• Ortalama ücret haline gelen ve 35 bin TL'ye dayanan yoksulluk sınırıyla arasındaki makas sürekli açılan asgari ücrete yüzde 34 zam yapıldı. Ekonomik kriz nedeniyle alım gücü sürekli düştüğü için bu zammın da çare olmadığı belirtildi.

Asgari Ücret Belirleme Komisyonu’nun dünkü toplantısından sonuç çıktı. Net asgari ücret yüzde 34 zamla 11 bin 402 lira olarak belirlendi.

Asgari Ücret Belirleme Komisyonu, ara zam oranını görüşmek üzere ikinci toplantısını önceki gün yapmış ama herhangi bir rakam konuşulmamıştı. İşçi tarafını temsil eden TÜRK-İŞ Başkanı Ergün Atalay, önceki akşam AKP Genel Merkezi’nde Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşmüştü. Bu görüşme trafiği sonrası komisyon dün 3. toplantısını yaptı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan toplantının ardından şunları kaydetti: “2023’ün ikinci yarısında geçerli olacak brüt asgari ücret tutarı 13 bin 414 lira, net asgari ücret tutarı 11 bin 402 lira olarak belirlenmiştir. Yaptığımız bu artışla yüzde 34 gibi enflasyon oranının hayli üzerinde refah payını içeren bir oranla ara zammı gerçekleştirmiş bulunuyoruz. Geçtiğimiz yılın ikinci yarısına göre de asgari ücreti yüzde 107 oranında artırmış bulunuyoruz. Asgari ücreti 2002’ye göre nominal olarak 61 kat artırdık. Reel olarak da yaklaşık yüzde 312 artış sağladık.”

Uzlaşmaya teşekkür

Bakan, ayrıca geçen 6 ayda 400 lira olarak uygulanan asgari ücret desteğinin önümüzdeki altı ayda 500 lira olarak uygulamaya devam edileceğini söyledi. Erdoğan da Twitter’dan yayınladığı mesajda asgari ücretin ‘uzlaşı kültürü’ içerisinde belirlendiğini söyleyerek, tüm paydaşlara teşekkür etti.

TÜRK-İŞ Genel Başkanı Ergün Atalay da Erdoğan'a teşekkür ederek, "Bugün geldiğimiz noktada yüzde 34 bir zam var. İnşallah enflasyon belli bir noktaya gelir de alım gücümüz korunur" dedi. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) Yönetim Kurulu Başkanı Özgür Burak Akkol ise memnuniyet içerisinde olduklarını belirterek, ayrıca 500 TL asgari ücret desteği için bir kez daha teşekkür etti.

Çalışanların yüzde 60'ı

Türkiye, asgari ücretle çalışanlarının oranında dünyada ilk sıralarda yer alıyor. AB ülkelerinde asgari ücretle çalışanların oranı Yunanistan’da yüzde 4, Almanya’da yüzde 5, Fransa’da yüzde 8, Polonya’da yüzde 17. Türkiye’ye en yakın orana sahip Romanya’da bu oran yüzde 21. Çalışma Bakanlığına göre Türkiye’de özel sektörde çalışanların yüzde 37’si asgari ücretle çalışıyor. İşçi örgütlerine göre bu oran yüzde 60’a yaklaşmış durumda.

Ekonomistler düşük buldu

Ekonomistler, son zamla Türkiye’nin asgari ücretliler ülkesi haline geldiğine dikkat çekti. Eski Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Fatih Özatay, yoksulluk sınırıyla asgari ücret arasındaki farka işaret ederek ”Rasyonel politika bu olmasa gerek” dedi.

İktisatçı Mustafa Sönmez de asgari ücret zammının ‘ağrı kesici’ olabileceğini ama Türkiye’nin ‘asgari ücrete talim eden’ bir ekonomi haline geldiğini belirtti. Sönmez, şunu vurguladı: "Vasıflı emek işi yok ki. Çarık çürük hizmet, inşaat, turizm, dandik sanayi işleri ancak vasıfsız eleman talep ediyor. Mesele burada."

Doç. Dr. Oğuz Demir, asgari ücretin ortalama ücret haline gelmesinin büyük sorun olduğunu ama siyasetçiler açısından durumun tam tersi olduğunu söyledi. Demir, artık çok daha büyük bir kesimin ücretine hükümetin karar vereceğinin altını çizdi.

