Kriz önce kitabı vurdu

• Aram Yayınları çalışanı Zuhal Tekiner: Fiyatlar inanılmaz derecede uçtu. Yayınlayacağımız kitaplardan kısıtlamalara gidiyoruz.

Tüm dünyayı etkisi altına alan koronovirüs (Covid-19) salgını ile birlikte birçok yayınevi zorluk çekmeye başladı. Döviz kurlarının her gün yeni rekorlar kırması ile birlikte pek çok yayınevi kitaplarını basamaz hale geldi. Ekonomik krizi ve salgın döneminde  yayınevlerinin yaşadıkları zorlukları Aram Yayınları çalışanı Zuhal Tekiner ve Verita Kitap Yayınevi’nin sahibi Türkiz Özbursalı anlattı.

En çok yayınevleri etkilendi
Yeni Yaşam Gazetesi’nden Yadigar Aygün’e konuşan Verita Kitap Yayınevi’nin sahibi Türkiz Özbursalı, yayıncılık ve bağımsız kitapçıların salgından en çok etkilenen sektörler olduğunu söyledi. Özbursalı, ‘’Yayıncılık alanında bütün dünya genelinde gözlemlenen sıkıntılar bizde gerekli ve yeterli mali, sosyal ve hukuki tedbirlerin alınmaması nedeniyle kendini daha çok hissettirdi. Salgının küresel boyuta ulaşması ile birlikte dünya genelinde nüans farklılıkları olsa da ulusal ve uluslararası kitap fuarları iptalleri, çalışanların evden çalışmaya geçirilmesi, kitap tanıtım etkinliklerinin ve festivallerin online yapılması gibi pek de alışık olmadığımız bir pratiğe yönlendirildik. Pek çok ülkede birçok yayınevi ve kitabevi fiziki mekânlarını kapatarak online çalışma ve satışa geçti. Sosyal devlet olmanın gereği olarak mali destek ve vergi muafiyeti gibi olanaklar sağlanan yayınevleri e-kitap ve sesli kitap ürünlerinde indirime gitti” dedi.

PTT zamlı tarifeye geçti
Özbursalı, başka ülkelerin salgın döneminde yayıncıları ve kültür sanat faaliyetlerini desteklediğini söyledi. Özbursalı, “Fransa’da Kültür Bakanlığı hemen yazar ve kitabevleri için 5 milyon Euro’luk acil destek paketi hazırladı. İngiltere’de Maliye Bakanlığı küçük işletmeler için mikro kredili programlar oluşturdu. Almanya Kültür Bakanlığı yayıncı ve kitabevlerini desteklemek için yeni yayınlarda 10 bin Euro’ya kadar teşvikler verdi. ABD ve İngiltere gibi ülkelerde bazı yardım vakıfları yayıncı ve bağımsız kitabevlerini desteklemek için kampanyalar düzenleyip bağışta bulundular. İrlanda’da posta hizmetleri kitap teslimatında kitabevlerine özel indirim uygulamaya başladı. Bizdeki duruma bakarsanız; zaten ticari kargolarda kitap indirimi uygulamayan PTT pandemi sürecinde ticari olmayan kitap gönderimlerinde de zamlı tarifeye geçti. Dünyada bunlar olurken bizde, farklı sektörlerdeki pek çok orta ve küçük işletme gibi yayınevleri de kendi başlarının çaresine bakmak durumunda kaldılar. Üretim yapılamayan dönemlere ait vergi ve çalışan sigorta primleri muafiyete sokulmayıp kısa bir ötelemeyle tahsilata başlandı bile” diye konuştu.

