• BM Kadın Birimi verilerine göre, yaklaşık 736 milyon kadın yani her üç kadından biri  fiziksel veya cinsel şiddetle yüz yüze kalıyor.
• 2024 yılında yaklaşık 50 bin kadın ve kız çocuğu bir yakını tarafından katledildi. Kadınlar için en tehlikeli yer ise kendi evleri.

REWŞAN DENİZ

BM Kadın Birimi’nin (UN Women) Kasım ayında yayımladığı “Risk Altında ve Yetersiz Finansman” başlıklı raporu, dünya genelindeki kadın hakları ve sivil toplum örgütlerinin yaşadığı derin finansman krizini gözler önüne seriyor. 428 kuruluşun katılımıyla gerçekleştirilen küresel ankete dayanan rapor, cinsiyete dayalı şiddetle mücadelede ön saflarda yer alan bu örgütlerin sürdürülebilirliğinin ciddi tehlike altında olduğunu ortaya koyuyor. Her üç örgütten biri, şiddeti sona erdirmeye yönelik programlarını ya askıya aldı ya da tamamen kapattı. Yüzde 40’tan fazlası ise acil bütçe açıkları nedeniyle sığınma evleri, hukuki yardım, psikososyal destek ve sağlık hizmetleri gibi hayati hizmetleri ya azalttı ya da durdurmak zorunda kaldı. Bu kesintiler, şiddetle karşı karşıya kalanların temel hizmetlere erişimini  kısıtlarken, cezasızlığın ve şiddetin toplumsal kabulünün hızla yükseldiğini gösteriyor.

Önlem alınmazsa şiddet artacak

Ankete katılan kuruluşların yaklaşık yüzde 80’i, şiddete uğrayanların artık temel hizmetlere ulaşamadığını bildiriyor. Yüzde 59’u ise cezasızlığın ve şiddetin normalleşmesinin endişe verici boyutlara ulaştığını vurguluyor. UN Women’nin “Kadınlara ve Kız Çocuklarına Yönelik Şiddetle Mücadele” bölüm başkanı Kalliopi Mingeirou, kadın hakları örgütlerini “ilerlemenin omurgası” olarak nitelendirerek uyarıda bulundu: “Bu örgütler, kadına yönelik şiddetle mücadelede merkezî bir rol oynuyor ancak uçurumun kenarına itiliyorlar. Bütçe kesintilerinin onlarca yıldır zorlukla elde edilen kazanımları yok etmesine izin veremeyiz. Hükümetleri ve bağışçıları, finansmanı güvence altına almaya, artırmaya ve daha esnek hale getirmeye çağırıyoruz. Sürekli yatırım yapılmazsa, kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddet daha da tırmanacaktır.”

Örgütler kapanmanın eşliğinde

Cinsiyete dayalı şiddet, küresel çapta en yaygın insan hakları ihlallerinden biri olmaya devam ediyor. UN Women verilerine göre, yaklaşık 736 milyon kadın –yani her üç kadından biri– çoğunlukla yakın partneri tarafından fiziksel veya cinsel şiddetle yüz yüze kalıyor. BM Women ajansı, bu yılın başlarında kriz bölgelerindeki birçok kadın liderliğindeki örgütün kapanmanın eşiğinde olduğu konusunda uyarıda bulunmuştu. Yeni rapor, bu kaygıları somut verilerle doğruluyor. Ankete katılan kuruluşların yalnızca yüzde 5’i iki yıldan uzun süre faaliyetlerine devam edebileceğini düşünüyor. Yüzde 85’i kadın ve kız çocuklarına yönelik yasal korumalarda ciddi gerilemeler beklerken, yarısından fazlası kadın insan hakları savunucularının karşı karşıya olduğu artan tehditler konusunda derin endişe taşıyor.

Acil müdahaleye odaklanıyorlar

Bu finansman krizi, her dört ülkeden birinde açıkça görülen kadın haklarının sistematik olarak reddedildiği bir ortamda yaşanıyor. Kaynaklar azaldıkça, birçok kuruluş uzun vadeli savunuculuk çalışmalarını terk ederek yalnızca acil kriz müdahalelerine odaklanmak zorunda kalıyor. Rapor, tam da dünyanın toplumsal cinsiyet eşitliği için bir eylem planı olan Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun 30. yıl dönümünü kutladığı bir dönemde yayımlandı. 1995’te kabul edilen bu belge, kadınlara yönelik şiddetle mücadeleyi küresel gündemin merkezine yerleştirmişti.

Somut yatırımlar gerekli

“Risk Altında ve Yetersiz Finansman” raporu, kadın hakları örgütlerinin hem acil hizmetleri hem de sistemik değişimi sürdürebilmeleri için sürdürülebilir, esnek ve artırılmış finansmana acilen ihtiyaç duyduğunu vurguluyor. Aksi takdirde, 30 yıllık ilerlemenin kalıcı olarak kaybedilme riski bulunuyor. BM Kadın Birimi, hükümetlere ve uluslararası bağışçılara şu çağrıyı yaptı: “Kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddetle mücadele, yalnızca retorik değil, somut ve sürekli yatırımla mümkün olabilir.”

 

* * *

50 bin kadın evinde katledildi

BM Kadın Birimi (UN Women) ve BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin (UNODC) yayımladığı yeni rapora göre 2024 yılında yaklaşık 50 bin kadın ve kız çocuğu bir yakını tarafından katledildi. Bu da her 10 dakikada bir kadın ya da kız çocuğunun aile içi ya da partner şiddetiyle yaşamını yitirdiği anlamına geliyor. Toplamda 2024 yılı boyunca dünya genelinde 83 bin kadın ve kız çocuğu kasten öldürüldü; bunların yüzde 60’ı partneri veya aile bireyleri tarafından katledildi. BM verileri, geçen yıla kıyasla rakamlarda küçük bir düşüş görünse de bunun gerçek bir iyileşmeyi göstermediğini vurguluyor. 117 ülkenin verilerini temel alan rapora göre bu fark, çoğunlukla bazı ülkelerdeki veri açığı ve raporlama eksikliklerinden kaynaklanıyor.

En tehlikeli yer kendi evleri

BM kuruluşları, yıllardır yürütülen küresel mücadeleye rağmen rakamların “değişmeden kaldığını” belirterek hükümetleri daha güçlü önlemler almaya çağırdı. Rapor, kadınlar açısından en yüksek cinayet riskinin hâlâ kendi evleri olduğunu ortaya koyuyor. 2024 yılında öldürülen kadınların yüzde 60’ı özel alanda, yani evde öldürüldü. Buna karşılık erkeklerde bu oran yalnızca yüzde 11. Bu durum, kadınların kamusal alanlara kıyasla en büyük tehlikeyle kendi evlerinde karşı karşıya olduğunu bir kez daha gösteriyor. Feminicid vakalarının hiçbir bölgeyi es geçmediği belirtilirken, en yüksek sayı yine Afrika’da kaydedildi. 2024 yılında kıtada yaklaşık 22 bin kadın, yakın çevresinden biri tarafından öldürüldü.