Almanya’da İşsizlik Parası (Arbeitslosengeld-I-II)
Almanya’da işsizlik parasının iki ayrı türü mevcuttur. Bunlardan birincisi (Arbeitslosengeld I) Sosyal Kanun Kitabı III (SGB III) kapsamında ve ikincisi (Arbeitslosengeld II) Sosyal Kanun Kitabı II (SGB II) kapsamında ödenir.
İşsizlik Parası I (Arbeitslosengeld I): Çalıştığınız süre boyunca işsizlik sigortasına ödemiş olduğunuz işsizlik sigorta primlerinden doğan ve işsizlik durumunda kullanılan sigorta temelli bir haktır.
İşsizlik parası I’i (Arbeitslosengeld I) alabilmek için aşağıdaki şartları yerine getiriyor olmanız gerekmektedir:
İşsiz kalmak;
* İş ve İşçi Bulma Kurumu’nda (Arbeitsagentur) işsiz olarak kayıtlı olmak;
* İşsizlik süresinin başlamasından önceki son iki yılda en az on iki ay sigortalı bir işte çalışmış olmak (sigortalı iş demek, aylık ücreti 450 Euro’nun üstünde olan işler demektir (sozialversicherungspflichtige Beschäftigung));
* 65 yaşını doldurmamış olmak (ya da iş görebilir statüde olmak (Erwerbsfähigkeit)).
* İşsizlik parası alınan süre içinde, işsiz olduğunuz süre boyunca, iş aramanız ve gerektiğinde (sizden istenildiği takdirde) bunu İş ve İşçi Bulma Kurumu’na kanıtlamanız gerekmektedir. Bunun yanı sıra size İş ve İşçi Bulma Kurumu tarafından önerilen işleri, istisnai bir durum olmadığı sürece (örneğin sağlıksal sorunlar vs.) kabul etme zorunluluğunuz vardır. Bu süre zarfında işsizlik parasını almaya devam edebilmek için, sizin için sorumlu memur (Arbeitsvermittler, Jobcoach) tarafından belirlenen randevulara zamanında gitmeniz ve tavsiye edilen eğitimlere katılmanız gerekmektedir.
Ne kadar işsizlik parası alabilirim?
İşsizlik parasının miktarı, işsizlikten önceki son on iki ayda kazandığınız ücrete bağlı olarak hesaplanır. Buna göre işsizlik parası, son on iki ayda elde edilmiş ortalama net gelirin yüzde 60’ı ile 67’si arasında bir meblağ olarak belirlenir. Eğer çocuğunuz var ise işsizlik parası I, son on iki ayın net gelirinin (Nettolohn) aylık ortalamasının yüzde 67’si olarak hesaplanır. Eğer çocuğunuz yok ise işsizlik parası I net gelirinizin yüzde 60’ı olarak hesaplanır.
Hak kazanmış olduğunuz ve alabileceğiniz işsizlik parasından kesinti yapılmaması için iş sözleşmenizin feshine dair belgeyi (Kündigung) alır almaz İş ve İşçi Bulma Kurumu’na başvurmanız gerekmektedir. Bu bildirimi yapmakta geciktiğiniz takdirde, alacağınız işsizlik parası kesintiye (Sperrzeit) uğrayabilir.
Ne kadar süreyle işsizlik parası alabilirim?
İşsizlik parasının hangi süre için ödeneceği yaşınıza ve sigortalı (sozialversicherungspflichtige Beschäftigung) olarak çalışma sürenize göre değişir. Son 24 ay içerisinde en az 12 ay sigortalı olarak çalıştıysanız, işsizlik parası I 6 ay ödenir. Son 24 ay içerisinde en az 16 ay sigortalı olarak çalıştıysanız, işsizlik I parası 8 ay ödenir. Son 24 ay içerisinde en az 20 ay sigortalı olarak çalıştıysanız işsizlik I parası 12 ay ödenir. 50 yaşının altındakiler en fazla 12 ay işsizlik I alabilmektedir. 50 yaşının üstündekiler için bu süre 24 aya kadar uzatılabilir.
İşsizlik parası I’in yanı sıra ek iş (Nebenverdienst) yapabilir miyim?
İşsizlik parası alınan süre içinde haftada 15 saatin altında olma ve 165Euro’yu geçmeme şartı ile işsizlik paranızda herhangi bir kesintiye uğramadan ek iş yapma hakkına sahipsinizdir. Şayet ek işinizden elde edeceğiniz gelir 165Euro’yu geçerse, bu meblayı geçen gelir size ödenen işsiz parasından kesilir. 15 saati bulan veya 15 saatin üstündeki işlerde, işsizlik parası I hakkınızı tamamen kaybedersiniz.
İşsizlik parası II (Arbeitslosengeld II ya da halk tabiriyle Hartz IV):
İşsizlik parası I alamayan veya yalnızca işsizlik parası I ile geçimini sağlayamayan kişi veya ailelere verilir. İşsizlik parası II sigorta temelli bir yardım değildir. Tamamen devlet bütçesinden (kısmen federal devlet, kısmen yerel yönetimler) karşılanan bir sosyal yardımdır. 2005 yılından önce bunun yerine sosyal yardım (Sozialhilfe) ve işsizlik yardımı (Arbeitslosenhilfe) ödeniyordu. 2005 yılında gerçekleştirilen Harty IV reformları ile birlikte bu iki yardımın yerini işsizlik parası II (Arbeitslosengeld II) almıştır. Bu parayı alabilmek için daha önceden herhangi bir şekilde Almanya’da çalışmış ve de işsizlik sigortası ödemiş olmanıza gerek yoktur. Ancak genel olarak bu ödemeye muhtaç olmalı ve bunu kanıtlayabilmelisiniz. İşsizlik Parası II’nin amacı asgari geçim masraflarını karşılamaktır. İşsizlik Parası II’de sabit oranlar mevcuttur:
* Bekarlar için kişi başı 404 Euro + kira masrafları,
* Evliler ya da evlilik benzeri beraberlikler için kişi başı 364 Euro + kira,
* 18 yaş üstü çocuklar için kişi başı 324 Euro + kira,
* 14 ila 17 yaş arası çocuklar için 306 Euro + kira,
* 6 ila 13 yaş arası çocuklar için 270 Euro + kira,
* 6 yaş altı çocuklar için 237 Euro + kira masrafları.
İşsizlik parası II sosyal bir yardım olduğu için kamu tarafından ödenecek diğer tüm yardımlar yukarıda belirtilen meblağlardan mahsup edilir. Örneğin ebeveyn parası (Elterngeld) ya da çocuk parası (Kindergeld).
Zannedilenin aksine İşsizlik Parası II’den faydalananların büyük bir kısmı işsiz değil, çalışan insanlardan oluşmaktadır. Ancak aldıkları ücretler geçim masraflarını karşılamadığından ötürü ek olarak İşsizlik Parası II almak durumunda kalmışlardır (Aufstocker).
İşsizlik Parası II’de sabit olmayan tek oran kira masraflarıdır (Kosten der Unterkunft). Bu oranlar yerel emlak piyasasındaki kira bedellerine ve aile fertlerinin sayısına göre belirlenir. Bundan dolayı üstlenilen kira masraflarında yer yer büyük farklılıklar görülebilmektedir.
* KURD-AKAD Kürt Akademisyenler Ağı
