• ABD Başkanı Donald Trump, Perşembe günü şirketlerine yönelik devlet sözleşmelerini iptal etme tehdidinde bulunduğu  yakın dönem partneri Elon Musk’tan 'azledilmesi gerektiği' karşılığını aldı. İki milyarderin kaotik ortaklığın milyarlarca dolara çarpmasıyla başlayan dağılma sürecinin akıbeti merak ediliyor. 

 

Milyarder Elon Musk’ın, ABD Başkanı Donald Trump’ın yasama gündeminin merkezindeki bir konudan şikayet etmesiyle işaret verildi. Trump, başlangıçta bunu sakin karşıladı ama sonunda eski danışmanından hayal kırıklığına uğradığını ima etti. Musk, Trump’ı federal harcamaları azaltma vaatlerini ihanet etmekle suçladı, başkanın azledilmesi gerektiğini öne sürdü ve Trump’ın kötü şöhretli pedofil Jeffrey Epstein ile ilişkisi hakkında bilgi gizlendiğini iddia etti. Musk, Trump’ın geçen yılki seçimi kendi yardımı olmadan kazanamayacağını savundu. Kavgadan geri durmayan Trump ise Musk’ın gözden düştüğünü, yönetiminden ayrılmasını istediğini ve teknoloji devinin çıldırdığını yazdı. Trump, belki de vergi mükelleflerinin parasını kurtarmak için Musk’ın şirketlerine verilen devlet sözleşmelerini ve sübvansiyonları iptal etmesi gerektiğini ima etti. Trump ve Musk’ın, modern Amerikan siyasetinin en önemli ilişkilerinden birini parçalayan bu kavgadan geri adım atmanın bir yolunu bulup bulamayacağı soruluyor. Eğer bulamazlarsa dünyanın en güçlü adamı ile en zengin adamı arasındaki çarpışmanın yankılarının nereye kadar ulaşacağı belirsiz.

Varolan ekosistem

Bahiste olanlar arasında Musk’ın elektrikli otomobil üreticisi Tesla ve roket üreticisi SpaceX gibi şirketlerinin geleceği, milyarder girişimcinin teknolojisine dayanan hükümet programları, Kongre’de vergi indirimleri ve Trump’ın diğer öncelikleri için yasama, gelecek yılki ara seçimlerde Cumhuriyetçilerin şansı ve Trump ile Musk’ın bozulan ortaklığına dönen bir siyasi ekosistem var. AP'nin aktardığına göre Montana Cumhuriyetçi Temsilcisi Ryan Zinke, “Bu Hindistan ve Pakistan gibi” diyerek, yakın zamanda sınırlarında çatışan iki nükleer silahlı devlete atıfta bulundu ve “Durum sadece tırmanıyor ve ikisi de geri adım atmıyor, birbirlerinin gücünü anlamıyor gibi” dedi.

Zıtların çekimi

Trump ve Musk her zaman tuhaf bir ikiliydi; zıt dünya görüşleri, derin nesil ve stil farkları vardı. Ataları Almanya kökenli 78 yaşındaki Trump, eski tarz New York emlak sektöründen geliyor ve golf sahasında olmadığı sürece asla takım elbisesiz ve kravatız görünmüyor. Başkanlığa aday olmadan önce bir realite televizyon yıldızı olarak tanınmıştı.

53 yaşındaki Musk ise Güney Afrika’dan gelen bir göçmen ve Silikon Vadisi’nde zengin olmuş biri. Tesla ve SpaceX’in yanı sıra sosyal medya şirketi X’in sahibi. Kendisini siyah giyimli bir internet asi olarak konumlandırdı ve serveti Trump’ınkini kat kat aşıyor.

