• Koordinasyon Çerçevesi’nin Irak Parlamentosu’na sunduğu yeni Haşdi Şabi yasa tasarısının onaylanması durumunda örgüt, Savunma ve İçişleri bakanlıklarıyla benzer bütçeye sahip kurumsal bir askeri güç haline gelecek.
• Bağımsız bir askeri akademiye ve operasyon yetkisine sahip olacak. Haşdi Şabi komutanı “bakan”, üyeleri ise “mücahit” unvanıyla tanımlanacak. Kürtler, Sünniler ve ABD yasaya karşı çıkıyor.

Irak’ta üye sayısı 200 bini aşan Haşdi Şabi’nin (Halk Seferberlik Güçleri) geleceği, ülke siyasetinin temel gündemi. 2016’da Haşdi Şabi için çıkarılan yasa, örgütün kuruluşundan itibaren yürüttüğü askeri ve güvenlik faaliyetlerine hukuki bir temel oluşturmayı hedefliyordu. Ancak Koordinasyon Çerçevesi tarafından 2024’te sunulan ve aylardır parlamentoda bekletilen yeni yasa taslağı, kamuoyunda sıkça tartışılan “Haşdi Şabi tasfiye ediliyor” söylemlerinin aksine tasfiye gerekçelerini birer birer ortadan kaldırıyor.

Irak Bakanlar Kurulu, 25 Şubat’ta gerçekleştirdiği olağan toplantıda yeni yasa tasarısını onaylayarak parlamentoya göndermiş, tasarının birinci ve ikinci oturumları tamamlanmış ancak oylama aşamasına geçilememişti. Kürt ve Sünni parlamenterler tasarının kabulüne karşı çıkıyor.

Rojnews’ten Zilan Kalan’ın haberine göre, yaklaşık 20 maddeden oluşan tasarı, koalisyonun özel komitesi ve etkili tarafların desteğiyle hazırlandı. Yasa tasarısına destek verenler arasında Hadi Amiri liderliğindeki Hikme Hareketi, Qeys Xezeli’nin Esayib Ehli Hak Hareketi, Ketaib Hizbullah ve Seyyid eş-Şüheda Tugayları bulunuyor. Yeni yasanın onaylanmasını isteyen kesimler, örgütün toplam üye sayısının 200 bini aşmasıyla birlikte geçici çözümlerle yönetilemeyecek ölçekte bir yapılanmaya ulaşıldığını, bu nedenle kuruma özgü, kalıcı ve kapsamlı bir mevzuat gerektiğini dile getiriyor.

Kalıcı yetki verme yasası

Yeni yasa, Haşdi Şabi’nin yasal ve örgütsel yapısında köklü değişiklikler öngörüyor. İdari yapılanmadan, mali kaynaklar ve iç işleyişine kadar ayrıntılı hükümler içeriyor. Zilan Kalan, yasanın onaylanması halinde ne gibi değişimler olacağını ve bölgesel etkilerini şöyle yazdı: “Haşdi Şabi, merkezi idareden geçici kalemlerle desteklenen bir yapı olmaktan çıkarak Savunma ve İçişleri bakanlıklarında olduğu gibi her yıl parlamentoya sunulan, süreklilik arz eden bir bütçe rejimine kavuşacak ve kalıcı bir askeri oluşum statüsü edinecek.

Yasa, ayrıca Savunma ve İçişleri’nden bağımsız konumlanan bir askeri eğitim akademisi, askeri üretimden sorumlu bir müdürlük ve operasyonel/askeri güvenlik kararlarının alındığı kurumsal bir hiyerarşi kurulmasına imkân tanıyor. Buna ek olarak, hareket serbestisi bulunan, gözaltı ve operasyon icra etme yetkileri tanımlanmış bir iç güvenlik aygıtı da örgüt bünyesinde yapılandırılıyor. Haşdi Şabi komutanı ‘bakan rütbesine’ sahip olacak, üyeler ise ‘mücahit’ unvanıyla tanımlanacak.

ABD, Sudani’yi uyardı

Washington, yasanın İran’a yakın silahlı güçleri devlet içinde meşrulaştıracağı, ABD karşıtı yapılarla mücadeleyi zorlaştıracağı ve anayasanın ‘silah sadece devlette olur’ ilkesini ihlal edeceği görüşünde. 23 Temmuz’da ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Rubio, Haşdi Şabi yasasının İran nüfuzunu kurumsallaştıracağı ve ‘terörist grupların’ meşrulaşarak Irak’ın egemenliğini tehdit edeceği uyarısında bulundu. ABD’nin Bağdat Maslahatgüzarı Steven Fagin, Parlamento Başkanvekili Mendelavi ile 26 Temmuz’da yaptığı görüşmede, Rubio’nun mesajını tekrarladı.

