Kürdistan petrolünü de Türk silahına çeviriyor

•  Türk iktidarı, İngiltere’nin moderatörlüğünde KDP’nin iş birlikçiliğiyle Federe Kürdistan’daki işgal saldırılarını sürdürürken petrol ve doğalgazı hem enerji ihtiyacı için yutuyor hem de dış politika silahına çeviriyor. 

 

Federe Kürdistan’daki petrol ve doğalgaz kaynakları Türkiye’ye peşkeş çekilirken memurların maaşları dahi ödenemiyor. 

Irak hükümetinin istikrarsızlığı ve Barzani Ailesi’nin teslimiyetinden yararlanan Türk iktidarı, İngiltere’nin akıl hocalığı ve desteğiyle işgal saldırılarını sürdürüyor. Rusya-Ukrayna savaşından sonra dünyadaki doğalgaz krizinin derinleşmesiyle başta İngiltere olmak üzere Avrupa devletleri Rusya gazına alternatif aramaya başladı. Federe Kürdistan’daki son işgal saldırılarının başladığı ikinci günü Türkiye’nin ardından İngiltere’ye çağrılan Federe Kürdistan Başbakanı Mesrur Barzani, İngiltere’nin Asya ve Ortadoğu’dan Sorumlu Devlet Bakanı Amanda Milling ile bir araya geldi. Ardından İngiltere Başbakanı Boris Johnson’la görüştü. İngiltere hükümetinden Londra’daki görüşmeye ilişkin yapılan açıklamada, Barzani’nin Avrupa’ya enerji ihraç etme arzusunu dile getirdiği; İngiltere Başbakanı Johnson’ın da Batı ülkelerinin Rus petrol ve doğalgazına bağımlılığını azaltma çabalarından övgüyle bahsettiği belirtildi.

Irak’ın petrol ve doğalgazı

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) güncel verilerine göre, Irak 150 milyar varil petrol rezerviyle dünya ülkeleri arasında Venezuela, Suudi Arabistan ve İran’dan sonra 4. sırada yer alıyor. 40 milyona yaklaşan nüfusuyla Irak, aynı zamanda 3 trilyon 744 milyar metreküp doğalgaz rezervine sahip. Irak, sahip olduğu petrol ve doğalgaz rezervlerinin yanında bir de toprak yapısından dolayı Kuveyt ve Suudi Arabistan’dan sonra en kolay petrolün çıkarıldığı 3. ülke konumunda. Irak’ın sahip olduğu petrol ve doğalgaz kaynaklarının üçte biri Federe Kürdistan’da bulunuyor. Verilere göre; Federe Kürdistan’da 45 milyar varillik petrol ve 3 trilyon 500 milyar metreküp doğalgaz rezervi var. Irak ve Federe Kürdistan’da, ABD, Rusya, Çin, Fransa, İtalya, Kore ve Türkiye gibi ülkelere ait çok sayıda petrol şirketi faaliyetlerini sürdürüyor.

Türkiye ile Irak anlaşmaları

 Petrol ve doğal gaz için arayışlarda olan Türkiye, Irak ile ilk olarak 1973’te petrol anlaşması imzaladı. Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı (Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı) ile Kerkük’ten Adana’nın Yumurtalık ilçesine ham petrol taşınması anlaşması yapıldı. 1973’de yapımına başlanan boru hattında, 1976’da işletmeye alındı ve ilk tanker yüklemesi 1977’de yapıldı. 40 inç çapında olan boru hattının uzunluğu ise 986 kilometre. İlerleyen süreçlerde kapasitesinin yetersiz kalması nedeniyle 1987 ‘de 46 inç çapında ve 890 kilometre uzunluğunda olan ikinci bir hat daha çekildi. Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı’nın sahibi ve işletmecisi olan Boru Hatları Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ), 2010’da anlaşmayı yenileyerek, süresini 15 yıl daha uzattı. Boru hattıyla 2021’de 186 milyon 875 bin varil ham petrol; 2022’nin ilk dört ayında ise 42 milyon 280 bin varil ham petrol taşındı.

50 yıllık anlaşma

 Federe Kürdistan’da 2006’da petrol üretimine başlandı. Türkiye ile Federe Kürdistan Hükümeti tarafından 25 Mart 2013’te enerjiyle ilgili bir anlaşma daha imzalandı ve 400 milyon dolara mal olan boru hattı, 15 Kasım 2013’te tamamlandı. 2014’ten beri Federe Kürdistan’dan Türkiye’ye petrol akışı bu hat üzerinden sağlanıyor. Federe Kürdistan ile Türkiye arasında imzalanan enerji anlaşmasının süresi ise 50 yıl olarak belirlendi. 

