• Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, Tigray güçlerinin iki stratejik merkezi alıp ilerlemeyi sürdürmesi karşısında önce halkı silahlanmaya çağırdı, ardından OHAL ilan etti. ABD, hükümeti sert bir dille uyararak ateşkes çağrısı aptı; BM ve AB de benzer bir tutum aldı.

 

Tigray güçlerinin, Amhara bölgesindeki stratejik öneme sahip Dessie kentini almasının ardından ilerlemeye devam edip Addis Ababa’ya yürüyeceklerini söyleyen Etiyopya hükümeti, OHAL ilan etti.

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, mevcut kararın 24 saat içerisinde Etiyopya Temsilciler Meclisi’nde onaylanacağını açıkladı. Başbakan Ahmed, önceki gün üst düzey hükümet yetkilileriyle bir araya gelmişti. OHAL ilanı, ABD Başkanı Joe Biden’ın hükümeti ağır insan hakları ihlallerinden dolayı suçlaması, ABD'nin önemli bir ticaret programından çıkardığını ve yıl sonuna kadar krizi sona erdirmemesi halinde daha fazla ekonomik yaptırımın önünü açacağını açıklamasının ardından geldi.

Halka silahlanma çağrısı

Başbakan Abiy Ahmed, OHAL ilanından iki gün önce vatandaşları, kendilerini Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'nden (TPLF) korumak için silaha sarılmaya çağırdı. Hükümet, Salı günü erken saatlerde, vatandaşlardan silahlarını kaydettirmelerini ve mahallelerini savunmaya hazırlanmalarını istedi. "Silahı olan ancak çevresini korumaya katılamayacakların, silahı hükümete veya yakın akrabalarına, arkadaşlarına teslim etmeleri tavsiye edilir" diye seslenen hükümete bağlı Fana TV, ülkenin 10 bölgesinden dördünün hükümetlerinin de Etiyopyalıları Tigray güçlerine karşı savaşmak için seferber etmeye çağırdığını servis etti.

Son ilerlemeler büyük darbe

Dessie, Tigray Bölgesi’nin Amhara Bölgesi sınırında. Başkent Addis Ababa'nın yaklaşık 400 kilometre kuzeyinde yer alıyor. Haftalardır ağır silahlarla çatışmaların sürdüğü Dessie, Cibuti'den başkente uzanan kara yolu hatlarına ve ticari kentlerden Kombolcha'ya olan yakınlığından ötürü stratejik öneme sahip. Kombolcha ve Dessie'nin TPLF’nin kontrolüne geçmesi, Başbakan Abiy Ahmed iktidarına ağır bir darbe oldu.

Tigray güçleri, Pazartesi günü merkezi hükümetle savaşan bir Oromo kuvvetinden savaşçılarla bağlantı kurduklarını bildirdi. Oromo, Etiyopya'nın en büyük etnik grubudur. Siyasi liderlerinin çoğu şu anda hapiste.

Tam bir felaket yaşanıyor

2.5 milyondan fazla insan, 11 aydır süren çatışmalar nedeniyle yerinden edildi. Katliamlar ve toplu tecavüz de dahil olmak üzere çok sayıda vahşet raporu var. Tigray Bölgesi, dünyanın geri kalanından büyük ölçüde izole edilmiş durumda. Bölgede 5 milyondan fazla kişi acil yardıma ihtiyaç duyuyor, 400 bin kişi kıtlığa sürüklendi, ancak tedarik durumu tam bir fecaat.

ABD uyarılarını sürdürüyor

ABD'nin özel elçisi Jeffrey Feltman da ABD'nin, çatışmayı sona erdirmemesi halinde Abiy Ahmed hükümetine karşı haftalar yerine günler içinde daha fazla önlem alacağı konusunda uyardı. Feltman, kaçınılmaz olarak yaptırımlara ve diğer önlemlere giden bir yoldan ilerleyebileceklerini ya da Başbakan Ahmed’in göreve geldiği zaman başlayan ortaklığı yeniden canlandırabileceklerini söyledi. ABD’nin ikincisini istediğini belirten Feltman, "Savaşı uzatmak, gerilimi azaltıp ateşkese yol açmak için gerçek müzakerelerden kaçınmak ve felaketi önlemeye dönük insani yardıma engelsiz erişimi reddetmek, Etiyopya'yı tehlikeli bir yöne doğru çeken eylemlerdir" dedi.

