•  Enflasyon yüzde 20’ye yaklaşmasına rağmen 23 Eylül’de 100 baz puan faiz indiren Merkez Bankası (TCMB), Türk Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatıyla politika faizini yüzde 18’den yüzde 16’ya indirdi.
•  Merkez Bankası'nın 200 baz puanlık sert faiz indirimi sonrasında dolar/TL 9,48, euro/TL 11,05 ile yeni tarihi zirveleri gördü. Gram altında da 540 TL'lik rekor aşıldı. Dolar kuru Mart’ta 7.20, Eylül başında ise 8,27 TL seviyesindeydi.

MB’nin faiz kararına karşı Meclis’te açıklama yapan HDP Ekonomi Komisyonundan Sorumlu Eşbaşkan Yardımcısı Garo Paylan, “Cumhurbaşkanının talimatıyla alınan faiz kararı ekonomiye bir darbe daha vuracaktır” dedi.

Merkez Bankası (TCMB) tarafından dün yapılan açıklamada, yıl sonuna kadar faiz indiriminde sınırlı alan kaldığına işaret edilerek, “Kurul, para politikasının etkileyebildiği talep unsurları, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı etkilerin ayrıştırılmasına yönelik analizleri değerlendirmiştir. Bu çerçevede politika faizi 200 baz puan indirilerek yüzde 16 olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, arz yönlü arızi unsurlardan kaynaklı olarak politika faizinde yapılan aşağı yönlü düzeltme için yıl sonuna kadar sınırlı bir alan kaldığı Kurul tarafından değerlendirilmiştir” denildi.

Merkez Bankası’nın (TCMB) politika faizini yüzde 18’den yüzde 16’ya çekmesiyle döviz kurlarında sert yükseliş görüldü. Karar öncesinde 9,28 olan dolar/TL’de 9,48’lik yeni zirve görüldü. Euro/TL’de de 11,05’lik rekor görüldü. Piyasada beklenti faiz indiriminin 50 ile 100 baz puan arasında olması yönündeydi. Güne 528 TL seviyesinden başlayan gram altının fiyatı da TL'deki düşüşe paralel olarak arttı. Gram altın, Türk Lirası karşısında yüzde 2,4 değer kazanarak 540 TL seviyesini aşarak tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Çeyrek altın 872 TL satış ve 893 TL satış fiyatına ulaşırken Cumhuriyet altını 3 bin 481 alış ve 3 bin 557 satış fiyatı ile işlem görüyor.

Mart ayında TCMB Başkanı olarak atanan Şahap Kavcıoğlu, Eylül ayı başına kadar “beklenen ve gerçekleşen enflasyonun üzerinde faiz vereceğiz” sözünü vermiş, ancak Ağustos ayı tüketici enflasyonunun yüzde 19’luk politika faizini aşması sonrasında çark etmişti. Eylül ayı başında söylem değiştirerek odağına manşet enflasyon yerine çekirdek enflasyonu alan TCMB, faiz indirimi sinyali vermiş, 23 Eylül’de de indirim gelmişti.

Eylül başında 8,27 olan dolar/TL kuru, TCMB’nin bu adımları ve dolarda küresel değerlenmeyle birlikte önceki gün 9,37’lik rekoru görmüştü. Kurda dün de 9,48’lik rekor görüldü.

2022 beklentisi aşıldı

Enflasyon artarken Merkez Bankası'nın  faiz indirmesi dolar/TL'de yükselişi hızlandırırken, resmi belgelerdeki tüm öngörüler de birer birer geçersiz hale geliyor. 5 Eylül 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı onayıyla açıklanan Hazine ve Maliye Bakanlığı imzalı Orta Vadeli Program'da (OVP) 2022 yılı için öngörülen ortalama 9,27'lik beklenti de şimdiden aşılmış oldu.

Yoğun bakımdan entübeye

MB’nin faiz kararına karşı Meclis’te açıklama yapan HDP Ekonomi Komisyonundan Sorumlu Eşbaşkan Yardımcısı Garo Paylan, “Tek adam rejimini değiştirmeden, tek adam rejiminin yarattığı güvensizlik ortamını değiştirmeden faizi düşürmeye kalkarsanız dolar fırlar” dedi. Ekonominin yoğun bakımdan entübe olmaya doğru gittiğini söyleyen Paylan, “Merkez Bankası’nın faiz kararı ardından euro, dolar fırladı. Faiz de fırladı. Hazine’nin 10 yıldır borçlanma faizi yüzde 20 iken 21’e fırladı. Hazine daha yüksek faizle borçlanacak. Böyle bir aymazlık olamaz, bu bir intihardır” diye konuştu.

Defalarca aynı hata

 Benzer bir durumun AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damatı Berat Albayrak döneminde de yapıldığını hatırlatan Paylan, şöyle devam etti: “Tek adam güven ortamını sağlamadan faiz indirimi kararını 3 yıl öncede yaptı. Damat bey faizi düşürdü, doları sattı. Faiz çok daha yüksek şekilde fırladı. Bir deli bir kuyuya bir kere düştüğünde ders çıkarır. Bunlar defalarca aynı kuyuya düşüyor ve yine aynı hatayı yapıyorlar. Sonucunda dolar fırlıyor, enflasyon fırlıyor. Herşeye zam yağıyor. Bu iktidar ekonomiden anlamıyor olabilir. Ama yaptıkları yanlışların ceremesini saray değil, halk çekiyor. Halkımız yüksek faiz, enflasyonla, hayat pahalılığı ile çekiyor. MB faizleri düşürdü. Dolar 9,50’ye fırladı. MB arka kapıdan dolar satıyor. Kamu bankaları üzerinden dolar satılarak, kontrol edilmeye çalışılıyor. Geçmişte damat bey dolarları sattı ama ilaç çare olmadı. Yine aynı hatayı yaparak, faiz gerekmediği şekilde düşürülüyor.”