5 milyon kitap dağıtılmadı
Artan döviz kurları ile birlikte yayınevlerinin zorlu bir süreç yaşadığına dikkat çeken Özbursalı, “Döviz kurundaki durdurulamayan yükselişle birlikte ithal edilmek durumunda olan baskı kâğıdı ve matbaa sarf malzemeleri fiyatları uçtu gitti. Kira, aylık masrafların artışı, yapılamayan fuarlardan kaynaklı gelir kayıpları ve konsinye satışlardan düzenli ödeme alamamaya da hiç girmiyorum. Büyük endüstriyel yayıncı ve banka yayınevleri dışında varlığını devam ettirebilmek için sattığının karşılığını düzenli olarak, uğraşmadan, kapıları aşındırmadan alabilme imkânı bulamayan yayınevlerinin durumu hiç de iç açıcı değil. Türk Yayıncılar Birliği’nin yaptığı ankete göre pandemi sürecinde 5 milyondan fazla kitap basılmış ama dağıtılamamış. Yaşadığımız zorluklar ortak ama yine de ortak dertlerimizle birleşip ortak çözümler üretebilme noktasına hâlâ gelebilmiş değiliz ne yazık ki” dedi.

Özbursalı, orta ve küçük ölçekli yayıncıların belli kriterler çerçevesinde birleşerek sorunlara karşı ortak bir tutum almaları gerektiğine dikkat çekti. Özbursalı, “Orta ve küçük ölçekli yayıncıların belli kriterler çerçevesinde birleşerek üretim ve dağıtımda dayanışma halinde olmaları, kolektif çalışmaya omuz vermeleri gerekiyor. Sağlıklı bir dağıtım sistemi kurulmadıkça endüstriyel büyük yayınevleri ve zincir kitabevleri dışında bağımsız yayınevi ve kitapçıların hayatta kalmaları çok zor olacaktır” diye konuştu.

Kağıt fiyatları fırladı
Aram Yayınları çalışanı Zuhal Tekiner de derinleşen ekonomik krizin ve Covid-19 salgının yayınevlerini çok olumsuz etkilediğinin altını çizdi. Tekiner, insanların salgınla artan işsizlik ve gelir düzeyindeki düşüş ile birlikte kitap alımında kısıtlamaya gidildiğine dikkat çekti. Tekiner, “Yayıncılık açısından en büyük sorunların başında kağıt fiyatları geliyor. Kağıt, dolar fiyatları kuruna endeksli olarak piyasada işlem görüyor. Bununla birlikte yayıncılar yeni yayın dönemine, yeni kitap basımına hazırlanırken en çok sıkıntı yaşamış olduğu şey kağıt fiyatları ve döviz kurunun sürekli artmasıdır. Salgın, yayınevlerini büyük bir zarara uğrattı. Salgın başlangıcında eve kapanmalarla birlikte internet üzerinden kitaplar, filmler büyük bir rağbet gördü ama sonraki süreçte toplum kendisini bir kısıtlamaya götürdü. Bu kısıtlamaya giderken de zaruri ihtiyaç dışında her şeyi kısıtlamak durumunda kaldı. İnsanlar krizden ve salgından kaynaklı olarak kendilerini kitap, film gibi kültür-sanat materyallerden kısıtladı” dedi.

Yayınevleri kitap basmakta zorluk çekiyor
Tekiner, döviz kurlarının her gün rekor kırması ile birlikte yayınevlerinin kitap basmakta zorluk yaşadığını vurguladı. Tekiner, “Dövizde her gün rekor kırıyor. Şu an biz yayına hazırladığımız kitapları matbaaya göndermiyoruz. Fiyatlar inanılmaz derecede uçtu. Matbaalardan 3 ay önceki almış olduğumuz fiyatlarla şu an almış olduğumuz fiyatlar tamamen uç noktada. Bu durumda da biz yayıncılar yayınlayacağımız kitaplardan kısıtlamalara gidiyoruz. Yayınlayacağımız kitapları seçmek zorunda kalıyoruz” diye konuştu.

Fuara kitap bulamıyoruz
Tekiner, Aram Yayınları’nın ve Kürt yayıncılığının ekonomik krizin yanında sistematik olarak baskı ve sansürle de karşı karşıya kaldığının altını çizdi. Tekiner, “Aram Yayınevi yayın hayatına başladığından itibaren 400’ün üzerinde kitap bastı. Şu an kitap listemizi yaptığımız zaman basılan kitapların tamamı yasaklı olunca yasaklanmayan 5 ya da 10 kitabımız kalıyor. Şu an fuarlar durmuş durumda ama fuarlara 400’ün üzerinde kitap basmış bir yayınevi fuara götürecek kitap bulamıyor” diye belirtti.