Yeniden savaş yoksullaştırdı

  •  AKP’nin 28 Şubat Dolmabahçe Mutabakatı’nı reddetmesi, 5 Nisan’dan sonra Öcalan’a ağır tecrit uygulamaya başlaması ve Lozan’ın yıl dönümünde 24 Temmuz 2015’te yeniden savaşı başlatması, bugünkü çoklu krizi doğurdu; yoksulluk, işsizlik ve yüksek zamlarla faturayı halkın üzerine yığdı.

 

Türkiye halkları, 2013-15 arası devam eden diyalok sürecinde barış umudunun dahi ekonomik refah getirdiğini gördü. Sonrasında, iktidarın siyasi hedefleri doğrultusunda ortaya çıkardığı ağır ekonomik fatura, yine en çok halklara olumsuz yansıdı. 

Uluslararası Komplo'dan 2001 ve 2007-08 krizine, 2013-2015 diyalog sürecinden 2018-22 finansal, mali ve yapısal krizine kadar Türkiye'nin yakın tarihindeki savaş ve diyalog süreçlerinin, ekonomiyi ne denli etkilediği, 2015'ten önceki iki yıl ve yeniden savaşla birlikte geldiği durum, açıkça gösteriyor. MA'dan Fırat Can Arslan incelemesine göre 2013-2015 dönemindeki gelişmelerle birlikte ekonomideki yansımaların bir kısmı şöyle: 

*   Savaş zeminlerinin oluşmadığı süreçte Kürt illerinin ekonomisinde olumlu gelişmeler yaşandı. 15 ilde öngörülen sabit yatırım tutarı 2,3 katına çıkarak 1,5 milyar liraya ulaşırken, illerin ihracatı da yüzde 37 arttı ve 2,9 milyar dolara yükseldi. Aynı dönemde söz konusu yatırımlar çerçevesinde öngörülen istihdam da yüzde 24 artış kaydetti ve 11 bin 50 kişiden 13 bin 741 kişiye ulaştı. TÜİK verilerine göre, Nisan 2013 itibarıyla sanayide istihdam edilenlerin sayısı 5 milyon 30 bin kişiyle tarihi zirveyi gördü.

*   IMF Türkiye Direktörü Mark Lewis, 4 Mart 2013’te Türkiye'nin Fon'daki rolünün büyüyeceğini, makroekonomik temellerinin sağlam olduğunu bildirdi. Merkez Bankası'nın toplam rezervleri 2013’te tarihin en yüksek seviyesi olan 131 milyar 829 milyon dolara yükseldi.

*   Turizm geliri, bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 39,6 artarak 4 milyar 918 milyon 553 bin dolar oldu. 

Moody's'e göre; Türkiye, 2013'te dünyanın önde gelen 20 ekonomisi arasında en hızlı büyüyen beşinci ülke olma yolundaydı. Asgari ücret 451dolar oldu.

*   Uluslararası kredi değerlendirme kuruluşu S&P, Öcalan tarafından kaleme alınan manifestonun 21 Mart 2013'te Amed'deki Newroz'da okunmasından 6 gün sonra Türkiye’nin kredini notunu uzun bir aranın ardından yükseltti. S&P, bu duruma gerekçe olarak “çözüm sürecini” sundu.

lTürkiye'nin turizm geliri, 2013'te bir önceki yıla göre yüzde 11,4 artarak 32 milyar 310 milyon 424 bin dolar oldu. Merkezi Yönetim Bütçesi, 2014'te 1,7 milyar lira fazla verdi. Ekonomi Bakanlığı, Ocak'ta Türkiye'ye 1 milyar 211 milyon dolar uluslararası doğrudan yatırım girişi gerçekleştiğini bildirdi.  

Yeniden savaş süreci

AKP’nin 24 Temmuz 2015’te yeniden savaş başlatmasıyla ekonomik tablo tamamen değişti. Şöyle:

*   15 Temmuz 2015’te 2,64 lira olan dolar kuru, 20 Temmuz Suruç Katliamı sonrasında hızla yükselişe geçti ve 5 Ağustos’ta 2,79 TL’yi gördü. Döviz cinsinden 400 milyar dolar bandında yükümlülüğü olan Türkiye için bu artış, 60 milyar liralık ek yük getirdi. Çatışma ve politik risklerin artmasıyla piyasa faizleri 1,5-2 puan artarak çift haneye yükseldi. Bu artışın getirdiği yük 10 milyar lira oldu. Çatışmaların artması, kent savaşlarının başlamasıyla şehir merkezlerinde bulunan AVM’ler boşaldı. Çok sayıda ülke, yurttaşlarına Türkiye’ye turist olarak gitmeme konusunda uyarılarda bulundu. Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) yaptığı açıklamada, turizmde 2015'teki kaybın 5 milyar dolar civarında olduğunu belirtti.