Sınırsız yetki verilecek

Iraklı siyasetçiler, yeni yasanın Haşdi Şabi içinde etkin olan bazı grupların hâkimiyetiyle birlikte yaşanacak siyasi parçalanmalar ve Sünni ile Kürt tarafların siyasi dengeyi kaybedecek olma korkusundan dolayı bazı parlamenterler tarafından reddedildiğini ifade ediyor.

2016’da çıkarılan Haşdi Şabi Otoritesi Yasası’yla beraber örgütün kendini meşrulaştırması ise kendisini DAİŞ’e karşı mücadele eden askeri bir kurum olarak öne çıkarmasına dayanıyor. Haşdi Şabi’nin Irak Silahlı Kuvvetler Genel Komutanlığı’na bağlı bir güç olarak yetkisini defalarca kere aştığını belirten siyasi yorumcular, yasal olarak da oluşturulmak istenen bu yetki donanımının fiili olarak Irak’ta zaten uygulandığı görüşünde. Siyasi yorumculara göre, bu durumda sınırsız yetki verilmek istenen Haşdi Şabi’yi kontrol altında tutmak zorlaşabilir.

Özetle Şii, Sünni ve Kürt tarafların oluşturduğu Irak hükümeti, Haşdi Şabi’yi devlet kontrolüne alarak anayasal otoriteyi güçlendirmeyi, örgütü siyasi faaliyetlerden uzak tutmayı ve uluslararası meşruiyeti sağlamayı amaçlıyor. Bu, örgütün tam entegrasyonu ve denetimi anlamına geliyor.

Koordinasyon Çerçevesi ise Haşdi Şabi’nin yeni yasa tasarısıyla Irak devlet yapısı içinde resmileşmesini, ancak Savunma ve İçişleri Bakanlıklarından bağımsız bir şekilde kendi bütçesi, askeri akademisi ve operasyonel yetkileriyle yapılandırılmasını öneriyor. Bu yaklaşım, Haşdi Şabi’nin hem ulusal güvenlikte etkili bir aktör olarak kalmasını hem de Şii toplumunun çıkarlarını temsil eden bir güç olarak siyasi nüfuzunu sürdürmesini amaçlıyor. Bu temel farklar, yasanın uygulanmasında ve Irak’ın iç/bölgesel politikalarında ciddi bir gerilim yaratıyor.”

Bazı üyeler yasadan kuşkulu 

Konuya ilişkin Rojnews’e değerlendirmelerde bulunan güvenlik uzmanı Ramazan Bedran, 238 bin aşkın Haşdi Şabi üyesinin Savunma ve İçişleri bakanlıklarına entegre edilmesinin kolay olmadığını, bu süreci denetleyecek özel bir komitenin olması gerektiğini vurguladı. Haşdi Şabi içindeki silahlı grupların birleşme fikrine kuşkuyla yaklaştığının altını çizdi.

Bedran’a göre bu plan, Haşdi Şabi güçlerinin devlet sistemine entegre ederek tek bağlarının Irak askeri kurumuna olmasını sağlamayı hedefliyor. Aynı zamanda bu adım, Haşdi Şabi’nin nüfuz merkezlerini sarsabilir, üyeleri üzerindeki kontrolünü zayıflatabilir ve ekonomik imkânlarını büyük ölçüde sınırlayabilir.

***

Haşdi Şabi kimlerden oluşuyor?

Haşdi Şabi, 2014’te DAİŞ’in Musul’u ele geçirmesi üzerine kurulan, çoğunluğu Şii milislerden oluşan “paramiliter bir çatı örgüt” olarak tanımlanıyor. Irak’taki Şiilerin dini lideri Ayetullah Ali Sistani’nin fetvasıyla “gönüllü savaşçılar” olarak DAİŞ’e karşı harekete geçen örgüt, kısa sürede DAİŞ karşıtı operasyonda kritik bir rol üstlendi. Haşdi Şabi, askeri operasyonların yanı sıra siyasi etkisiyle de öne çıkıyor. Koordinasyon Çerçevesi aracılığıyla hükümet oluşumlarında söz sahibi olan örgüt, ideolojik olarak Şii İslam’a dayalı ve İran’a yakın bir duruş sergiliyor. 2016 yılında çıkarılan 40 sayılı yasayla resmen tanındı, 2020 yılında üyelerin maaşları Irak ordusuyla eşitlendi, konut ödeneği aldı.

HABER MERKEZİ