Bedelini 84 milyon ödüyor

  Türkiye’nin dünyadan tefeci faizlerle borçlandığını aktaran Paylan, “Yüzde 5 risk primi ödüyor. Tek adam rejimine güven olmadığı için…Ahmakça, aymazca faiz düşürme kararı alırsanız, Türkiye’nin riskleri artar. Bu faizi Cumhurbaşkanı mı ödüyor, MB Başkanı Kavcıoğlu mu ödüyor, Hayır. Halkımız ödüyor. Bu iktidar faizcilere yaranmak için bu kararı alıyor. Yurttaşlarımızın ödediği vergiler faize gidiyor. Cumhurbaşkanı’nın talimatıyla alınan faiz kararı ekonomiye bir darbe daha vuracaktır. Yurttaşlar halkımız, zamlarla, hayat pahalılığıyla ödeyecektir. Faiz düşürülmeli ama güven sağlanmadan düşürürseniz bunun bedeli 84 milyon öder” ifadelerini kullandı.

 

Devalüasyon riski var

İngiliz haber kuruluşu Reuters ise Commerzbank’ın görüşlerine yer verdi. Banka, Türkiye’de yakın gelecekte devalüasyon riski olduğunu belirterek, faiz indirimi ile ilgili, “Bu hareket, Erdoğan’ın görüşüyle tutarlı, ancak  kesinlikle yanlış bir para politikası” dedi.

 

Erdoğan’ın merkez bankası

ABD merkezli haber kuruluşu Bloomberg, “Erdoğan’ın merkez bankası yine lira pahasına faiz indirimi yaptı” başlıklı haberde “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın alışılmışın dışında parasal fikirleri tarafından desteklenen TCMB, ‘geçici’ enflasyonda beklenenden daha büyük bir faiz indirimi gerçekleştirdi” ifadelerine yer verdi. Geçen hafta Para Politikası Kurulu’ndaki değişikliğin, TL’yi yeni düşük seviyelere ittiği hatırlatılan haberde bu yıl TL’nin dolar karşısındaki kaybının  Bloomberg tarafından izlenen diğer tüm büyük para birimlerinden daha fazla olduğu belirtildi. Bloomberg’e konuşan Londra merkezli finans kuruluşu InTouch Capital’de analist olan Piotr Matys, “İndirim, TL’nin değerindeki hızlı düşüşün olumsuz sonuçlarına bakılmaksızın Merkez Bankası’nın para politikasını gevşetme niyetinde olduğuna dair çok güçlü bir mesaj olarak yorumlanabilir” dedi.

 

Uyarıları dinlemediler

Financial Times ise indirimi “TCMB, yükselen enflasyona ve kötü durumdaki para birimine rağmen politika faizini düşürerek iş dünyası ve muhalefet partilerinden gelen uyarılara meydan okudu” ifadeleriyle gördü.FT analizinde, “TCMB gelişmiş ekonomilerin ve diğer yükselen piyasaların şahin bir duruş benimsediği bir zamanda küresel trendi tersine çevirdi. Bu, piyasaların beklediğinden çok daha büyük bir indirim” dedi. Yazıda, “Yüksek faiz oranlarının enflasyona yol açtığı görüşü yerleşik ekonomik görüşe aykırı olan Erdoğan, devlet üzerindeki kontrolünü pekiştirdiği için son yıllarda para politikasına giderek daha fazla müdahale ediyor” ifadelerine yer verildi. Erdoğan’ın ekonomideki bozuk duruma rağmen faiz indirimi için bastırdığını ve Merkez Bankası’nın bu basınca uyduğunu belirten gazete, bankanın aynı zamanda ülkedeki yükselen muhalefetin basıncı altında olduğunu belirtti.

 

Erdoğan’ın etkisi teyit edildi

AFP’deki yazıda ise uzman görüşlerine yer verildi. “Erdoğan, yüksek faiz oranlarının enflasyona neden olduğuna dair alışılmışın dışında görüşüyle ünlüdür” ifadelerinin kullanıldığı yazıda, danışmanlık hizmeti veren EuroAsia Group’un görüşlerine yer verildi. Şirket bilgi notunda, faiz indirimiyle “para politikasının sıkı bir şekilde Erdoğan’ın etkisi altında olduğu teyit edildi” dedi. Türk ekonomisinin Erdoğan tarafından bir krize sürüklenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu belirtildi. Finans şirketi BlueBay Asset Management ekonomisti Timothy Ash bilgi notunda, “Şu anda Türkiye’de çılgın para politikası deneyi devam ediyor” dedi. Merkezin CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’na net mesaj verdiğini belirten Ash, “Sadece Erdoğan’ı dinliyorum” dedi.

 

Orta gelir kapanı

Merkez Bankası eski Başkanı Durmuş Yılmaz, orta gelir kapanına işaret ederek, şunları ifade etti: ''Kredi maliyeti yükselecek, büyüyemeyeceğiz, işsizlik artacak, hayat pahalılaşacak, fakirleşeceğiz, ileride daha yüksek faizimiz daha değersiz paramız olacak. Son birkaç yıldır oynaya geldiğimiz saklambacı oynamaya devam edeceğiz.''

TCMB'nin faiz kararına tepki gösteren ekonomist Mahfi Eğilmez ise ''Bir ülkede insanlar merkez bankasının alacağı karar üzerine iddia oynuyorsa o ülkede para politikası değil politika parası vardır'' ifadelerini kullandı.