Ruh kardeşliği

Trump ve Musk başka yönlerden benzer ruhlar. Dikkat çekme uzmanları olan bu ikili, rakiplerini kızdırarak ortalığı karıştırmaktan hoşlanıyor. Her biri varoluşsal hedefler için daha fazla güç peşinde koştu. Trump, ilk döneminde kendisine direnen federal “derin devleti” hedef alırken, Musk aşırı harcamalar yüzünden ülkenin iflas edeceği konusunda uyarıyor ve roket teknolojisiyle güçlendirilmiş bir gezegenler arası geleceği teşvik ediyor.

Musk, Cumhuriyetçi adayın Pennsylvania, Butler’da neredeyse suikasta uğramasından sonra Trump’ı destekledi ve ona milyonlar harcadı. Sosyal medya megafonu, Trump’ın teknoloji liderlerini ve çok çevrimiçi genç erkekleri kazanma çabalarını güçlendiren güçlü bir katkıydı. Trump nadiren spot ışıklarını paylaşmayı tolere eder, ancak güçlü destekçisine hayran gibiydi; seçim konuşmalarında ondan bahsediyor, mitinglerde sahneye davet ediyordu.

Seçimden sonra Musk, Trump’ın ailesiyle fotoğraflar çektirdi, onlarla yemek yedi, toplantılara katıldı. Trump, Musk’ı Washington’a getirip Hükümet Verimliliği Departmanı adlı bir maliyet düşürme girişimine liderlik etmekle görevlendirdi.

Erkekler sevgisi

Musk, başkanın her konuda bilgili ve her yerde hazır bulunan danışmanı olarak kendini kanıtlamaya çalıştı. Kabine toplantılarında söz aldı, Oval Ofis'in müdavimi oldu ve Beyaz Saray mutfağından karamel dondurma aldı. Federal bürokrasi, çeşitli kurumlarda gömülü olan takipçileri ve mühendislerden oluşan ekibiyle işten çıkarmaları ve küçülmeyi denetleyen Musk karşısında adeta titriyordu. Musk, hükümeti yeniden şekillendirme fırsatından heyecan duyuyor gibiydi ve 7 Şubat’ta Trump’ı “bir erkeğin başka bir erkeği sevebileceği kadar sevdiğini” yazabildi.

Çatlaklar belirdi

Trump, 11 Mart’ta bu iyiliği karşılıksız bırakmadı; Tesla’nın satışları düşerken Musk’ın şirketine Beyaz Saray’ın ön bahçesinde araçlarını sergileme izni verdi. Trump, kendisi için kiraz kırmızısı bir elektrikli araba seçerek gösteriş yaptı, ancak çatlaklar belirmeye başlamıştı, özellikle Trump’ın Musk’ın işlerini maliyet artırabilecek tarifeleri takip etmesiyle. Musk, 8 Nisan’da başkanın ticaret danışmanı Peter Navarro’yu “gerçekten bir aptal” ve “bir çuval tuğladan daha aptal” olarak nitelendirdi.

Daha önce hiç kamu hizmetinde bulunmamış olan milyarder girişimci, hükümete karşı hayal kırıklığına uğruyor gibiydi. Kongre’de veya Beyaz Saray’da harcamaları yeterince azaltmak için yeterli siyasi irade olmadığını öne sürdü. Trump, Musk’ın kalması için istekli olduğunu söylemesine rağmen, onun gitme zamanının geldiğini işaret etmeye başladı.

Çelişkiye anahtar

Ayrılacağını açıklamadan kısa bir süre önce Musk, Trump’ın “büyük ve güzel yasa” dediği yasadan hayal kırıklığına uğradığını söyledi, çünkü bu yasa açığı artıracaktı. Yasa, vergi indirimleri, sınır güvenliği için daha fazla para ve Medicaid’de daha az insanın sağlık sigortasına sahip olmasına yol açacak değişiklikler içeriyor. Musk, “Bir yasa büyük ya da güzel olabilir ama ikisi birden olabilir mi bilmiyorum" dedi. Bu eleştiri, Trump’ın Musk’a Oval Ofis’te bir veda töreni düzenleyerek ona sembolik bir anahtar sunmasını engellemedi. Trump, “Elon gerçekten gitmiyor. O gidip gelecek” diyerek yumuşattı, karşılığı da “Burayı ziyaret etmeye devam edeceğim ve başkana dost ve danışman olacağım” oldu.