Günde yaklaşık 600 bin varil petrol ihraç edildi. Federe Kürdistan Hükümeti’nin, Kerkük üzerinden ihraç ettiği petrol, Türkiye’nin Ceyhan Limanı üzerinden Türkiye ve dünya piyasasına sürülüyor. Türkiye ile Federe Kürdistan arasında 2014’te anlaşmaya göre; Türkiye, üzerinden dünya piyasasına sunulan her varil için 1 dolar kazanıyor. Dönemin Enerji Bakanı Taner Yıldız, “Bu yaklaşık yılda tam kapasitede dolması halinde 500 milyon doların üzerindeki bir gelirdir” demişti. 

DAİŞ’in 12 Haziran 2014’te Federe Kürdistan’a saldırmasının ardından Irak ordusunun çekilmesiyle birlikte Kerkük, Federe Kürdistan Hükümeti’nin kontrolüne geçti ve tek başına buradaki petrolü ihraç etmeye başladı. 2015’te ayda 800 milyon dolarlıktı. Irak merkezi hükümeti ve Federe Kürdistan Hükümeti arasında 2016’da yapılan görüşmeler sonucunda, petrol gelirlerinin anayasaya uygun şekilde bölüşümü üzerinde anlaşmaya varıldı. Buna göre; Federe Kürdistan’ın petrolünden günlük 150 bin varil, Irak şirketi olan SOMO üzerinden ihraç edilmesi kararlaştırıldı, ancak anlaşmalar kağıt üstünde kaldı. 

Yılda 20 milyar metreküp gaz

Federe Kürdistan ile Türkiye arasındaki petrol ihracatının yanında bir de önemli miktarda doğalgaz ihracatı için anlaşmalar yapıldı. Hewlêr-Ankara arasında 2012’de başlayan ve 2013’te tamamlanan stratejik enerji anlaşmasının bir parçası olarak, Federe Kürdistan’dan yılda 20 milyar metreküp doğal gaz ihracatında anlaşıldı. Bu anlaşmanın ardından Türkiye, Mardin Doğalgaz Boru Hattı’ndan çıkış alarak Savur, Midyat ve Nusaybin ilçeleri ile Şırnak’ın İdil, Cizre ve Silopi ilçelerinden geçerek, Türkiye-Federe Kürdistan sınırına kadar toplam 185 kilometrelik Şırnak Doğalgaz Boru Hattı’nı inşa etti. Bu boru hattı ile Federe Kürdistan’daki doğal gaz kaynakları Türkiye’ye ihraç edilecekti fakat Irak hükümeti tarafından Federe Kürdistan’ın bütçe payının kesilmesi ve DAİŞ’in saldırması nedeniyle akamete uğradı. Federe Kürdistan Hükümeti, gerekli gaz rezervini çıkaramadığı için anlaşma hayata geçirilemedi. 

Türk şirketler öncü

Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafından bölgede petrol arama ve çıkarma faaliyetlerine izin verilen ülkeler ve şirketler ise şöyle:

*  Türkiye’den Genel Enerji, Doğan Enerji ve Petoil aktif bir şekilde petrol arama ve çıkarma çalışmalarını sürdürüyor. Petrol arama çalışmalarına başlayan ilk uluslararası şirket, 2002’deki çalışmalarıyla “Petoil” oldu.

*  İngiltere’nin Afren, Gulf Keystone Petroleum, Perenco ve Sterling Energy adındaki 4 şirketi.

* ABD’nin ise Aspect Energy, Chevron, Hess, Hunt Petroleum, Murphy Oil Corporation adında 5 şirketi bulunuyor.

* Kanada’nın Groundstar Resources, Niko Resources, Shamaran Petroleum, Talisman Energy, Vast Exploration ve Western Zagros adında 6 şirketi mevcut.

* Çin’in Addax Petroleum, Macaristan’ın MOL, Hindistan’ın Reliance Industries, Norveç’in DNO International, Avusturya’nın OMV, Papua Yeni Gine’nin Oil Search, Rusya’nın Gazprom, Güney Kore’nin Korea National Oil Company ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin Abu Dhabi National Energy Company (TAQA) şirketleri de faaliyet gösteriyor.

Bir dış politika silahı

 Türkiye, Federe Kürdistan’dan aldığı petrol ve doğalgazla kendi enerji ihtiyacını karşılamakla birlikte dış politikada da elini güçlendirmek istiyor. Dolayısıyla Federe Kürdistan’daki enerji kaynakları, Türkiye için büyük önem taşıyor.  MA/AMED