- Varşova, Dresden ve Lizbon yeniden inşa edilen şehirlerin tarihinde çok önemli örnekler. Bu örneklerin hepsinde şehrin ruhu, yeniden inşanın yarattığı dayanışma, bu ulusların geleceğe bakma şekillerini, yeniden ayağa kalkma iradelerini beslemiştir.
Maraş merkezli yaşanan ve 11 şehirde yıkıma neden olan depremin ardından bugünlerde yeniden inşa tartışmaları gündemde. AKP-MHP idaresi 1 sene içinde şehirleri yeniden inşa etme vaadinde bulundu.
İster savaş nedeniyle olsun, isterse doğal afetler nedeniyle olsun dünya tarihi enkaza dönmüş şehirlerle dolu. Bu şehirlerin hiçbiri de alelacele inşa edilmedi.
Ebedi Varşova’nın inşası
1945 yılında Varşova’nın Nazi işgalinden kurtulmasının arifesinde Nazi rejimi işi gücü bırakmış tüm şehri ortadan kaldırmak için çalışıyordu. Şehirdeki nüfusun tamamı Pruskow’a sürülmüştü. Şehrin sokaklarında sadece Alman askeri mühendisleri, yapıları yakmakla görevli Brandkommandos ve yıkımla görevli patlayıcı uzmanı Sprengkommandos dolaşıyordu.
Heinrich Himmler’in planına göre Varşova’dan geriye hiçbir şey kalmayacak ve şehrin olduğu yere sadece bir askeri nakliye merkezi kurulacaktı. Kimi tarihçilere göre de orijinal plan Varşova’yı bir göle çevirmekti.
Ocak 1945’te şehirdeki yapıların yüzde 90’ından fazlası tamamen yok edilmişti. 17 Ocak günü Sovyet orduları şehre girdiğinde artık Varşova yoktu.
Varşova’nın tek suçu işgal altında olan birçok şehrin aksine işgalcilere karşı direnmesiydi. İşgalciler direnişe, direnişi gerçekleştiren toplumun geleneklerini, kültürünü, tarihini, yaşamını temsil eden şehri yok ederek cevap vermişlerdi. Bu bilmem okuyucuya yakın tarihe ilişkin bir çağrışımda bulunuyor mu?
Varşova kurtarıldıktan sonra şehrin nasıl inşa edileceği büyük tartışma konusu oldu. Şehrin başka yerde kurulması, yepyeni bir şehrin yapılması gibi birçok öneri toplum tarafından tepkiyle karşılandı. Varşovalılar eski Varşovalarını geri istiyordu.
Polonyalı yazar Leopold Tyrmand bu süreci “Savaş alanının enkaz ve yıkıntılarından Varşova bir kez daha eski Varşova oldu, ebedi Varşova…” sözleriyle özetleyecekti.