Washington'da konuşan Feltman, ABD'nin kıtlık ve kıtlığa yakın belirtiler gördüğünü; insani yardımın insanlara ulaşmasını engelleyenin çoğunlukla hükümet kısıtlamaları olduğunu söyledi. “Gidilmeyen yola doğru adımlarımızı geri çekmek için çok geç değil ama yön değişikliği haftalar değil günler içinde gerçekleşmelidir. Etiyopya hükümetinin gerekli adım atması gerekiyor'' diyen Feltman, TPLF ile bir barış anlaşmasına aracılık etmek ve güvence altına almak için Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'ya her an seyahat etmeye hazır olduğunu kaydetti.

Feltman, tüm hiziplerin bir dereceye kadar dahil olduğu tekrarlanan yağma, yerinden etme, infaz, tecavüz raporları ve bir savaş aracı olarak cinsel şiddet hikayelerine dikkat çekerek, ABD'nin, Etiyopya halkına uyguladıkları dehşetlerden sorumlu olanlara karşı uluslararası adalet ve hesap verebilirliği teşvik edeceğini söyledi.

BM ve AB’den ateşkes çağrısı

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, Etiyopya'da artan çatışmalar ve oOHAL ilanının ardından taraflara ateşkes çağrısında bulundu. Guterres, sözcüsü Stephane Dujarric aracılığıyla yaptığı açıklamada, Etiyopya'daki artan şiddet olaylarından ve hükümetin OHAL kararından son derece endişe duyduğunu dile getirdi. Etiyopya ve bölgenin istikrarının tehlikede olduğu uyarısı yapan Guterres, hükümet güçleri ve Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'n çatışmalara derhal son verme ve kapsayıcı ulusal diyalog çağrısında bulundu.

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'nin ilerleyişi nedeniyle ülkede OHAL ilan edilmesinden endişe duyduklarını bildirdi. TPLF veya Oromo Kurtuluş Ordusu'nun (OLA) başkent Addis Ababa'yı kuşatmaya alacak herhangi bir hamlesine karşı olduklarını kaydeden Borrell, "Hükümetin topyekun seferberliği ülkeyi ve vatandaşlarını iç savaşa ve parçalanmaya doğru daha fazla sürükleyecektir. Tüm tarafların barışla kucaklaşmak için gücü ve fırsatı bulunmaktadır. Silahları susturmanın zamanı gelmiştir" dedi.

Çatışma, bazı askerler de dahil olmak üzere TPLF'ye sadık güçlerin kuzeydeki bir bölge olan Tigray'daki askeri üsleri ele geçirmesiyle 3 Kasım 2020 gecesi başladı. Buna karşılık, Abiy Ahmed oraya daha fazla asker gönderdi. Etiyopya ordusu, Kasım 2020'de başlatılan karşı saldırılarda kısmi başarı sağlasa da 28 Haziran'da Tigray'ın merkezi Mekelle'den çekildi. TPLF'nin Amhara ve Afar bölgelerde ilerleyişi sonrasında ordu yeniden karşı saldırıya geçti. Ağır çatışmaların ardından Amhara Bölgesi’ndeki Dessie ve Kombolcha kentlerini alan TPLF güçlerinin başkente uzaklığı yaklaşık 350 kilometre.

Abiy Ahmed, iktidara ilk geldiğinde önemli siyasi reformlar yaptı, ancak hak grupları bu özgürlüklerin çoğunun o zamandan beri geri alındığını söylüyor. Ahmed, Eritre ile uzun süredir devam eden bir sınır anlaşmazlığını sona erdirdiği için 2019'da Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü. ADDİS ABABA

 

Savaş suçları raporda

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ve devlet tarafından atanan Etiyopya İnsan Hakları Komisyonu tarafından hazırlanan ortak soruşturma raporu, OHAL ilanından bir gün sonra yayınlandı. Tüm tarafların sivillere işkence yaptığı, katlettiği, toplu tecavüzlerden sakınmadı ve etnik köken temelinde tutuklamalara gittiği tespit edildi. Elde edilen bulguların yasal işlem için temel oluşturup oluşturamayacağı belirsiz. Etiyopya ve Eritre, Uluslararası Ceza Mahkemesi üyesi değil, bu nedenle mahkemenin yargı yetkisi yok.

