•  Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky, ülkenin güneyindeki Zaporizhzhia nükleer santralini denetiminde bulunduran Rus birliklerinin, santrale patlayıcılar yerleştirdiğini duyurdu. Peki tehlike ne kadar büyük ve olası bir felaket nasıl bir etkide bulunacak?

Avrupa’nın en büyük nükleer santrali olan Zaporizhzhia, 4 Mart 2022 tarihinden bu yana Rus birliklerinin kontrolünde. Dinyeper nehri kıyısına kurulu olan santral 11 Eylülü 2022 tarihinden itibaren faal değil. Santralin çevresinde zaman zaman Rusya ve Ukrayna ordusu arasında çatışmalar yaşanıyor. 

Zaporizhzhia Nükleer Santrali, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelensky’nin açıklamalarıyla yeniden gündeme geldi. Zelensky, Zaporizhzhia’yı kontrol altında tutan Rus güçlerinin nükleer santralin güç unitelerine patlayıcılar yerleştirdiğini duyurdu.

Ülkenin güneyinde Ukrayna ordusunun yeni bir taarruz başlatmasının ardından gelen açıklama, Zaporizhzhia’da yaşanabilecek bir patlama sonucunda oluşabilecek nükleer serpinti konusundaki kaygıları arttırdı. 

Ukrayna’nın askeri istihbarat şefi Kyrylo Budanov ise Zaporizhzhia’daki tehdit konusunda daha açık bir dille konuştu. Budanov’a göre Rusya tarafında Zaporizhzhia nükleer santralinin havaya uçurulması için tüm hazırlıklar yapıldı ve karar onaylandı. Budanov bu aşamada santrali elinde tutan Rus güçlerinin sadece emir beklediklerini ifade etti. 

Ukraynalılar nükleer felaket tatbikatları yapıyor

Ukrayna hükümeti bir süreden bu yana Zaporizhzhia konusundaki kaygılarını açık bir dille ifade ediyor. Ülkenin güney şehirlerinde aralıklarla bir nükleer felakete karşı tatbikatlar yapılıyor. 

En son tatbikat bundan üç gün önce yapıltı. Bölgede yaşayanlar nükleer serpinti durumunda neler yapacakları konusunda bilgilendirilirken acil müdahale ekipleri de müdahale tatbikatları 

gerçekleştirdi. Tatbikatlar olası bir patlamanın ardından bölgedeki nüfusun tahliye edilmesini içeriyor. 

Patlama olursa neler yaşanabilir?

Bilim insanları Zaporizhzhia nükleer santralinde yaşanacak olası patlamanın ne gibi sonuçları olacağını patlamanın şiddetinin belirleyeceğini düşünüyor. Eğer patlama düşük seviyede yaşanırsa ilk anda 15 kilometre çapındaki dairede ölümcül düzeyde radyasyon serpintisi yaşanabilir. Büyük bir parlama durumunda ise bu ölüm çemberinin çapı 550 kilometreye kadar çıkabilir. 

1986 yılında Çernobil nükleer santralinde yaşanan patlamada 30 kilometre çapında bir alan ilk anda ölümcül bir şekilde etkilenmişti. Bu bölgede fekaletin üzerinden 37 sene geçmesine 

rağmen halen ağır bir şekilde radyasyon sızıntısı etkilerini yaşıyor. 

Zaporizhzhia nükleer santralinde aynı şiddette bir patlamanın olması durumunda ise Çernolbil’den çok daha geniş bir alanda nükleer serpintinin yaşanabileceği ifade ediliyor. Modellemelere göre serpintiler tüm Avrupa, Rusya’nın Batı kesimleri, Türkiye ve hatta Ortadoğu’nun bir kısmına kadar olan alanları etkileyebilir. 

Greenpeace örgütü Çernobil felaketi konusunda 2006 yılında yayınladığı raporda felaketi takip eden 20 senede 90 bin kişinin radyasyonun neden olduğu hastalıklar sonucu öldüğünü duyurmuştu. Zaporizhzhia’daki olası bir patlamanın çok daha dramatik sonuçlar doğurma potansiyeli bulunuyor.    HABER MERKEZİ

Ukrayna'nın diğer reaktörleri de risk oluşturuyor

Zaporizhzhia doğrudan Rusya'nın kontrolü altına girdiği için Dünyanın gündeminin üst sıralarında. Her ne kadar ciddi tehlikeler barındırsa da Zaporizhzhia, modern ve güvenlik önlemleri sıkı bir santral. Bu nedenle saldırılara karşı dayanıklı olarak düşünülebilir. 

Ancak Çernobil'deki faal olmayan ve Zaporijya'dan daha eski olan Ukrayna'daki diğer santraller konusunda daha büyük endişeler yaratıyor. Oldukça eski olan bu santraller olası saldırılara ya da patlamalara karşı çok daha hassas. 

Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan fizikçi Edwin Lyman, “Ukrayna'da batı sınırına daha yakın olan üç nükleer santral daha var. Cepheden uzaktalar ama yine de Rus roket ateşi ya da insansız hava araçlarının menzili içindeler" dedi.  

Lyman, bu reaktörlerin hiçbiri Çernobil'dekilerle aynı model olmasa da, bazılarının eski Sovyet hafif su reaktörleri olduğunu ve bir saldırıya karşı Zaporizhzhia'daki santral kadar dayanıklı olmayacağını söyledi.

Lyman, “Eğer işler çözülürse ve saldırıya daha uygun hale gelirlerse, bu Batı Avrupa için daha büyük bir endişe kaynağı olabilir" dedi.

Zaporizhzhia neden önemli?

1984-1995 yılları arasında inşa edilen Zaporizhzhia nükleer enerji santrali Avrupa'nın en büyük, dünyanın ise dokuzuncu büyük nükleer enerji santrali. Her biri 950MW güç üreten altı reaktörü ve toplam 5,700MW'lık üretimiyle santral yaklaşık 4 milyon haneye yetecek enerjiye sahip.

Zaporizhzhia, normal zamanlarda Ukrayna'nın elektriğinin beşte birini ve ülkenin nükleer enerji tesisleri tarafından üretilen enerjinin neredeyse yarısını üretmekte.

Santral Ukrayna'nın güneydoğusunda, Dinyeper nehri üzerindeki Kakhovka rezervuarının kıyısındaki Enerhodar'da yer alıyor. Tartışmalı Donbas bölgesine yaklaşık 200 km uzaklıkta ve Kiev'in 550 km güney doğusunda 

yer alıyor.

Bir nükleer serpinti durumunda neler yapılıyor?

Nükleer santrallerde yaşanacak olası kazalar ya da patlamaların ardından yapılacak ilk şey bir binanın içine girmek. Eğer mümkünse yerin altında olan bir sığınak maksimum koruma sağlayacaktır.

Bir binaya girmek sizi radyasyondan tam olarak koruyamaz. Ama her halükarda içeride olmak dışarıda olmaya göre daha az radyasyonun sizi etkilemesine neden olur. 

İçeri girildikten sonra tüm kapı ve pencereler kapatılmalı varsa havalandırma ekipmanları kapatılmalıdır. 

Eğer serpinti sırasında dışarıdaysanız hemen bir binanın içine girmeye çalışın. Binanın içine girmeden hemen önce üzerinizdeki tüm kıyafetleri çıkarmalısınız. 

Radyoaktif serpinti durumunda en az 24 saat korunaklı bir alanda kalmanız gerekmektedir.