TB2’nin şarkısı da kalmadı

• Ukrayna savaşı insansız savaş araçlarının en aktif şekilde kullanıldığı ilk savaş olmasıyla hafızalarda yer ediyor. Savaşan taraflar Sovyet yapımı Tu-141lerden FURIA’ya Eleron-3’ten 10 km’den daha az menzilli ticari modifiye edilmiş ‘quadcopter’lere kadar bulabildikler her droneyi kullanıyor. 

• Savaşın bir döneminde Türkiye ve Ukrayna’nın bolca övdükleri Bayraktar TB2, Rus elektronik ve sofistike savunma sisteminin devreye girmesi ile savaş sahasından tamamen silindi. Belarus cephesinde göz dolduran TB2lerden birkaç tane kaldı ve düşürülme korkusuyla uçamıyor. 

EMRULLAH BOZTAŞ

2014 yılında Ukrayna’nın Rusça konuşan bölgelerinde başlayan gerilim etnik bir savaş ile sonuçlandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Şubat 2022’de ‘özel operasyon’ adıyla resmen duyurduğu savaş 16. ayında olanca şiddeti ile sürüyor. 
Ukrayna savaşı konvansiyel bir savaşın nasıl boyutlanabileceği ve yeni savaşların taktik/stratejik yönüne en büyük örneği oldu. Dronelerin denkleme katılımı, dünya savaşlar tarihinde eşine daha önce rastlanmamış bir şekilde  bir savaşın kaderine etki etti. Savaş’ın başlarında devasa Rus zırhlı konvoyları kuzey hattından Belarus üzerinden Ukrayna’ya girerek Kiev önelerine kadar geldi. Ukrayna’nın doğusunda stabil bir cephe olarak 2014’ten beri savaşılan bölgelerde değişimi hiç bir savaş aracı sağlayamasa da Herson ve Harkov’da zırhlılar önünde parçalanan Ukrayna ordusu geri çekildi. Ancak denkleme Drone eklenince Ukranya’nın savaşan güçlerinde bir çarpan etkisi yaptı. Rusya başta Kiev önlerini sonra da Kuzey Batı hattındaki Ukrayna kentlerinden çıkarak kendi toprağı olan Belgorod Oblast’ı savunmasız bıraktı. 

İnsana karşı makina
Bilimkurgu sineması makinaların insanlara meydan okuduğu distopik bir geleceğin hikayelerini anlatırken, Rusya Ukrayna savaşı başlangıçta kullanılan turist donlarının zaman içerisinde Sovyet yapımı Tu-141ların kullanımından yüksek teknolojili silahlarla saldırı düzenleyen savaş araçlarına kadar genişledi. Karadeniz üzerindeki ABD yapımı SİHA Predator savaşta gözlemci gibi görünse de seyreltilmiş uranyum başlıklı zırh delici mühimmatı ile bunun çok daha ötesinde. 
Kiev ve Moskova uçak ve hava saldırılarında helikopterlerin etkin kullanılamayacağını savunma sistemelerinin gücüyle test etti. Sonuçta az maliyetili ve yüksek etkili insansız saldırı araçları perdesi de böylece açılmış oldu. Savaşın seyri içinde gözlem droneleri saldırı ve Kamikaze droneleri ile üst aşamaya taşındı. Her iki taraf da savunma füzelerinin tüketilmesinde droneleri bir tuzak olarak görüyor.

Şarkısı yazıldı şimdi uçamıyor bile
Ukrayna’nın savaşta başaşağı gidişi tersine çevirmek için sarıldığı Türk insansız hava aracı ‘Bayraktar TB2’, de bu savaşta bir fenomen oldu. Adına şarkılar yazılan SİHA’dan bol miktarda tedarik eden Ukrayna’nın eldinde şimdi bir kaç tane kaldı. Bayraktar TB2 orta irtifa-uzun havada kalış süresi sınıfına giren (Moyenne Altitude Long Endurance/ MALE) insansız hava aracı olarak biliniyor. Şimdilerde bir PR çalışmasına dönüşen TB2’den umut kesildi. Askeri uzman Samuel Bendett, "Görece yavaş ve alçak irtifalı araçlar olan TB2'ler iyi organize edilmiş hava savunma sistemlerinin hedefi haline gelebilir. Biz bunu Libya ve Dağlık-Karabağ'da gördük" diye konuştu.
ABD merkezli Business Insider, Bayraktar TB2 tipi droneların Ukrayna savaşının ilk günlerinde kurtarıcı olarak gösterilmelerine rağmen ilerleyen dönemde ortadan kaybolduğunu yazdı. Ukrayna'da kullanılan Bayraktar TB2'lerin neredeyse tamamının vurulduğu aktarılan haberde, geri kalan droneların da sadece keşif görevleri için kullanıldığı ifade edildi.

