İstismarın yeni yüzü: Küresel insan yumurtası ticareti

• Küresel insan yumurtası ticareti, milyarlarca dolarlık bir endüstri haline gelirken, Hindistan’dan, Gürcistan’a  genç kadınların istismarı, bu ticaretin karanlık yüzünü ortaya koyuyor.

Doğurganlık tedavileri ve kök hücre araştırma amaçlı talebin artmasıyla insan yumurtası ticareti, küresel bir pazar haline geldi. Özellikle yoksul ülkelerdeki genç kadınlar maddi zorluklar nedeniyle yumurtalarını satmaya zorlanıyor. Bloomberg’in 2024 tarihli araştırmasına göre, bu pazar 35 milyar doları aşan bir hacme sahip ve dünya genelinde açık ve karaborsa üzerinden işliyor. Özellikle Hindistan, Tayland, Gürcistan, Ukrayna, Nijerya ve Güney Amerika ülkeleri gibi yerlerde, ekonomik zorluklar içindeki genç kadınlar yumurta ticaretini gerçekleştirenlerin hedefinde yer alıyor. Dünya genelindeki kadınlar, giderek daha fazla küresel tedarik zincirinin parçası haline geliyor. Bloomberg Businessweek dergisinin 2024’te beş kıtayı kapsayan bir araştırmasında milyarlarca dolarlık doğurganlık sektöründe kadınların nasıl sömürüldüğü ortaya çıktı.

35 milyar dolarlık endüstri

Araştırma, dünya genelinde kadınların, 35 milyar dolarlık yardımlı üreme endüstrisinde büyüyen bir küresel yumurta tedarik zincirinin parçası olduğunu ortaya koyuyor. Bazı kadınlar yumurtaları için ödeme alırken, diğerleri sömürüyle karşı karşıya. Beş kıtada ve 11 ülkede ondan fazla gazeteci tarafından yürütülen araştırma, yumurta ticaretini açık, gri ve karaborsalar üzerinden takip etti. Hindistan’daki bir genç kız, Arjantin’deki bir model, yumurta hırsızlığından etkilenen Yunan bir anne ve küresel tedarik zincirinde Tayvanlı donörlerin hikayeleri, doğurganlık endüstrisinin yüksek maliyetlerini ortaya çıkartıyor.

Piyasada ‘değerli’ bir kaynak

İnsan yumurtaları, çocuk sahibi olmak isteyen ebeveynler, ajanlar, doktorlar ve klinikler tarafından yönlendirilen bir piyasada ‘değerli’ bir kaynak. Bu kliniklerin çoğu Wall Street ve özel sermaye tarafından destekleniyor. In vitro fertilizasyon (IVF) tedavilerinin en az yüzde 6'sı donör yumurtalarını içeriyor ve yaşla birlikte yumurta kalitesinin düşmesi nedeniyle daha fazla yaşlı kadının çocuk sahibi olmak istemesiyle talebin artması bekleniyor.

 

 

Ağır sonuçlara yol açıyor

Yumurta donörleri ile alıcı aileler arasındaki ilişkiler ülkeye göre değişiklik gösteriyor. Avustralya gibi yerlerde yasalar, donör kaynaklı çocukların donörlerini tanımasına izin veriyor ve bazı durumlarda bağ kuruluyor. Ancak birçok donör, yumurtalarından doğan aileler veya çocuklarla bağlantı kurmuyor. Araştırma, Arjantin’de fenotipi nedeniyle değer gören bir model ve ABD bağlantılı bir tedarik zincirinde Tayvanlı “yumurta kızları” gibi farklı deneyimleri öne çıkarıyor.

Araştırma, zorlama ve hırsızlık gibi ciddi etik ihlalleri ortaya çıkardı. Hindistan’da yoksul kadınlar genellikle sömürü koşullarında yumurta bağışlamaya ikna ediliyor. Yunanistan’da bir anne, yumurtalarının çalındığını polis soruşturmasıyla öğrendi. Bu vakalar, doğurganlık endüstrisinin güvene dayalı olduğunu ve bu güvenin ihlal edilmesi durumunda sonuçların ağır olduğunu gösteriyor.

