Asgarinin yıllık kaybı 50 bin TL

• Açlık sınırı 30 bin liraya dayandı, yoksulluk sınırı 90 bin lirayı aştı ama 22 bin TL olan asgari ücrete öngörülen zam, yüzde 30'un altını işaret ediyor.
• DİSK, asgari ücretle çalışanın 2025 yılı boyunca yaşanan kaybının 50 bin TL’yi aştığını, yYani satın alma gücünün 14 bin liralara gerilediğini hesapladı.
• DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, 'hedeflenen enflasyon kadar ücret artışı' dayatmasına itiraz ederek, asgari ücretin insanca yaşanacak bir ücret olarak saptanmasını istedi.

İstanbul Barosu’nda düzenlenen basın toplantısıyla "2026 Asgari Ücret Araştırması" raporunu ve taleplerini duyuran DİSK, emekçinin yaşadığı yoksulluğu gözler önüne serdi. Raporda, ücretli çalışanların giderek yoksullaşmasına ve asgari ücretin hem enflasyon hem de 'milli gelir' karşısında ciddi biçimde eridiğine dikkat çekildi.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri ve resmi istatistiklere dayanarak hazırlanan rapor, toplu iş sözleşmesi (TİS) kapsamının düşüklüğü, asgari ücretin reel olarak gerilemesi, kadın işçilerin yoğun biçimde düşük ücretlere sıkışması ve vergi politikalarının işçilerin aleyhine işlemesi gibi başlıklarda çarpıcı bulgular içerdi. TÜİK kazanç yapısı istatistiklerine göre TİS kapsamındaki işçilerin brüt aylık ortalama ücretleri TİS kapsamı dışında çalışanlara göre yüzde 39,5 daha yüksek. 2023’te TİS dışındaki işçilerin ortalama brüt ücreti 22 bin 776 TL iken TİS kapsamındaki işçilerde bu tutar 31 bin 774 TL’ye çıkıyor. Sosyal haklarla birlikte aylık ortalama brüt kazanç farkı yüzde 54’e ulaşıyor. DİSK-AR’a göre sendikal örgütlenmenin gelir dağılımını iyileştirici etkisinin kanıtı.

'Milli gelir'in yarısından az

Rapora göre; asgari ücret, kişi başına 'milli gelir'e oranla tarihsel olarak en düşük seviyelerinden birinde. 1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80,6’sı düzeyinde olan brüt asgari ücret, 2025’te yüzde 43,6’ya geriledi. 24 Ocak kararları ve 12 Eylül darbesiyle başlayan düşüş, Özal yıllarında hızlandı. AKP döneminde zaman zaman yükselse de eski seviyelere yaklaşılamadı.

Alım gücünde çöküş

Temmuz 2024 ve 2025’te zam yapılmaması nedeniyle asgari ücretin alım gücü hızla düştü. DİSK-AR’ın hesaplamalarına göre; 2025 sonunda enflasyon yüzde 33,8 olursa bir asgari ücretlinin yıllık kaybı 50 bin TL’yi aşacak. Yalnızca 2025 yılı için kaybın 7 bin 471 TL’ye çıkması bekleniyor.

Açlık ve yoksulluk altı

Ekim 2025’te net 22 bin 104 TL olan asgari ücret, BİSAM’ın hesapladığı 26 bin 925 TL’lik açlık sınırının ve 93 bin 135 TL’lik yoksulluk sınırının oldukça altında. Son iki yılda asgari ücret sadece dört ay açlık sınırının üzerinde kalabildi. Aralık 2025’te asgari ücretin açlık sınırının yüzde 18 altında olacağı öngörülüyor.

22 cumhuriyet altını kaybı

Merkez Bankası verilerine göre; asgari ücretli 2005’te yıllık ücretiyle 31,5 cumhuriyet altını alabilirken 2025’te bu miktar sadece 9,5 altına geriledi. Böylece asgari ücretli 20 yılda 22 cumhuriyet altını kaybetmiş oldu.

