Dicle’de balık türleri yok oldu

YILMAZ KAYA

 

Amed'de 3 ilçe ve onlarca mahallenin atık suyu ile nehir yakınlarına kurulu birçok imalathane, çiftlik ve mandıranın kimyasal atıkları Dicle nehrine atılıyor. Herhangi bir arıtmaya tabi tutulmadan nehre verilen atık sular ciddi şekilde kirliliği neden olurken, atıklar hem sudaki canlılara hem de toprağa zarar veriyor.

Amed'in Sur ilçesindeki mahallerin bir bölümünün yanı sıra, Eğil, Dicle ve Bismil ilçe merkezleri ile Tepecik, Akalan, Selmanköy, Yatır, Sivritepe, Hantepe, Akpınar, İlbaş, Tanışık, Eser, Erimli, Dönümlü, Kıtılbıl, yukarı Kılıtaşı, Güvercinlik, Kesikağaç, Dicle, Karpuzlu,Yuvacık, Sarılar, Başaklı, Sarıtoprak, Ambar ve Köseli mahallelerinin atık suları Dicle nehrine veriliyor.

 

Toplu balık ölümleri görüldü

Arıtılmadan nehre bırakılan kimyasal atıklar, hem serinlemek için nehre girenler, hem de sudaki canlılar için tehlike saçıyor. En son 11 Mayıs günü Başaklı ve Ortaviran mahallelerinde su yüzeylerinde ve kıyılarda toplu balık ölümleri görülmeye başlandı.

Balık ölümlerinin, nehir havzasında konumlandırılmış işletmelerin kaçak ve kontrolsüz deşarjlarından kaynaklandığı tahmin edilirken, bugüne kadar balık ölümleri hakkında yetkililerden herhangi bir açıklama gelmedi.

 

Arıtma tesisi işlevsiz bırakıldı

HDP'li belediyeler döneminde Dicle nehri kıyısında yapılan devasa arıtma tesisi şu anda geri plana itilirken, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi (DİSKİ) tarafından Eğil ve Dicle ilçelerinde yapılan içme suyu arıtma tesisleri ise yetersiz. En son Dicle nehrinin kirlenmesini önlemek için Aralık 2020 tarihinde DİSKİ tarafından 93 milyon liraya mal edileceği belirtilen Bismil Atık Su Arıtma ve Atık Su Kollektörü Projesi ise henüz proje aşamasında.

 

Hem toprağa hem suya zarar

Dicle nehri kıyısında 1976 yılından bu yana bahçecilik yaptığını belirten Nurettin Altıner, Hewsel'deki bahçelerin atık su ile sulandığını ancak kimyasal atıklar ile evsel atıkların arıtılmadığı için yanmış yağ, deterjan, çamaşır suyu gibi atıkların da bu suyla toprağa karıştığını söyledi. Altıner, "Eskiden 3 dönümlük tarladaki domatesi hasat zamanı işçi tutmadan kaldıramazdık. Tonlarca domates yani. Ancak şu an bir kamyon domates bile çıkmıyor" dedi.

 

 Birçok balık türü yok oldu

Dicle nehrinde balık ölümlerinin görüldüğünü kaydeden Altıner, "Eskiden birçok balık türü yaşardı. Siring, Cer, Şebot gibi balıklara şimdi daha az rastlıyoruz. Örneğin eskiden 3 çeşit kaya balığı vardı. Onlardan şimdi sadece bir çeşidi kaldı. Behran dediğimiz tatlı su levreği vardı. Onlar da artık çok az görülüyor. Ağzı sivri bıyıklı balıklar vardı, şimdi yoklar" şeklinde konuştu.

 

Sur'un tahrip edilen alt yapı şebekesi

Amed'in nehir kıyısında bulunan mahallerinin çoğunun kanalizasyon suyu arıtılmadan Dicle nehrine bırakılıyor. Yine Sur ilçesinde ayakta kalan mahallelerin kanalizasyon atıkları da nehre bırakılıyor. Eskiden arıtma tesisine aktarılan kanalizasyon suları, Sur'da yaşanan çatışmalarda alt yapının iş makineleri ile tahrip edilmesi ardından olduğu gibi nehre akıyor.