Toprağın Anlatısı ve iki kadın
Kadın Haberleri —

- Brezilya’daki yerli halkların toprak hakkını koruyan ve iklim krizinin etkilerine karşı bilinçlendirme çalışmaları yürüten çevre aktivistleri Francisca Arara ve Shirley Krenak’in hikâyesi “Kunha Karaí e as Narrativas da Terra” belgeselinde anlatılıyor. Belgesel, kadınların lider olma süreçlerine de farklı bir pencereden bakıyor.
FELEKXAN SERHAT
Francisca Arara, 45 yaşında. İki ismi var; anadilinde ismi Shawãdawa iken yerli halkı ona ‘Yaka Shawãdawa’ şeklinde sesleniyor. 2023 yılından bu yana Brezilya’nın kuzeyindeki Acre eyaletinde iklim değişiminin etkilerine karşı çalışma yürütüyor.
Rio Branco’da kameralara konuşurken arkada Acre Nehri'nin sesi duyuluyor. Arara, “Büyüklerimiz iklimin değişeceğini; güneşin daha da ısınacağını, yıldızları artık net göremeyeceğimizi ve meyvelerin kuruyacağını söylemişlerdi. Bakın papatyalar güneşin altında kavruluyor. Önceden nehirlerimizin üzerinde uçan kelebekler nerede?” diyor.
Arara, bu sözleri Brezilya’nın yedi eyaletinde çekilen ve antropolog Paola Mallmann tarafından yönetilen “Kunha Karaí e as Narrativas da Terra” (Kunha Karaí ve Toprağın Anlatısı) belgeselinde söylüyor. Belgesel, bu yıl Güney Amerika'da izleyiciyle buluştu.
Ağaçları kestiler, nehirleri kuruttular
Acre’nin denize kıyısı yok. 20. yüzyılın başlarında Brezilya’nın Bolivya ve Peru ile olan sınır anlaşmazlıklarında ihtilaf edildi. Nedeni ise kauçuk ağaçlarının zenginliği, Pará kestaneleri ve sekizden fazla nehirden oluşan su ağı.
“Shawãdawa Arara topluluğu, 19. yüzyılda taşımacılık endüstrisi için kullanılan kauçuk ağaçlarının sömürülmesi nedeniyle baskınlara ve zulme maruz kaldı. Bizi ve diğer etnik grupları perişan ettiler” sözleriyle iklim değişimi dışında karşılaştıkları sömürüyü anlatıyor Arara.
Pereira'nın dünyası
Porto Walter'ın Foz do Nilo köyünde doğan Arara, henüz gençken yerli halkın liderlerinden biri olan büyükannesi Juditi Pereira'nın mirasıyla büyüyeceğine ve mücadelesini sürdüreceğine dair kendisine söz vermiş. Büyükannesini şöyle hatırlıyor: “Topraklarımızın tanınması ve sınırlarının çizilmesi için mücadele etti. Tarlalarda çalıştı, herkesi örgütledi ve öğütler verdi. İki dünya arasındaydı, ben de onun izinden gitmek istedim.”
Arara da tıpkı büyükannesi gibi, günlerini köyleri ziyaret ederek, halkın ihtiyaçlarını kaydederek ve iklim değişimiyle ilgili bölgesel ve uluslararası tartışmalarda yer alarak geçiriyor. Yani kendi dünyası ile Pereira’nın dünyası arasında bağlantı kuruyor. Önceleri ise Acre Yerli Öğretmenler Örgütü ve Acre Yerli Halkları Olağanüstü Sekreteryası'nda (SEPI), bu toplulukların haklarını korumak için çalıştı.