Çocuklarını ‘satmaya’ sürükleniyorlar

• Kenya'da 8 milyon kadın, eşlerinin ölümüyle evlerinden atılıyor, mirastan yoksun bırakılıyor. Anneler, kızlarını 10 dolar karşılığında ‘satmaya’, balıkla seks takasına, avukat tacizine sürükleniyor.

Kenya'da yaklaşık 8 milyon kadın, eşlerinin ölümünden sonra miras hakkını alamıyor ve evlerinden ayrılmak zorunda kalıyor. 2010 Anayasası eşitlik öngörse de, geleneksel uygulamalar nedeniyle çoğu kadın günlük 1-2 euroyla geçiniyor. Bazıları çocuklarını okutmak için kızlarını 10-15 dolar karşılığında satıyor.

‘Evimi yıktılar köyümden kovdular’

Kenya'nın batısındaki Bungoma ilçesinden Nairobi'nin Eastleigh mahallesinde yaşayan Phaustine Nafula (64) 2007 seçim sonrası şiddet olaylarında duvarcı olan eşi yaşamını yitirince hayatı tamamen değişti. Farklı etnik kökenden geldiği için kayınları tarafından suçlandı; evi yıkıldı, dört çocuğuyla köyünden kovuldu, geriye sadece üzerindeki kıyafetler kaldı. EL PAIS’e konuşan Phaustine Nafula, yaşamını yitiren eşi için, “Çok çalışmıştı; topraklarımız, iki aracımız, dört ineğimiz, hepimize yeten evimiz vardı. Önce eşimin ailesi beni onun ölümüne neden olmakla suçladı. Farklı etnik kökenlerden olduğumuz için yanlarında istemiyorlardı. Evimi yıktılar, köyümden kovdular ve sadece üzerimdeki kıyafetlerle çocuklarımı bırakıp her şeyi aldılar” diye anlatıyor.

Nairobi'de 33 centlik hayat

Başkentin Somalili topluluğunda çamaşır yıkayarak, yemek pişirerek ayakta kalmaya çalışan Phaustine Nafula, her aileden sadece 50 şilin, yani yaklaşık 33 cent kazanıyordu. Beş-altı kilometre yürüyerek işe gidiyor, günlük 200 şilinlik (1,3 euro) geliriyle çocuklarının beslenmesi, barınması ve okul masraflarını karşılamaya çalışıyordu. Phaustine Nafula,“Hayat çok pahalı; 200 şilin kazanmak bile ölümcül mücadele” diyor. Kardeşinin evinde kısa süre barındıktan sonra gecekondu mahallelerinde, suç ve uyuşturucu dolu ortamlarda çocuklarını büyütmek zorunda kaldı.

8 milyon kadın aynı şeyi yaşıyor

Phaustine Nafula'nın hikâyesi, 55 milyon nüfuslu Kenya'da yaklaşık 8 milyon kadının (nüfusun yüzde 15'inden fazlası) yaşadığı sistematik durumun yalnızca bir örneği. Come Together Widows and Orphans Organization program görevlisi Beth Wanjoku, “Dul kadınlar adalete, hükümet yardımlarına, iş büyütme sermayesine erişemiyor; çoğu okuma yazma bilmiyor, cinsel şiddet görüyor, suç dolu gayriresmi yerleşimlerde çocukları alkol ve uyuşturucuyla yüz yüze kalıyor” diye ifade ediyor.

‘Balık karşılığı seks’

Kenya’nın 47 ilçesinde faaliyet gösteren ve vakaları belgeleyen örgütün raporuna göre, çaresiz anneler, geçim için kızlarını 1.500-2.000 şilin (10-13,5 euro) karşılığında erkeklere satıyor. Beth Wanjoku, “Batıda ‘balık karşılığı seks’ yaygın; gelir kaynağı olmayan kadınlar, yiyecek elde etmek için vücutlarını satmak zorunda kalıyor” diyor ve ekliyor: “Birçok avukat yasal temsil karşılığında cinsel ilişki talep ediyor; bunu onlarca kez belgeledik” diyor.

Anayasa var uygulama yok

Kenya Kadın Avukatlar Federasyonu (FIDA) yardımcı direktörü Janet Anyango miras davalarında kadınların eğitimsizliği ve mahkemelere uzaklık nedeniyle hak ihlallerine uğradıklarını vurguluyor: “Ataerkil kültürler hâlâ kadınların toprak sahibi olamayacağına inanıyor; ulaşım masrafı bile karşılanamıyor.”

2010 Anayasası'nın 27. maddesi erkek-kadın eşitliğini, toprak sahipliğini garanti altına alıyor; 2. madde geleneksel normların anayasaya aykırılığını geçersiz kılıyor; Kenya, CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi) gibi uluslararası anlaşmaları imzaladı. Ancak Janet Anyango, “2024'te dijital adalet erişimi kolaylaştı ama çoğu kadının interneti, akıllı telefonu yok; sadece yerel dillerini konuşuyorlar. Yasayı bilmiyorlar” diye ekliyor. Kenya Ulusal İstatistik Bürosu'nun 2022 verilerine göre 3,5 milyon kişi tüm gelirini gıdaya harcasalar bile temel gıda sepetine erişemiyor.

Büyücülükle suçlandı

Şuan 53 yaşında olan Veronica Nyawira’nın eşi nadir bir hastalık sonrası felç kaldı; tüm birikimlerini tedaviye harcadılar. Veronica Nyawira, “Ailesi beni büyücülükle suçladı, cenazesine gelmediler” diyor. Beş çocuğuyla Nairobi'nin gayriresmi yerleşimlerinden birine taşındı; ev işlerinden günlük yalnızca 200 şilin kazanıyordu. Bugün dul kadınların hakları derneğinde aktivist olarak mücadele veriyor.

Birlikte olmak güvenli

42 yaşındayken eşini kaybeden 60 yaşındaki Rose Ndunge, yaşadıklarını şu sözlerle anlatıyor: “Ailem beni kovdu, kayınlarım istemedi; üç çocuğumla bir ağacın altında baraka yaptım, aylarca orada kaldım.” Bir arkadaşının önerisiyle yetimhanede iki yıl barındı; çamaşır yıkayarak para biriktirdi ve 2010'da Kasarani mahallesinde mütevazı bir eve taşındı. Rose Ndunge, “En önemlisi diğer dullarla tanışmaktı. Deneyim paylaşmak, çocuklarımız için eğitim aramak, birbirimizin hayatını kolaylaştırmak… Birlikte olmak bizi güvende tutuyor” diyor. HABER MERKEZİ