17 yaşındaki Dolma ve arkadaşı

BBC’nin haberine göre, Nepal’in başkenti Katmandu’da, 17 yaşındaki Dolma ve arkadaşı Yasmin’in tüp bebek kliniklerinde yumurta satışı için kandırıldığı ortaya çıktı. 21 yaşındaki ablası Kunsang, kız kardeşinin sanal medya hesaplarında şüpheli mesajlar fark ederek durumu polise bildirdi. Nepal polisinin Merkez Araştırma Bürosu’ndan Chandre Kuber Khabung, aracıların her işlem için 330 dolar aldığı, ancak çocuklara yalnızca küçük bir kısmının ödendiğini belirtti. Sahte isimler ve yaşlarla manipüle edilen hastane kayıtları, 18 yaşın altındaki çocukların ebeveyn izni olmadan ağrılı cerrahi işlemlere tabi tutulduğunu gösterdi. Temmuz 2025’te üçü doktor beş kişi tutuklandı, ancak kefaletle serbest bırakıldılar.

Nepal Merkez Soruşturma Bürosu Başkanı Chandra Kuber Khapung’a göre, aracının her yumurta alımı için yaklaşık 330 dolar aldığı ve gelirin küçük bir kısmını çocuklara aktardığı düşünülüyor. Khapung konuya ilişkin şunları ifade ediyor: "Ayrıca kızların yumurtalıklarında yumurtaların tamamen olgunlaşmasını sağlamak için 10 gün boyunca enjeksiyon yapıldıktan sonra acı verici bir cerrahi işlemden geçtiklerini keşfettik. Yumurtalar daha sonra ameliyat sırasında çıkarıldı ve işlem sırasında ebeveyn onayı alınmadı. Bu ciddi sağlık sorunlarına yol açabilirdi.”

Taylandlı kadınlar tehdit edildi

Reuters'un Şubat 2025 tarihli haberine göre, Taylandlı kadınlar, sanal medyada gördükleri ilanlarla taşıyıcı anne olmaya yönellendirildiler. İlanda, taşıyıcı annelik için ayda 25.000 baht (yaklaşık 11,9 milyon Endonezya rupisi ya da 742,94 ABD doları) ödeneceği belirtiliyordu. Anlaşmayı kabul eden bir kadın, Dubai ve Ermenistan üzerinden Gürcistan’a götürüldü. Ancak Gürcistan’a vardığında, kendisini 60-70 Taylandlı kadının tutulduğu bir evde buldu. Bangkok Post’a konuşan kadın, “Bize taşıyıcı annelik sözleşmesi olmadığı söylendi” dedi. Kadınlar, yumurtalarının toplanmaması için hasta numarası yapmak zorunda kaldı. Pavena Hongsakula, toplanan yumurtaların başka ülkelere satıldığını ve tüp bebek (IVF) programlarında kullanıldığını tahmin ediyor. Kadınları korkutmak için pasaportlarına el konuldu ve ülkelerine dönerlerse polis tarafından tutuklanacakları söylendi.

Zorlama çalma ve karaborsa

Sınır ötesi yumurta ticareti, yetkililerin denetiminin çok az olduğu bir ortamda işliyor ve bu da dondurulmuş yumurtaların veya donörlerin hareketlerini takip etmeyi neredeyse imkansız hale getiriyor. 15 ülkeden alınan veriler, takip süreçlerinin tutarsız olduğunu gösterdi. Yaşanan bazı durumlar ise şöyle:

* Hindistan'da 16 yaşındaki bir kızın üç yılda sekiz kez yumurta satmaya zorlandığı bildirildi ve bu dava hukuki süreçte gecikmelerle karşılaştı.

* Yunanistan'da polis, Girit'teki bir klinikte IVF hastalarından yumurta çalındığına dair 75'e kadar vaka tespit etti, ancak detaylar açıklanmadı.

* Çin'de insan yumurtası satın almak yasak olmasına rağmen, iyi donanımlı ameliyathaneler ve gizli operasyonlarla bir karaborsa gelişiyor.

* Nijerya’da yüksek işsizlik oranları nedeniyle genç kadınlar, ayda 73 dolar olan asgari ücretin birkaç katını kazanmak için yumurta bağışına yöneliyor. HABER MERKEZİ