Raporda, Etiyopya devletinin soruşturmalarının yetersiz, derinlikten yoksun, uluslararası standartlardan uzak ve şeffaf olmadığı belirtilerek, bir uluslararası adalet mekanizması önerildi.

Raporda 269 görüşme yer alıyor. Eritreli askerler tarafından askeri üslerde gerçekleştirilen tecavüz ve sakatlamaların ayrıntılarını içeriyor. Eritre yetkilileri, görüşmeleri ve suçlamaları reddetti. Etiyopya, bazı askerlerin tecavüz ve cinayetten yargılandığını kabul etti.

100 sayfalık rapor, Eritreli askerlerin Aksum şehrinde yaklaşık 100 sivili öldürdüğünü; Etiyopya askerlerinin güney Tigray'daki üç köyde yaklaşık 70 erkeği evlerinden sürükleyip öldürdüklerinin ayrıntıları yer alıyor.

Raporda ayrıca Eritreli askerlerin, uluslararası hukuku ihlal ederek Tigray'da yaşayan Eritreli mültecileri geri dönmeye zorladığı belirtildi. Rapor, tüm tarafları farklı zamanlarda yardımı engellemekle suçladı. BM, hükümetin gıda yardımına "fiili bir abluka" uyguladığını söylüyor.

TPLF, müfettişlerin birçok alanı ziyaret etmemesi ve Tigray güçlerinin aktarımlarını içermemesi nedeniyle raporun eksik olduğunu söyledi. Tigray Halk Kurtuluş Cephesi Sözcüsü Getachew Reda, bazı Tigrayan grupların ihlaller yapmış olabileceğini de kabul etti.

Etiyopya ve Tigray

122 milyon nüfuslu Etiyopya, etnik ayrımlara göre büyük ölçüde özerk 11 bölgeye bölünmüş ama federal bir merkezi devlet ve kurumları da var. Tigray bölgesinde yaklaşık 7 milyon kişi yaşıyor. Tigraylılar, Oromo ve Amharalardan sonra ülkedeki üçüncü büyük etnik toplumu oluşturuyor.

Etiyopya'nın son imparatoru Haile Selasiye'nin 1974’te bir darbe ile devrilmesini izleyen uzun askeri yönetim ve iç savaş döneminde ağır yaralar alan bu bölgede merkezi hükümet kabullenilmiyor.

Tigray, 1 milyondan fazla kişinin öldüğü ve 2 milyonu aşkın insanın göç etmek zorunda kaldığı 1983-1985 yıllarındaki büyük kıtlığın merkezindeydi. Onlarca yıl devam eden görece istikrar döneminin ardından, Kasım 2020’de Tigray bölgesel yönetimi ile federal hükümet güçleri arasında çatışmalar patlak verdi.

Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF), 1991’de hükümeti deviren ittifakın bir parçasıydı. Başbakan Abiy Ahmed'in, TPLF'nin katılmayı reddettiği yeni bir koalisyon hükümeti kurduğu 2019’a kadar etkili olmayı sürdürdü. TPLF, Eylül 2020’de hükümetinin ulusal düzeyde salgını bahane ederek seçimleri erteleme kararını tanımayarak seçimlere gitti.İki ay sonra TPLF birlikleri bölgedeki Etiyopya ordusuna ait bir üsse saldırı düzenledi. Federal hükümet de yanıt olarak Tigray'a karşı büyük bir askeri harekata girişti.

Çatışmalardan kaçan binlerce kişi Sudan'a geçti. Komşu Eritre'nin ordusu, geçen yıl Kasım’da, bölgede TPLF’ye karşı Etiyopya ordusunu destekledi.

İngiltere, ABD ve İrlanda, Tigray'da yaşananlar sonrası BM Güvenlik Konseyi'ni acil toplantıya çağırdı.

Salı günü ABD Dışişleri Bakanlığı'nın üst düzey yetkilisi Robert Godec, Washington'un Tigray'da "korkunç savaş suçları" işlenmesine seyirci kalmayacağını söyledi.

Etiyopya hükümeti, şimdiye kadar dışarıdan yapılan çağrıları dikkate almayıp ateşkes ilan etmedi, şu ana kadar "diplomatik müdahale" tekliflerine direndi. Onun yerine dünyayı bunun ülkenin iç meselesi olduğuna ikna etmeyi amaçlayan bir uluslararası kampanya yürüttü.