Kamikazeye geçtiler
Rusya uçaksavar ve hava savunma sistemleri cephe hattının bir kaç mil gerisine konumlandığı 4 aydan beri bir tek Bayraktar havalanamaz oldu. Avrupalı bir kaynak: “Hareket eden cephe, çok fazla hasara neden olan MALE insansız hava araçlarıyla çarpışmaya elverişli. Ancak cephe, daha sonra bir çıkmaza tanık oldu ve Rusların uçaksavar sistemleri konuşlandırmasıyla dokunulmaz hale geldi.”
Moskova düzenli olarak İran yapımı Şahed Kamikaze droneleri ile Ukrayna’nın derinliklerine korku salmaya devam ediyor. Diğer yandan Kiev de Kırım’da veya Belgorod bölgesinde saldırılarda bu tür donelere geçiş yaptı. Ve Moskova dahil birçok yere saldırı düzenliyor. 

Füze depolarını boşaltıyorlar
Ukrayna kuvvetleri, uzun menzilli intihar İHA’larına, bazen piyasada bulunan pervaneli Çin insansız hava araçlarına veya patlayıcı cihazlarla donatılmış ve Rus topraklarındaki hedefleri vurabilen eski Sovyet Tu-141 keşif insansız hava araçlarına başvuruyor.
Bu droneler, her iki tarafça da ‘savunma füzelerini sonuna kadar tüketme ve ayrıca kalıcı terör ve belirsizlik yaratmak amacıyla bir tuzak olarak hizmet etmek için’ kullanılıyor. Rus endüstrisinin ayda ‘yaklaşık 40 uzun menzilli füze’ sağlayabildiği görüşünde olan batılı uzmanlar, Moskova’nın tehdit için çok sayıda insansız hava aracı kullanıyor. Şahed-136, Ukrayna savunmasındaki boşlukları tespit etmek için gözcü olarak da kullanılıyor.

10 kmlik alanda 50 araç havada
Savaşan güçelerin oluşturduğu cephe hattının arasında kalan 10 kilometre genişliğindeki tartışmalı bölgede faaliyet gösteren her iki tarafa ait 25 ila 50 insansız hava aracı var. Kullanılan modeller, yaklaşık 50 km menzile sahip Ukrayna’nın FURIA’sı veya Rusya’nın Eleron-3’ü gibi taktik dronlardan, 10 km’den daha az menzile sahip, ticari olarak edinilmiş ve modifiye edilmiş ‘quadcopter’lara kadar uzanıyor.

Sinyal karıştırıcılar tek yönetem
Bunlar karşısında her bir kamp, zaman zaman çok düşük maliyetli insansız hava araçlarını engellemek için özellikle elektronik olanlar olmak üzere savunma sistemleri konuşlandırdı. Kimse söz konusu İHA’ları pahalı füzelerle vurmak istemiyorlar. Endüstriden bir kaynak, askerlerin muadil küçük quadcopterlara karşı oldukça savunmasız olduğunu belirtirken, “Kavganın tek yolu, karıştırma cihazlarıdır” dedi.

İHA’nın ömrü 6 kullanım
“Elektronik harp ve insansız hava araçları birbirinden ayrılamaz” açıklaması yapan RUSI, “Bu, yeni birçok silahlı savaş türüdür. Piyade ve topçu olduğu gibi dronlar (elektronik harp) vardır” ifadesini kullandı. “Anti-drone silahı, savunmada sıfırdır. İşe yarayan şey ön alanın yakınına yerleştirilmiş sabit karıştırma cihazlarıdır. Ancak konumları izlenebiliyor ve vuruldukları için ömürleri çok sınırlı.” Nihayetinde İHA’ların kayıpları çok yüksek. Askeri kaynağa göre her İHA, düşürülmeden önce dört ila altı defadan fazla uçmuyor. Tarafların her birinin ayda en az 10 bin İHA kaybettiği açık olsa da karşı tarafa verdikleri zarar ve makinanın soğuk yüzlü terörü kayıpları çokça telafi ediyor.