• Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'ne “ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası” ile ilgili yeni bir 'eylem planı' sunan AKP hükümeti, Kürt Halk Önderi'ni 'umut hakkı'ndan muaf tuttuğunu tekrarladı.  

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin belirlediği Eylül'ü beklemeden 27 Haziran'da 'eylem planı'nı sunan AKP hükümeti,  'umut hakkı' konusunda mevzuat değişikliği yapmayacağını bildirdi. 

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 18 Mart 2014'te Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın şartlı salıverilme hakkına sahip olmaksızın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmesini (umut hakkı) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) aykırı buldu. AİHM, Türkiye’den bu noktada düzenleme yapmasını istedi. AİHM, daha sonra tutsaklar Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için de benzer kararlar verdi. Türkiye, aradan geçen 11 yıla rağmen "ihlal" kararına dair herhangi bir adım atmadı. 

Asrın Hukuk Bürosu, Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD), İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ile Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV), AİHM kararının yerine getirilmesi talebiyle Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'ne (AK BK) 9 Ağustos 2022'de bir başvuru yaptı. Türkiye, başvuru üzerine verdiği yanıtta, "ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlülerin şartlı salıverilmesinin mümkün olduğunu ancak istisnai olarak bazı suçlar bu olasılıktan muaf tutulmuştur” diye kaydetti. 

Bakanlar Komitesi, 17-19 Eylül 2024'teki toplantısında, AİHM’in ihlal kararlarını üç yılın ardından bir kez daha gündemine aldı. Komite, gerekli önlemlerin geciktirilmeden alınmasını istedi. Komite, adım atılmaması halinde Eylül 2025'teki toplantıda ara karar hazırlanacağı uyarısında bulundu.

AKP hükümeti planını sundu 

Komite'nin işaret ettiği Eylül'e kısa bir süre kalırken, Türkiye'den yeni bir 'eylem planı' sunuldu. 27 Haziran tarihli 'eylem planı'nda Kürt Halk Önderi'ne yönelik devam eden tecrit görmezden gelinerek, “Başka bireysel önlemlere gerek olmadığı" öne sürüldü. "Şartlı Tahliye" başlığı altında, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının "istisnai" olduğu ve bu hükümlülerin şartlı tahliye mekanizmasından faydalanamayacağı belirtildi. Türkiye, böylece 'umut hakkı' konusunda mevzuat değişikliği yapmayacağına işaret etti. 

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç da Rêber Apo'nun 'umut hakkı'na dair Mayıs'taki açıklamasında, “Böyle bir durum söz konusu değildir" demişti. Türkiye, geçmiş yıllarda yaptığı bildirimlerde de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilen tutsakların 'umut hakkı'ndan muaf tutulduğunu belirtmişti. ANKARA

 

* * *

AİHM’den Demirtaş için yeni karar

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 8,5 yıldır rehin tutulan HDP'nin eski eşbaşkanlarından Selahattin Demirtaş’ın 2019’daki yeniden tutuklanmasının hukuki değil, siyasi saiklerle yapıldığına hükmetti. 

Mahkeme, 8 Temmuz 2025 tarihli kararında Demirtaş’ın tutukluluğunun kamuoyunu susturma ve demokratik tartışmayı engelleme amacı taşıdığını tespit ederek Türkiye’nin 5 temel hakkı ihlal ettiğine karar verdi. AİHM’in tespit ettiği ihlaller:

* Madde 5/1 (Kişi özgürlüğü ve güvenliği): Demirtaş’a yöneltilen suçlamalar makul şüpheye dayanmıyordu. Tutuklama hukuki değil, keyfiydi.

* Madde 5/3 (Tutukluluğun gerekçelendirilmesi): Dört yılı aşkın tutukluluk süresi boyunca, tutukluluğun devamı için yeterli ve ilgili gerekçeler sunulmadı.

* Madde 5/4 (Tutukluluğa itiraz hakkı): Hem Anayasa Mahkemesi’nin 4 yılı aşan inceleme sürecinde karar vermemesi  hem de avukatların dosyaya erişiminin engellenmesi, etkili başvuru hakkını ortadan kaldırdı.

* Madde 18 (Hakların kötüye kullanılamaması) + Madde 5/1: Tutuklamanın asıl amacı, ifade özgürlüğünü ve siyasal faaliyeti bastırmaktı; hukuki değil siyasi nedenlere dayanıyordu.