Kendi kendini onaran organlar hayatımızı değiştirebilir

Gladstone Enstitüsünden Deepak Srivastava geliştirdiği yeni bir teknikle kalp hücrelerini vücudun içerisinde yeniden programlamayı başardı. 2010 yılında fareler üzerinde çalışır durumdaki bir kalbin üzerindeki hücreleri yeniden programlayan Srivastava, 2013 yılında aynı şeyi insan hücrelerinde de başardı.

İnsan vücudundaki hücreleri dışarıdan müdahale ile manipüle edildiği tekniklerin geliştirilmesi sağlık alanında büyük bir devrim yaratabilir. Bilim insanları hücrelerimizin organlarımızı onarabileceği günlerin yakın olduğunu düşünüyor.

Kalbimizin bazı kaslarında hücre ölümleri başladığında bunun geri dönüşü yoktur. Dünyada ölüm nedenlerinin başında yer alan kalp hastalıklarında belli bir aşamaya gelindiğinde ölüm kaçınılmazdır.

Kalp kaslarını oluşturan hücreler deri ya da karaciğer hücrelerinin aksine kendini yenileme özelliğine sahip değildir. Bir defa zarar gördükleri ve öldükleri zaman geri getirilemezler.

Ölü kalp kasları için yeni yöntemler

Bilim insanları geçtiğimiz yıllarda zarar görmüş kalp kaslarını kök hücreler kullanarak yenilemeye çalıştı. Ancak bu girişimler başarılı olamadı. Bunun üzerine laboratuvarda hücreleri oluşturmak yerine vücudun içindeki hücrelerin programlanarak organların tamiri için kullanılması fikri ortaya atıldı. Ve her ne kadar çılgınca gözükse de bu konuda ciddi ilerlemeler sağlanmış durumda.

Bilim insanları 2006 yılından bu yana normal hücreleri kök hücrelere çevirip daha sonra vücudun herhangi bir hücresine dönüştürebiliyor. Bu yöntemle elde edilen hücrelerin vücut tarafından reddedilme riski de bulunmadığından bunun yedek organlar yetiştirmekte kullanılabileceği düşünülüyordu.

Bu keşfin üzerinden 10 seneyi aşkın zaman geçmesine rağmen kök hücrelerinden elde edilen hücrelerin tedavi amaçlı kullanılmasına izin verilmiş değil. İzin verilen kök hücre tedavilerinin tümü embiryonik kök hücrelerin kullanıldığı ve kan ve deri hastalıkları için kullanılan tedaviler.

Genetik müdahale ile elde edilmiş kök hücrelerin tedavi amaçlı kullanılmamasının nedeni ise kansere neden olma ihtimali.

Kalp hücreleri vücudun içinde programlandı

ABD’nin San Francisco şehrinde bulunan Gladstone Enstitüsünden Deepak Srivastava geliştirdiği yeni bir teknikle kalp hücrelerini vücudun içerisinde yeniden programlamayı başardı. 2010 yılında fareler üzerinde çalışır durumdaki bir kalbin üzerindeki hücreleri yeniden programlayan Srivastava, 2013 yılında aynı şeyi insan hücrelerinde de başardı.

Srivastava hücreleri çıkarıp laboratuvarda işlemek yerine bir dizi protein ve yeniden programlamada kullanılan molekülleri vücudun içindeki hücreye enjekte ediyor. Kalbinde ölü doku olan fareler üzerinde programlama yapan ekip, birkaç ay içinde ölü dokunun kendini yenilediğini ve kalbin kan pompalama fonksiyonunun da daha da iyileştirdiğini tespit etti.

Endişeler olsa da bilim dünyası umutlu

Bilim insanlarına göre aynı mekanizmanın insanlarda çalışmaması için hiçbir neden yok. Hatta bu kalbin yanı sıra beyin gibi kendini yenilemesi çok zor olan organları etkileyen hastalıklar için de kullanılabilir.

Bu teknik özellikle programlamanın başka hücreleri etkileyebileceği endişesini doğuruyor. Bu tür terapilerden biri 1999 yılında 18 yaşındaki Jesse Gelsinger’in ölümüne neden olmuştu. Gelsinger’in DNAsına bir virüsle müdahale etmek isteyen bilim insanları hastanın buna gösterdiği reaksiyon sonucu ölümüne engel olamamıştı.

Tedavilerde devrim yaratacak

Halihazırda Teneya Therapeutics adlı şirket tekniğin insanlarda denenmesi için ön klinik çalışmaları yapıyor. Eğer bu klinik çalışmalar olumlu sonuçlanır ve FDA onayından geçerse yakın bir gelecekte kalbin genetik müdahaleyle sürekli kendini yenilediği tedavilere şahit olabiliriz.

Yani bir gün doktorunuz size kalp kaslarınızın ölmeye başladığını söylediğinde günümüzde olduğu gibi birçok kısıtlama gerektiren uzun tedaviler yerine kişiselleştirilmiş bir enjeksiyonla yeni bir kalp dokusuna kavuşabileceksiniz.

Aynı durum dejeneratif birçok kas hastalığı ve beyin hastalıkları için de geçerli olabilecek.