*  Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) verileri, 2015’te ihracatın yüzde 5 civarında gerilediğini gösterdi. Diyalog süreci ile Kürt illerinde artan sanayi yatırımları, savaş süreciyle birlikte dururken, askeri harcamalar ve güvenlik önlemleri, bütçe açığı ve enflasyon artışı getirdi. Kredi değerlendirme kuruluşu S&P, 20 Temmuz 2015'te başlayan savaşın ardından Türkiye’nin kredi notunu düşürdü.

*   Meclis, 20 Mayıs 2016’da dokunulmazlıkların kaldırılmasını öngören Anayasa değişikliğini onayladı. Böylece, 146 milletvekiline yargı yolu açılmış oldu. Kasım ve Aralık aylarında düzenlenen siyasi soykırım operasyonlarıyla 12 HDP milletvekili tutuklanarak, cezaevine konuldu. Tutuklanan HDP'liler arasında Eşbaşkanlar Selahattin Demirtaş ile Figen Yüksekdağ da vardı.

*    15 Temmuz 2016’ya gelindiğinde Türkiye, devletin iççatışmasıyla karşı karşıya geldi. Çatışmanın, ekonomiye doğrudan maliyeti 158 milyar doların üstünde, dolaylı maliyeti ise 350 milyar dolar civarında oldu. 

*    Devlet içi çatışma sonrası 7 kez uzatılan OHAL ilan edildi ve Türkiye’deki tüm muhalif kesimlere karşı siyasi operasyonlar hızla arttı.

*    2017’nin öne çıkan gündemleri arasında ise DAİŞ’in Ocak ayındaki Reyna Katliamı, 16 Nisan referandumuyla başkanlık sistemine geçiş süreci yer aldı.

*   2018’de özellikle Türk devletinin 20 Ocak’ta başlattığı Efrîn’i işgal saldırıları ve sonuçları, yılın büyük bir kısmının gündeminde oldu. 24 Haziran seçimleriyle başkanlığını ilan eden Erdoğan sonrası hızlanan savaş süreci, iç ve dış siyasetteki iktikrarsızlık, yanlış politikalar, 9 Ekim 2019’da başlatılan saldırıyla Doğu-Kuzey Suriye’nin hedef alınmaya devam edilmesi ve 2020’ye damgasını vuran salgın, ekonomiyi her geçen yıl daha da kötüleştirdi.

 Bir mermi kaç para?

*   Devam eden ekonomik-finansal krizin perde arkasında savaş politikaları yattı. Erdoğan'ın, 2019'da yaptığı bir konuşmada “Domatesçilere sesleniyorum. Bir mermi kaç para?” sözleri, krizin nedenini açıklar nitelikteydi. Erdoğan gıda fiyatlarındaki artışı açıkça savaşa bağladı.

*  AKP hükümetinin savaş yanlısı politikaları, “Çin modeli” adı altında geliştirdiği uygulamalar ve sermayeye para akışının yolsuzluk ve rant üzerinden sağlanması, son 5 yılda doları ciddi şekilde artırdı. 15 Şubat 2018’de 3,77 TL, 15 Şubat 2019’da 5,28 TL, 15 Şubat 2020’de 6,05 TL, 15 Şubat 2021’de 7,02 TL olan dolar, 14 Şubat 2022’de 13,05 TL’ye yükseldi.

Bütçeler savaş için

Barışın konuşulduğu 2014 ile 2015 yıllarında güvenliğe ayrılan toplam bütçe 40 ila 50 milyar arasındaydı. 2021 bütçesinde ise toplamı 220-230 milyar lira oldu. 2022’de de bu rakam örtülü ödeneklerle birlikte 280 ile 290 milyar lira civarına yükseldi. Diyalog sürecinin devam ettiği 2014'te görüşülen bütçe görüşmelerinde İçişleri Bakanlığı bütçesi 2015 için 3 milyar 989 milyon 467 bin TL iken, savaşın başlamasıyla birlikte kademeli olarak artış yapıldı. 2015-2022 bütçesi kıyaslandığında 10 milyar 744 milyon 793 bin TL bir artış söz konusu. 2015-2022 yılı arasında sadece İçişleri Bakanlığı’na ait bütçede 7 yılda yüzde 270 artış yaşandı. Emniyet Genel Müdürlüğü’ne 2022 yılında 56 milyar 996 milyon 86 bin TL bütçe ön görüldü.

2014’te 410 dolar olan asgari ücret, Şubat 2022'de 310 dolara kadar düştü.   ANKARA

paylaş

   

Yeni Özgür Politika

© Copyright 2024 Yeni Özgür Politika | Tüm Hakları Saklıdır.