Eşitlik için 130 yıl bekleyeceğiz!

• UN Women ve IPU “Siyasette Kadın 2025” haritası, kadınların siyasi liderlikteki düşük temsilinin ortadan kalkmasının ve cinsiyet eşitliğine ulaşmanın 130 yıl sürebileceğini ortaya koyuyor.
• UN Women’dan Sima Bahous, “Nüfusun yarısının karar alma süreçlerinden dışlandığı bir dünyayı kabul edemeyiz. Çözümleri biliyoruz: kotalar, seçim reformları ve siyasi irade” diye konuştu.

Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından yayımlanan “Siyasette Kadın 2025” haritası, dünya genelinde kadınların siyasi karar alma süreçlerindeki temsiline dair veriler sunuyor. Küresel çapta kadınların parlamentolardaki oranı yüzde 27,2’ye yükselirken, bakanlık pozisyonlarında gerileme yaşanıyor. Türkiye’de ise kadın milletvekili oranı yüzde 19,9, kabinedeki kadın oranı ise yalnızca yüzde 5,9 ile dünya ortalamasının çok altında. Mevcut hızla ilerlenirse, siyasette cinsiyet eşitliğine ulaşmak 130 yıl sürecek. UN Women ve IPU, kotalar, seçim reformları ve finansal destek gibi somut adımlarla bu sürecin hızlandırılması gerektiğini vurguluyor.

Siyasi temsilde küresel tablo

- 12 Eylül 2025 itibarıyla, 29 ülkede 32 kadın Devlet veya Hükümet Başkanı olarak görev yapıyor. Ancak kadın Devlet Başkanı oranı yüzde 11,9, Hükümet Başkanı oranı ise yüzde 8,3.

- Küresel parlamentolarda kadın oranı yüzde 27,2’ye ulaştı. Sadece altı ülke (Ruanda yüzde 64, Küba yüzde 56, Nikaragua yüzde 55, Andorra yüzde 50, Meksika yüzde 50, BAE yüzde 50) yüzde 50 veya üzerinde kadın temsiline sahip. 21 ülkede ise kadın oranı yüzde 10’un altında; üç ülkede hiç kadın parlamenter yok.

-  Kabine üyelerinin yüzde 22,9’u kadın. Bakanlık pozisyonlarında cinsiyet eşitliği sağlayan ülke sayısı 15’ten 9’a düştü. Kadınlar genellikle toplumsal cinsiyet eşitliği, aile ve sosyal işler gibi alanlarda görev alırken, dışişleri, maliye ve savunma gibi kritik portföylerde erkek egemenliği sürüyor.

- 145 ülkede yerel yönetimlerde kadın temsili yüzde 35,5. Sadece iki ülke yüzde 50’ye ulaşırken, 26 ülkede yüzde 40’ın üzerinde kadın temsilci var. Orta ve Güney Asya yüzde 41 ile lider, Batı Asya ve Kuzey Afrika yüzde 20 ile en düşük orana sahip.

- Latin Amerika ve Karayipler (yüzde 36) ile Avrupa ve Kuzey Amerika (yüzde 33) parlamentolarda yüksek temsil oranlarına sahip. Orta ve Güney Asya (yüzde 17) ve Kuzey Afrika/Batı Asya (yüzde 19) ise geride kalıyor.

Türkiye ortalamanın gerisinde

Türkiye, siyasette kadın temsili konusunda ilerleme kaydetse de hâlâ dünya ortalamasının gerisinde. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kadın milletvekili oranı yüzde 19,9 (593 vekilden 118’i kadın), bu oranla Türkiye 192 ülke arasında 126. sırada yer alıyor. Kabinedeki 17 bakandan sadece biri kadın (yüzde 5,9), bu da küresel ortalamanın (yüzde 22,9) çok altında. OECD verilerine göre Türkiye’nin meclisteki kadın temsili yüzde 17,4 ile birçok Avrupa ülkesinin gerisinde kalıyor.

Kota ve reform şart

UN Women ve IPU, kadınların siyasete katılımını artırmak için yasal cinsiyet kotaları, fermuar sistemleri, finansal destek mekanizmaları ve liderlik eğitimleri gibi önlemleri öneriyor. Hindistan’da kadın liderliğindeki yerel konseylerin içme suyu projelerini yüzde 62 artırdığı, Norveç’te ise kadınların belediye meclislerindeki varlığının çocuk bakımı kapsamını genişlettiği örnekler, kadın liderliğin somut faydalarını gösteriyor. UN Women İcra Direktörü Sima Bahous, “Nüfusun yarısının karar alma süreçlerinden dışlandığı bir dünyayı kabul edemeyiz. Çözümleri biliyoruz: kotalar, seçim reformları ve siyasi irade” diyerek harekete geçme çağrısı yaptı.

Kararlı adımlar atılmalı

IPU Genel Sekreteri Martin Chungong, erkeklerin aktif katılımının önemine dikkat çekerek, “Kadınların siyasette eşit temsili, daha kapsayıcı bir demokrasi için ortak sorumluluğumuzdur” dedi. IPU Başkanı Tulia Ackson ise, “Küresel eşitsizlik, siyasette cinsiyet eşitliğini sağlamada sistematik bir başarısızlığa işaret ediyor. Sağlıklı bir demokrasi için kararlı adımlar atılmalı” uyarısında bulundu. HABER MERKEZİ