‘Bir kadın kültürüdür, yok olmamalı’

• Botan’da adını bir kadının mensup olduğu aşiretten alan, Gulsarya adıyla da bilinen Jirkî kilimi kadınların elinde şekil buluyor.   

ZEYNEP DURGUT
MA/ŞIRNEX

Adını Şirnex, Colemêrg ve Wan sınırlarında varlığını sürdüren Jirkî Aşireti’ne mensup Sarya adındaki bir kadından alan bu kilim, koyun yününden elde edilen ve daha sonra kök boyası kullanılarak renk verilen ipliklerle ilmek ilmek dokunarak yapılıyor. 

Kilimlerde ağaç ile hayvan figürlerinin yanı sıra, kurt ağzı, koç boynuzu, el, tarak, yıldız, muhabbet kuşu ve göz gibi motifler işleniyor. Jirkî kilimiyle küçük farklılıklar gösteren Gulbihar ve Sinanî kilimleri de nam salmış kilimler arasında. 
 
Gulsarya’nın hikayesi 

Bêşebab’ın Aliçavuş Mahallesi’nde yaşayan Makbule Cin (70), 23 yıldır evinde kurduğu tezgahında annesinden öğrendiği bu kilimi dokuyor. 

Bölgede kadınların en fazla dokuduğu kilimlerin başında Jîrkî kiliminin geldiğini söyleyen Cin, bu kültürün hikayesini şu sözlerle anlattı: “Gulsarya, Jîrkî aşiretinden bir kadınmış. Çok güzel kilim dokuyormuş. Yaptığı kilimin ismini öğrenmek isteyenler Gulsarya’ya sorarlar; O da bu soruya karşılık; ‘Bir ismi yok. Benim ismim Sarya. Ben yaptığım kilime Gulsarya ismini verdim’ der. O günden bugüne herkes Gulsarya diyor.” 
 
Bir kültür, bir tutku

23 yıl önce para kazanmak için el attığı işin kısa sürede kendisinde bir tutkuya döndüğünü belirten Cin, “Kilimlerimi bir kültürün yok olmaması için dokuyorum” dedi.

Cin, kilim dokumanın sabır ve emek isteyen bir iş olduğunu ifade ederek, “Gerçekten de kilim dokumak oldukça zahmetli bir iş. El parmaklarınızdan tutun boynunuza kadar her yeriniz ağrıyor. Ama insan severek yaptığı zaman o ağrıları pek hissetmiyor” diye belirtti. 
 
Hepsi doğadan

Kilimlerin yapılışını anlatan Cin, şunları söyledi: “Koyun yünlerini işleyip, inceltip yıkıyoruz. Daha sonra bu yünü ip haline getiriyor ve doğadan topladığımız bitkileri kaynatıp doğal boya elde ediyoruz. Mesela soğandan kahverengi, ceviz kabuklarından da siyah boya elde ediyoruz. Kilimi ilmek ilmek dokuyoruz. Gulsarya kilimini her gün yaparsanız bir ay içinde bitirme şansınız olur. Bazıları 3 ayda bile bitiremiyor. Eliniz hafifse çabuk bitirirsiniz.” 
 
‘Stres atıyorum’

Kilim dokumanın strese iyi geldiğini dile getiren Cin, “Aslında kilim yaparak stres atıyorum. Dışarıdan birçok müşterimiz var. İnsanların kilime karşı ilgileri hiç eksilmedi. Ama kilimin yapıldığı bölgede fazla değer verilmiyor ve sahip çıkılmıyor. Ben kilimlerimi, Türkiye’nin dört tarafına gönderiyorum. Sadece kilim değil, çanta da yapıyorum. Kilim kültürü bir kadın kültürüdür, yok olmamalı” ifadelerini kullandı.