diplomatik ziyaretleri iptal etti, iki Rus gazeteciyi tutukladı ve 15 Rus vatandaşı gözaltına aldı.
• "İlişkileri bozmak isteyenler ne yaptığını iyi düşünsün" uyarısını yapan Rusya ise Yekaterinburg kentindeki Azerbaycan diasporasının yöneticilerini tutukladı. Carnegie Rusya Avrasya Merkezi’nden araştırmacı Zaur Shiriyev, Rusya’nın “kendisine siyasi olarak sadık” bir Azerbaycan istediğine dikkat çekti.

Ermenistan’la geçtiğimiz hafta ilişkileri gerilen Rusya’nın bölgedeki geleneksel nüfuzu giderek azalıyor. Rusya bu kez bir diğer Güney Kafkasya ülkesi olan Azerbaycan’la kriz yaşıyor. Rusya Dışişleri Bakanlığı, Moskova-Bakü hattında diplomatik krize evrilen gerilime dair, "bazı güçlerin Rusya'nın son derece büyük önem atfettiği Azerbaycan’la ilişkilerini bozmak istediğine" vurgu yaptı, "Bunu yapmak isteyenler ne yaptıklarını iyice düşünmesi gerekiyor" dedi.

Rus polisinin, 27 Haziran'da faili meçhul cinayetlerle ilgili olarak Yekaterinburg kentinde düzenlediği baskında Huseyn ve Ziyaddin Safarov adlı iki Azeri kardeşin ölmesi, Bakü'nün sert tepkisine yol açtı.

Baskın ve gözaltılarla yanıt verdi

Azerbaycan, Rus güvenlik güçlerini "etnik temelli yargısız infazla" suçladı, Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksei Overchuk’un planlanan ziyaretini ve ülkedeki tüm Rus kültürel etkinliklerini iptal etti, Rus vatandaşlarına yönelik operasyon başlattı. Rus devlet haber ajansı Sputnik'in Azerbaycan ofisine düzenlenen baskında, 7 Rus gazeteci gözaltına alındı. Gazetecilerden Igor Kartavykh ile Yevgeny Belousov tutuklandı. Eş zamanlı olarak Azeri güvenlik güçleri, 15 Rus vatandaşını daha gözaltına aldı. Gözaltı gerekçesi olarak bu kişilerin “uyuşturucu ticareti ve siber suç faaliyetlerine karıştıkları” iddia edildi.

Rusya’dan yeni misilleme

Azerbaycan polisinin kapsamlı operasyonlarının ardından Rusya’dan Yekaterinburg’da yeni bir misilleme operasyonu geldi. Rus kaynaklar, kentteki Azerbaycan diasporasının lideri Şahin Şihlinski’nin Rus kolluk kuvvetleri tarafından tutuklandığını bildirdi. Ayrıca, Voronej'de bulunan bir başka diaspora yöneticisi olan Yusif Halilov da işçi hakları ihlalleri, gasp ve “etnik koruma” haraçları topladığı iddiasıyla tutuklandı. Operasyona dair görüntüler sanal medyada yayınlandı. Görüntülerde, Rus kolluk kuvvetlerinin operasyondaki sert müdahaleleri dikkat çekti.

Safarov kardeşler nasıl öldü?

Rus makamları, Yekaterinburg’da gözaltında hayatını kaybeden kardeşlerden birinin kalp krizi sonucunda öldüğünü, diğerinin ölümü ile ilgili olarak da soruşturma yürütüldüğünü açıkladı. Ancak Azerbaycan makamları iki Azeri kardeşin "kasten öldürüldüğü" görüşünde.

Önceki gün ceza soruşturması başlattığını duyuran Azerbaycan savcıları, "Soruşturma Azerbaycan vatandaşları ve etnik Azerbaycanlıların Rusya Federasyonu kolluk kuvvetleri görevlileri tarafından işkence sonucunda kasten öldürüldüğü gerekçesiyle başlatıldı" dedi.

Azerbaycan Adli Tıp Başkanı Adalat Hasanov ise Azeri kardeşlerin cenazelerinin Pazartesi akşamı Azerbaycan'a getirildikten sonra yapılan otopside, ikisinin de “ağır işkenceyle ve aşırı bir vahşetle öldürüldüğünü” söyledi.

Hasanov, Rus adli tıp uzmanlarının 1970 doğumlu Ziyaddin'in kalp yetmezliğinden öldüğü yönündeki iddialarının "bariz bir yalan" olduğunu söyledi. Otopsi sırasında Ziyaddin'in vücudunda dayaktan kaynaklanan çok sayıda kırık tespit ettiklerini, kaburgalarının tümünün kırık olduğunu ve kafasında da kanama olduğunu ekledi. 1966 doğumlu Huseyn'in de dayak sonucu öldüğünü açıkladı. Hasanov, Rusya'da yapılan bir önceki otopsi sırasında maktulün tüm iç organlarının çıkarıldığını, bunun da "gerçek ölüm nedenini gizleme girişimine işaret edebileceğini" aktardı.