Hızla sertleşti

Musk, Salı günü yasayı “iğrenç bir rezalet” olarak nitelendirerek saldırılarını artırdı ve Trump bu eleştirileri savuşturmaya çalıştı. Trump, Perşembe günü Alman Şansölye Merz ile Oval Ofis’teki bir toplantıda, “Bana kişisel olarak kötü bir şey söylemedi ama eminim bu bir sonraki adımda olacak” dedi. Öyle de oldu. Musk, öfkesini X’te dile getirdi, Trump’ın tarifelerinin bu yılın ikinci yarısında resesyona neden olacağını söyledi ve onu yalan söylemekle suçladı. Ayrıca yasanın elektrikli araçlar için vergi teşviklerini kaldırmasının çok adaletsiz olduğunu savundu.

Trump, yasasının Senato’da zorlu bir tartışmayla karşı karşıya olduğu sırada momentumu korumaya çalışarak anında karşılık verdi: “Elon’un bana karşı dönmesi umurumda değil ama bunu aylar önce yapmalıydı. Bu, Kongre’ye sunulan en büyük yasalardan biri.” 

 

* * *

Tesla tarihinin en büyük günlük kaybı: 150 milyar

Eski müttefikler arasındaki düşmanlık, başkanın Oval Ofis’te Tesla patronu Musk’ı eleştirmesiyle alevlendi ve ardından ikili, sosyal medya platformlarında -Trump’ın Truth Social’ı ve Musk’ın X’inde- birbirlerine sözlü sataşmalarda bulundu. “Bütçemizde milyarlarca dolar tasarruf etmenin en kolay yolu, Elon’ın hükümet sübvansiyonlarını ve sözleşmelerini iptal etmektir” diye yazdı Trump. Tesla hisseleri Perşembe günü yüzde 14’ten fazla düşüşle kapandı ve şirket tarihindeki en büyük tek günlük değer kaybıyla yaklaşık 150 milyar dolar piyasa değeri kaybetti.

Musk’ın işletmeleri arasında roket şirketi ve devlet müteahhidi SpaceX ile onun uydu birimi Starlink de bulunuyor.

ABD hükümetinin uzay programında kritik bir rol oynayan Musk, Trump’ın tehditleri üzerine SpaceX’in Dragon uzay aracını devre dışı bırakmaya başlayacağını söyledi. Dragon, Uluslararası Uzay İstasyonu’na astronot gönderebilen tek ABD uzay aracı. Elbette Musk, Perşembe günü geç saatlerde bu tehdidinden geri adım attı.

Yumuşama belirtileri

Olası bir yumuşama işaretinde, Musk daha sonra milyarder yatırımcı Bill Ackman’ın Trump ve Musk’ın barışması gerektiğini söylediği bir yoruma, “Haklısın” yanıtını verdi.

Partiler üstü analistler, Trump’ın tasarısının ülkenin 36.2 trilyon dolarlık borcuna 2.4 trilyon ila 5 trilyon dolar ekleyebileceğini söylüyor.

İkili arasındaki uzun süreli bir anlaşmazlık, Musk’ın kampanya harcamalarının kaybına veya Silikon Vadisi’nde Trump’a desteğin azalmasına yol açarsa, Cumhuriyetçilerin gelecek yılki ara seçimlerde Kongre kontrolünü sürdürmesini zorlaştırabilir. Reuters’a isminin açıklanmaması koşuluyla konuşan bir Cumhuriyetçi stratejist, “Eğer ara seçimlerde Musk kenarda kalırsa, bu beni endişelendirir” dedi.