• TÜİK verilerine göre; Kuzey Kürdistan'da (Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri) 0-17 yaş arası çocuk nüfusu 5 milyon 470 bin. Çocuk yoksulluk oranı yüzde 30’un üzerinde. 

TÜİK verilerine göre; Kuzey Kürdistan'da (Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri) 0-17 yaş arası çocuk nüfusu 5 milyon 470 bin. Çocuk yoksulluk oranı yüzde 30’un üzerinde. Kürt çocuklarının yaşadığı hanelerin yüzde 40’ı temel ihtiyaçlardan (yiyecek, giysi, ısınma) yoksun. Örneğin, Riha'da çocukların yüzde 45’i yeni giysi veya ayakkabı alamıyor. Kürt çocukların yüzde 50’si okul gezileri veya etkinliklere maddi nedenlerle katılamıyor. 

Kürtçe ana dil olan çocukların yüzde 60’ı erken eğitimde Türkçe’ye uyum sağlamakta zorlanıyor, bu da akademik başarıyı düşürüyor. Kürtçe eğitim resmi olarak sunulmuyor, bu da kültürel ve akademik eşitsizlik yaratıyor.

Kuzey Kürdistan'da bebek ölüm hızı binde 12; Türkiye ortalaması binde 10, OECD ortalaması binde 4.

 

 

Çocukların yüzde 20’si yeterli beslenemiyor; Türkiye ortalaması yüzde 13,3 ve OECD ortalaması yüzde 5’in altında.

Sağlık hizmetlerine erişimde sorunlar var; özellikle kırsal alanlarda hastane ve doktor eksikliği dikkat çekiyor. Bölgedeki düşük sosyoekonomik koşullar, çocukların kronik hastalıklara (örneğin, anemi) yatkınlığını artırıyor.

Kuzey Kürdistan'da 15-17 yaş arası çocukların yüzde 30’u çalışıyor; Türkiye ortalaması yüzde 22,1. Kürt çocuklar, özellikle tarım (yüzde 40) ve tekstil sektörlerinde kayıt dışı çalışıyor. 

Bölgede çocuk işçi ölümleri, Türkiye ortalamasından yüksek

TÜİK ve Adalet Bakanlığı verilerine göre; Kuzey Kürdistan'da çocuk suçluluğu oranı Türkiye ortalamasından (yüzde 25,5 çocuk nüfusu) daha yüksek; 2023’te bölgede suça sürüklenen çocukların oranı yüzde 30 civarında. Kürtçe ana dil olan çocuklar, adli süreçlerde Türkçe ifade vermekte zorlanıyor, bu da savunma haklarını kısıtlıyor. Kültürel kimlik kaybı ve ayrımcılık, Kürt çocuklarda özsaygı sorunlarına ve agresif davranışlara yol açabiliyor.

İHD Amed Şubesi'nin Kasım 2023 ile Kasım 2024  arasındaki verilerine göre; Kürt kentlerinde 18 çocuk şüpheli şekilde yaşamını yitirdi, en az bir çocuk intihar girişiminde bulundu. Aile içi şiddet sonucu en az 9 çocuk yaşamını yitirdi, bir çocuk ise yaralandı. Toplumsal alanda şiddet sonucu en az dört çocuk yaşamını yitirdi, 8 çocuk ise yaralanmıştır. En az 36 çocuğun yaşam hakkı ihlal edildi. Çocukların özgürlüğüne ve güvenliğine yönelik ihlaller sonucu en az 81 çocuk gözaltına alındı, 21 çocuk tutuklandı. Gözaltında iki, hapishanelerde 10 ve gözaltı yerleri dışında üç olmak üzere en az 15 çocuk işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.  

 

* * *

Türkiye'nin Kürt çekincesi duruyor

BM Çocuk Hakları Sözleşmesi, çocuk haklarına dair dört temel ilke olan; çocukların yaşaması ve gelişmesi, ayrım gözetilmemesi, çocuğun yüksek yararının gözetilmesi ve çocuk katılımının sağlanmasını temel alan, çocuklara özgü hakları içeren en geniş kapsamlı sözleşmedir. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi, Sözleşme’nin uygulanıp uygulanmadığını izlemekle yükümlü. Türkiye, 1990'da imzalayıp 1995'te yürürlüğü koydu, ancak 17, 18 ve 30. maddelerine çekince koydu. Bu maddeler, Sözleşme'nin ortaya çıkmasında etken rol oynayan etnik, dini veya dil olarak azınlık topluluklar içinde yer alan çocukların kendi kültüründe büyüme ve gelişme hakkı, dilini ve dinini yaşama ve yaşatma, ana dilinde eğitim, ifade özgürlüğü gibi hakları içeriyor. Türkiye, 54 maddelik Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin onlarca maddesini ihlal ediyor, dikkate almıyor: 2, 3, 6, 12, 35, 37, 38, 40, 41 ve 43. maddeler gibi...

 

* * *

Meclis sadece iktidara çalışıyor

Türkiye Meclisi, geçen yıl da sadece iktidara çalıştı. Bekleyen onlarca dokunulmazlık fezlekesi, cevaplanmayan soru önergeleri, bir tanesi bile kabul edilmeyen kanun teklifleri, uygulanamayan Anayasa Mahkemesi kararları, rehin tutulan vekiller, torbalara doldurulan düzenlemelerle geçti. 

Geçen yıl 15 siyasi parti tarafından toplam 946 kanun teklifi Meclis Başkanlığına sunuldu; sadece iktidara ait 23'ü yasalaştı. 5 Meclis Araştırma Komisyonu kuruldu. Siyasi partiler tarafından verilen bin 384 Meclis Araştırma Önergesinden sadece 28'i kabul edilerek komisyon kurulmasına karar verildi. Milletvekilleri, Meclis Başkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve bakanlara toplam 13 bin 347 yazılı soru önergesi sundu. Bunlardan bin 814'ü süresi içinde cevaplandı. 6 bin 603'ü süresi geçtikten sonra cevaplandı. 999'unun işlem süreci devam ediyor.

2024 yılı ortalarında, Karma Komisyon'da 98 milletvekiline ait 756 dokunulmazlık dosyası bulunduğu belirtilmişti. Sadece bu yılın Ocak ayında 14 milletvekiline ait 17 dosya, Şubat'ta 4 milletvekiline ait dokunulmazlık dosyaları Karma Komisyon'a; Mart'ta 9 milletvekili hakkında 13 dosya Meclis'e; Nisan'da 6 milletvekili hakkında 6 dosya Meclis'e, 14 Nisan'da Karma Komisyon'a havale edildi. En fazla dokunulmazlık dosyası DEM Partili milletvekillerine aittir.