Kremlin: Bakü duygusal tepki veriyor

Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov, yaşanan son gelişmelere ilişkin yaptığı açıklamada, Azerbaycan'ı duygusal tepki vermekle suçladı. "Bu son derece duygusal tepkinin yerini, tüm soruların yanıtlanacağı doğrudan iletişime bırakacağına güveniyoruz" diyen Peskov, Rus gazetecilerin serbest bırakılması için Azerbaycan nezdinde girişimlerde bulunduklarını belirtti.

Rusya Dışişleri Bakanlığı ise Moskova'nın tepkisini bildirmek üzere Azerbaycan'ın Moskova Büyükelçisi Rahman Mustafayev'i bakanlığa çağırdı. Görüşmede Azerbaycan Büyükelçisi'ne "Bakü'nün kasıtlı olarak ikili ilişkileri bozmaya dönük adımlar attığı" söylendi. Büyükelçi Mustafayev’in de "Rusya'dan kapsamlı ve tarafsız bir soruşturma yürütmesini ve faillerin adalete teslim edilmesi için de acil önlemler almasını talep ettiği" belirtildi.

Zelenskiy'den Bakü'ye destek

Güney Kafkasya’da hattında gerilim tırmanırken Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile telefon görüşmesi gerçekleştirmesi dikkat çekti. Önceki akşam gerçekleşen görüşmede Zelenskiy'nin Aliyev'e "Ukrayna'nın Azerbaycan'ın yanında olduğu" mesajını verdiği, Rusya'yı da "komşularına karşı yeni bir düşmanlık kampanyası başlatmakla" suçladığı açıklandı.

İki ülke arasında Aralık ayında Azerbaycan'a ait bir uçağın Kazakistan'da düşmesinden bu yana kriz patlak verdi. Uçaktaki 38 kişi hayatını kaybetti. Azerbaycan, uçağın Rusya hava sahasında bulunduğu esnada, bir Rus uçaksavar füzesi tarafından vurulduğunu duyurarak, Rusya'dan özür ve suçluların cezalandırılmasını talep etti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, olayı “trajik” olarak niteledi ancak özür dilemedi. Azerbaycan lideri İlham Aliyev ise, Rusya’yı olayla ilgili tartışmaları “susturmaya” çalışmakla suçladı.

Moskova’ya bağımlı bir Azerbaycan istiyor

Carnegie Rusya Avrasya Merkezi’nde araştırmacı olan Zaur Shiriyev’e göre, Moskova-Bakü arasında asıl sorun, bu tekil olaylar değil, “her iki tarafın ilişkiyi nasıl gördüğü ”dür.  “Rusya, Belarus ile sahip olduğu gibi bir ilişki istiyor” diyen Shiriyev, “Yani Moskova’ya bağımlı, siyasi olarak sadık ve Rusya’yı kıdemli ortak olarak kabul eden bir ilişki” ifadelerini kullandı.

Batı ve Doğu ülkeleri yeni tercih

Rusya, sadece Azerbaycan’la değil Ermenistan’la da sorunlar yaşıyor. Rusya’nın bölgesel nüfusunun sallantıda olduğunu gösteren bu gelişmeler, iki Güney Kafkasya ülkesini Batı ve Doğu’ya doğru yöneltiyor.

“İçişlerimize karışmayın” uyarısı

Bundan tam bir hafta önce Ermenistan da önemli bir iç karışıklık yaşadı. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, güvenlik görevlilerinin Ermenistan ulusal kilisesinin önde gelen bir din adamının da dahil olduğu bir darbe planını engellediğini duyurdu. Darbe girişimi suçlamasıyla ülkenin muhalif hareket Kutsal Mücadele'nin lideri Başpiskopos Bagrat Galstanyan tutuklandı.

Yaşananların ardından Moskova, ülkede hukukun korunmasından yana olduğunu belirten bir açıklama yaptı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da “Ermeni kilisesine yönelik saldırılardan ciddi endişe duyuyoruz” dedi. Bu açıklamaya Erivan’dan hemen bir uyarı geldi. Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, Lavrov'un açıklamasına sert tepki göstererek, “Ermenistan’ın içişlerine karışılmamalı” dedi.

Rusya geçen haftaki gelişmelere karşın, askeri varlığı aracılığıyla Ermenistan'daki nüfuzunu az da olsa sürdürüyor. Moskova’nın Azerbaycan'daki askeri ve ekonomik etkisi ise ciddi bir şekilde azaldı. Bakü şimdi İsrail, Türkiye, İtalya başta olmak üzere çeşitli ülkelerle savunma bağlarını güçlendirirken, Çin ve Avrupa ile ticaret ve altyapı ortaklıklarını da genişletiyor. HABER MERKEZİ