Ücretlilerin yarısına asgari

2024 itibarıyla özel sektör çalışanlarının yüzde 53,2’si asgari ücret komşuluğunda (asgari ücretin altı ile yüzde 10 fazlası arası) ücret alıyor. Asgari ücret ve altında ücret alanların oranı yüzde 46,7. Asgari ücretin iki katından fazla kazananlar ise yalnızca yüzde 12,7’lik bir kesimi oluşturuyor.

Kayıt dışı ve derin yoksulluk

Kayıt dışı çalışanların yüzde 40’ı, 2024'te asgari ücretin yarısı olan 8 bin 500 TL ve altında ücret alıyor. Kadınlarda düşük ücretliliğin çok daha yaygın olduğu vurgulanan raporda, kadın işçilerin yüzde 60’ının asgari ücret ve altında kazandığı, kayıtdışı kadınlarda bu oranın yüzde 90’ı geçtiği belirtiliyor.

Emek gelirleri farkı kapandı

2002–2025 arasında net asgari ücret, 119,9 kat artarken ortalama memur maaşı 98,2 kat; en düşük işçi emekli aylığı 71,6 kat arttı. Böylece diğer emek gelirleri asgari ücret karşısında geriledi. Ortalama ücret ile asgari ücret arasındaki makas daraldı.

Enflasyonun sebebi değil

DİSK-AR, ücret-fiyat sarmalı iddiasının gerçek dışı olduğunu, Türkiye’de fiyat artışlarının ücret artışlarını tetiklediğini, ücretlerin fiyatları değil fiyatların ücretleri takip ettiğini kaydetti. Veri analizine göre asgari ücret artışlarının yüksek olduğu yıllarda enflasyon düşüş gösterebiliyor.

Bölgesel ücret önerisi

Raporda bölgesel asgari ücret tartışmalarının 50 yıl önce terk edilmiş bir uygulamayı geri getirme çabası olduğu belirtildi. DİSK-AR, bölgesel asgari ücretin hukuka aykırı olacağını ve eşitsizliği derinleştireceğini vurguladı.

Vergi sistemiyle cezalandırma

Asgari ücret vergi istisnasının “vergiden indirim” şeklinde uygulanması nedeniyle işçiler istisnadan tam yararlanamıyor. 2000’de gelir vergisi ilk dilimi asgari ücretin 22 katıyken 2025’te 6,1 kata geriledi; bu durum işçilerin hızla vergiye girmesine yol açıyor.

SGK desteği sağlanmalı

DİSK-AR, 2010–2025 arasında işverenlere bütçeden verilen SGK prim desteğinin 777 milyar TL’yi aştığını hatırlatarak aynı desteğin işçilere de sağlanması gerektiğini vurguladı.

İnsanca yaşamak için

DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu, mevcut ekonomik tabloda bir ailenin dört ferdi çalışsa bile yoksulluk sınırını aşamadığına dikkat çekti. Çerkezoğlu, "Somut olarak söylersek, 2025’e zaten resmi enflasyona göre 15 puan alacaklı giren asgari ücret başta olmak üzere tüm ücretler yıl boyunca eridi. Hükümet, yüksek enflasyona rağmen yıl boyunca asgari ücreti artırmadı. Bugün bir ailede anne, baba ve iki çocuk çalışsa bile ailenin geliri yoksulluk sınırının altında kalıyor. Açlık sınırı 30 bin liraya dayandı, yoksulluk sınırı 90 bin lirayı çoktan aştı" ifadelerini kullandı.

Yüksek enflasyonun bel büktüğü 2024 ve 2025 yıllarında asgari ücretin ara zam görmemesini eleştiren Çerkezoğlu, "Yüksek enflasyon koşullarında asgari ücretin yılda bir kez artırılması reel ücretlerde ciddi bir kayıp yarattı. Bu nedenle, enflasyon tek haneli rakamlara düşene kadar asgari ücret yılda en az iki kez güncellenmelidir" dedi.