Makas yükseldi

Ekonomist Tuğba Özay, 2022’nin başından beri asgari ücretle yoksulluk sınırı arasındaki makasın yükseldiğini söyledi. Özay, "Asgari ücretteki son artışla birlikte; asgari ücret açlık sınırının bin 40 TL üzerinde ve yoksulluk sınırının 22 bin 350 TL altında belirlenmiş oldu.

Refah getirir mi?

Aslında son zamla asgari ücret, dolar karşısında tüm zamanların en değerli noktasına ulaştı. Asgari ücret bugünün kuruyla 482 dolara eşit. Son 18 yılda asgari ücret 262 dolar ile 442 dolar arasında değişen oranlardaydı. 2018'de bin 603 TL'yle 426 dolara denk gelen asgari ücret, 2019'da 379 (2 bin 20 TL), 2020'de 391 (2 bin 324 TL) 2021'de 383 (2 bin 825 TL) 2022'de 316 (4 bin 253 TL) ve Ocak 2023'te 360 dolar (8 bin 506 TL) karşılığına denk geliyordu.   

BİA'ya göre; asgari ücret dolar karşısında tarihin en yüksek seviyesine ulaşsa da ekonomik kriz nedeniyle alım gücü gün geçtikçe düşüyor. Sahibinden Emlak Endeksi’ne göre; Mayıs 2019’da İstanbul’da ortalama konut kirası bin 963 TL’ydi. Bu fiyat Ocak 2020’de 2 bin 133 TL’ye, Ocak 2021’de 2 bin 448 TL’ye, Ocak 2022’de 5 bin 413 TL’ye, Ocak 2023’te de 12 bin 648 TL’ye yükseldi. Mayıs 2023 itibarıyla İstanbul’da ortalama kira 15 bin 847 TL.

Asgari ücret 2020’de 2 bin 324, 2021’de 2 bin 825, Ocak 2022’de 4 bin 253 TL, Temmuz 2022’de 5 bin 500, Ocak 2023’te de 8 bin 506 TL’ydi. Bir başka deyişle Ocak 2022'ye kadar asgari ücretin altında kalan İstanbul’daki ortalama kiralar, bugün itibarıyla üstünde. 11 bin 402 TL alan bir asgari ücretli bugün İstanbul’da ev kiralayamıyor. Asgari ücretlinin İstanbul’da ev kiralayabilmesi için 4 bin 445 TL daha bulması gerekiyor.

Yoksulluk sınırına oranı

TÜRK-İŞ’in ‘geçim şartlarını’ ortaya koymak için her ay düzenli olarak yaptığı ‘Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması’na göre Ocak 2021’te açlık sınırı 2 bin 652 TL, yoksulluk sınırı 8 bin 638 TL’ydi. Ocak 2022’de açlık sınırı 4 bin 249 TL’ye, yoksulluk sınırı 13 bin 843 TL’ye yükseldi. Ocak 2023’te açlık sınırı 8 bin 864 TL’ye, yoksulluk sınırı da 28 bin 875 TL’ye ulaştı. Mayıs 2023 itibarıyla ise açlık sınırı 10 bin 360 TL, yoksulluk sınırı 33 bin 750 TL oldu. Buna göre; Ocak 2021’de asgari ücret, açlık sınırının 173 TL üstünde, Ocak 2023’te ise 358 TL altında kaldı. Yapılan son zamla birlikte de asgari ücret, açlık sınırının bin 42 TL üstüne taşındı. 2021’de asgari ücret yoksulluk sınırının yüzde 32,70’ine denk gelirken, 2022’de yüzde 30,72’sine, Ocak 2023’te ise yüzde 29,45’ine denk geliyordu. 11 bin 402 TL’ye yükseltilmesiyle birlikte de yüzde 33’e denk geliyor.

