Kürt edebiyatında Şengal

• 3 Ağustos ve sonrasında Şengal’de yaşanan trajedi ve direniş Kürtlerin edebi üretimlerinde de kendine bir biçimde yer buldu.

3 Ağustos 2014’te tüm dünyanın gözleri önünde yaşanan Şengal Katliamı’nın yaraları hâlâ taze. Katliam sonrasında akıbeti belli olmayan Êzîdî çocukların yanı sıra DAİŞ’lilerin elinde esir olan kadınlar da var. Tüm Kürtleri derinden sarsan bu acı hadisenin edebiyatta da yansımaları oldu. Kürt edebiyatının 21. yüzyılda başlayan atılımı aynı zamanda yaşadığı çağın tanıklığını da yapıyor. Öncesinde Dersim, Zilan, Enfal gibi büyük katliamların Kürt edebiyatına yansımaları olsa da ardından güçlü bir edebi külliyat bırakamadı zira o yıllarda Kürt edebiyatı da büyük baskı ve yasaklarla karşı karşıyaydı. 2014’te yaşanan Şengal Katliamı sonrası Kürtlerin, Kürtçe’nin Kurmancî lehçesi ve Türkçe’deki Şengal’e dair edebi üretimlere yer vereceğiz bu yazımızda.

Tutsaktan şiirler

23 yıldır tutsak olan Rojhat Xemgîn’in ‘Xemeke Giran e ŞENGAL’ adındaki şiir kitabı adından da anlaşılacağı gibi Şengal’e adanmış. Şengal’de yaşanan acılara şiirleriyle ses olmak isteyen Rojhat Xemgîn’in bu kitabı Sîtav yayınlarından 2015 yılında yani katliamdan bir yıl sonra çıkmıştı.

4 Kürtçe roman

Yazar Medenî Ferho’nun Şengal’i konu aldığı Kürtçe romanı ‘Selwa’ da 2018’in son aylarında çıkmıştı. Roman, Selwa’nın öyküsünden yola çıkarak DAİŞ tarafından kaçırılan Êzîdî kadınların yaşadıklarına ışık tutuyor.
Şengal’deki kadınların yaşadıklarına bir kadın olarak romanında yer veren Yıldız Çakar’ın ‘Ev Rê Naçe Bihûştê’ de geçtiğimiz yıl Lîs yayınlarından çıkmıştı. Roman, hiç Êzîdî ve Şengal kelimeleri geçmemesine rağmen DAİŞ’in eline esir düşen Şemsîxan’ın hikayesine odaklanmış.
Rojavalı Luqman Silêman’in 317 sayfadan oluşan ‘Şengal’ romanı da 2017 yılında J&J yayınları aracılığıyla okuyucuyla buluşmuştu.
Azad Ararat’ın kaleme aldığı 9 bölüm ve 117 sayfadan oluşan Kürtçe romanı ‘Şengal-Vejîna Çilmêran’ da 2018 yılında Aryen yanınlarından çıkmıştı. Kitapta yazar, Şengal’de yaşanan katliamın öncesini, katliam sürecini ve sonrasında gelişen direnişi bir ailenin fertlerinin gözünden aktarıyor. Yazar, her bir üyesi bir yana savrulan aile üzerinden Êzîdîlerin yaşadığı olayları anlatmaya çalışıyor.

Ma Tiştek Bi Şengalê Hatiye?

Ronî Stêrk’in bu yıl Lîs yayınlarıdnan çıkan ‘Ma Tiştek Bi Şengalê Hatiye?’ adındaki kitabı da faklı açılardan Şengal’de yaşananları anlatan öykülerden oluşuyor. Kitaba ismini veren soruya çoğumuz aşinayız. DAİŞ’in elinden kurtarılan bir Êzîdî çocuğun yorgun ve direngen bakışlarla gazeteciye sorduğu ‘Ma Tiştek Bi Şengalê Hatiye?’ (Şengal’e bir şey olmuş mu?) sorusu hafızalara kazınmıştı. Küçük çocuğun bu sorusu yazarı etkilemiş olacak ki kitaba adını vermiş.

İki Türkçe roman

Dersimli yazar Metin Aktaş’ın ilk baskısı 2016 yılında Aram yayınlarından çıkan Yezda romanı da Êzîdîlerin 2014 yılında Şengal’de yaşadıklarından bir kesit sunuyor. Metin Aktaş, Ezîdîlerin 74’üncü ferman olarak nitelendirdiği bu acı hadiseyi 14 yaşındaki bir çocuğun gözünden anlatıyor.

Fecriye Benek’in Aryen yayınlarından 2019 yılında çıkan “Masumiyet Utandı Kendinden” romanı da daha çok Şengal’deki direnişe odaklanıyor. Roman, Şengal’deki kırımın önüne geçmeye çalışan 7 kişilik grubun mücadelesini konu alıyor. Kendisi cezaevinde olan yazar, katliam sürecine ve gelişen direnişe tanıklık etmiş gazetecilerin verdikleri bilgilerden yola çıkılarak 5 yılda yazmış romanını.

Medya ve tanıklar yoluyla

Yukarıda bahsi geçen kitapların yazarları bildiğimiz kadarıyla Êzîdî değil en azından Şengalli olmadıkları kesin. Katliama kimisi zindandan, kimisi yaşadıkları şehirden kimisi de Avrupa’dan çoğunlukla medya aracılığıyla tanıklık etmişler. Bazıları Şengal Katliamı’ndan sonra Şengal’i ziyaret etmiş veya Şengalli Êzîdîlerin farklı farklı ülkelere göç etmeleri ile katliamın tanıkları ile konuşmuş da olabilirler. Yazıda adı geçen eserlerin okuyucu nezdinde ne kadar kalıcı olacağını zamanla göreceğiz. 

HABER MERKEZİ