Kayıpların giderilmesi şart

Çerkezoğlu, "Asgari ücretle çalışanın 2025 yılı boyunca yaşanan kaybı ise 50 bin TL’yi aşmış olacak. Yani satın alma gücü olarak 14 bin liralara gerilemiş bir asgari ücret üzerinden 2026 asgari ücretini konuşuyor olacağız. 2026 asgari ücreti belirlenirken bu kayıpların giderilmesi şarttır" diye konuştu. İktidarın "hedef enflasyona göre zam" planına da sert çıkan DİSK Başkanı, Türkiye'de enflasyon hedefinin en son 16 yıl önce tutturulduğunu hatırlattı. Çerkezoğlu, "Emek gelirleri üzerine çok büyük baskı getirecek olan 'hedeflenen enflasyon kadar ücret artışı' dayatması asla kabul edilemez. Asgari ücretin istisnai bir ücret olarak değil insanca yaşanacak bir ücret olarak saptanması şarttır" değerlendirmesinde bulundu.

9,5 milyon kişi

Çerkezoğlu, asgari ücret civarında ücret alanlar da dahil edildiğinde 9,5 milyon kişinin, asgari ücret civarı ve altında ücretle yaşamını sürdürmeye çalıştığının altını çizerek, 11,2 milyon işçinin (yüzde 62,5) asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında ücretle çalıştığını vurguladı. Çerkezoğlu, DİSK'in asgari ücretle ilgili önerilerin 9 maddede özetledi:

* Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun yapısından önce kural belirlenmeli. Asgari ücret 'ortalama ücret' haline geldiğinden Türkiye’de asgari ücret küçük bir azınlığın değil, işçilerin çoğunluğunun ücreti. Tespit sürecinde bu gerçek asla unutulmamalı.

* Asgari ücret, uluslararası standartlara (ILO, BM) uygun olarak sadece işçinin kendisi için değil, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin de geçim şartları dikkate alınarak hesaplanmalı.

* Asgari ücret sadece enflasyona göre değil, genel ücret düzeyi, toplu pazarlık ve ülke ekonomisindeki büyüme (kişi başına GSYH) dikkate alınarak saptanmalı.

* Asgari ücret, kişi başına gayrisafi yurt içi hasılanın (KB GSYH) belirli bir oranına örneğin yüzde 60'ına endekslenmeli. 2025 yılı için aylık ortalama KB GSYH beklentisi 60 bin TL ise net asgari ücret bunun yüzde 60'ı seviyesinden az olmamalı. Aynı durum 2026 yılı için de geçerli olmalı.

* Asgari ücret değil, toplu iş sözleşmesi kapsamı genişletilmeli. Kamu işçileri toplu sözleşmelerinde asgari ücret bir referans noktası olmalı.

* Asgari ücret artışında 'hedef enflasyon' değil, geçim şartları esas alınmalı.

* Yüksek enflasyonda asgari ücret yılda iki kez belirlenmeli.

* Asgari üvcret 'açlık ve yoksulluk sınırı' ile uyumlu olmalı.

* Gelirde ve vergide adalet sağlanmalı. işçiye de prim desteği verilsin. Bütçeden işverenlere 15 yıldır sağlanan 'SGK prim desteği' aynı oranda işçilere de sağlanmalı. İşçilerin sosyal güvenlik primlerinin desteklenen kısmı Hazine tarafından karşılanarak net ücretler artırılmalı.

* En düşük emekli aylığı asgari ücret düzeyine yükseltilmeli.

* Devletin kamu işçisi için belirlediği asgari ücret ile özel sektördeki asgari ücret arasındaki uçurum kabul edilemez. Asgari ücret saptanırken, en düşük kamu işçisi ücreti ve en düşük memur maaşı referans alınmalı. İSTANBUL