İki asgari ücret de aşmıyor

DİSK Yönetim Kurulu adına yazılı açıklama yapan Genel Başkan Arzu Çerkezoğlu ise asgari ücretin bir kez daha işçilerin derdine deva olamadığını, artışın yetersiz kaldığını söyledi. Asgari ücret tespitinde, ortalama ücret haline geldiği gerçeğinin göz ardı edildiğini kaydeden Çerkezoğlu, işçinin geçim şartlarının da göz önünde bulundurulmadığını belirtti. Yoksulluk sınırı 35 bin TL'ye dayandığını hatırlatan Çerkezoğlu, "Belirlenen asgari ücret yoksulluk sınırının yüzde 67,3 altındadır. Diğer bir ifadeyle bir eve iki asgari ücret girse bile yoksulluk sınırı aşılmamaktadır" dedi. ANKARA

 

*****

Yoksulluğa mahkum etti

Yeşil Sol Parti Eşsözcüsü Çiğdem Kılıçgün Uçar, yoksulluğun can yakmaya ve can almaya devam ettiğini belirterek, hükümetin yine asgari ücretle çalışan milyonlarca emekçiyi açlığa ve yoksulluğa mahkûm ettiğini söyledi.

Açlık ve yoksulluk sınırlarına dikkat çeken Uçar, "Durum bu iken buyurun siz geçinin bu ücretle! Biz Yeşil Sol Parti olarak yoksulluk sınırının altında bir asgari ücret değil, her emekçiye insanca yaşayabileceği bir ücret diyoruz!" dedi.

Hiçbir reçetenin, 21 yıldır yaratılan devasa yıkımı çözemediğini belirten Uçar, şunları ifade etti: "Daha dün nas diyenler, faizde sorun yok diyenler; Nebati ve damadın diz boyu akılsızlıklarını, akıl işi diye topluma yutturmaya çalışıyorlardı. Şimdi aynı iktidarın yeni Maliye Bakanı, bu durumu akıl dışı olarak tarif ediyor. Gerçeği biz söyleyelim; bu iktidarın her şeyi akıldışı. Sizi iyi tanıyoruz, akılcı politikalara geçmeye çalışırken gerideki yıkımın faturasını emekçiye, yoksullara yıkmaya çalışacaksınız. Bu faturanın halklara kesilmesine geçit vermeyeceğiz."

 

*****

DİSK'in talepleri

DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, kamu işçisi ile özel sektör işçileri arasındaki uçuruma işaret ederek, mücadeleye devam edecekleri asgari ücretle ilgili taleplerini şöyle sıraladı  sıraladı:

* Yüksek enflasyon döneminde asgari ücret yılda 4 kez belirlenmelidir.

* Ücretler toplu sözleşmelerle belirlenmelidir. İşçi sınıfının asgari ücret cenderesinden kurtulması için sendikalaşma ve grev hakkı önündeki tüm engeller kaldırılmalıdır. Acilen atılması gereken adım ise teşmil yoluyla toplu iş sözleşmelerinin kapsamının genişletilmesidir. Teşmil, yasalarımızda olan bir düzenlemedir ve işçilerin işkollarındaki toplu iş sözleşmelerinden faydalanmalarını sağlamak oldukça kolaydır. İşçilerin asgari ücret mahkûmiyetine son vermek istiyorsak, teşmil derhal gündeme alınmalıdır.

* Asgari ücret tespit süreci demokratikleştirilmeli, diğer işçi konfederasyonlarının katılımı da sağlanmalı, işveren ve hükümetin ortak kararıyla asgari ücret ilan edilmesinin önüne geçilmeli, uyuşmazlık halinde grev hakkını da içeren bir toplu pazarlık süreci olarak işletilmelidir.

* Asgari ücretin tespitinde TÜİK'in inandırıcılıktan uzak enflasyon verileri değil, gerçek enflasyon ve ekonomik büyüme ile geçim şartları, işçinin sadece kendisinin değil ailesiyle beraber geçiminin sağlanması gerektiğini söyleyen uluslararası standartlar göz önüne alınmalıdır.

* Her zaman söylediğimiz gibi, asgari ücret belirlenirken bir evde iki kişinin çalışması halinde o eve yoksulluk sınırının üstünde gelir girmesi güvence altına alınmalıdır.

* Kamu işçileri ve özel sektör işçileri arasındaki ücret farkları ortadan kaldırılmalıdır.

* En düşük emekli aylığı da asgari ücret düzeyinde belirlenmelidir.