Kürtlerle benzer sorunlar yaşayan bir halk SAMİLER
Kürt halkı ile birçok ortak noktası olan ve ülkeleri 4 parçaya bölünen, ancak 40 yıllık mücadele sonunda ulusal ve siyasi taleplerini yaşadıkları ülkelere kabul ettiren Sami halkının bugünlere gelişini araştırdık.
İskandinavya bölgesinde toprakları Norveç, İsveç, Finlandiya ve Rusya arasında bölünen Samilerin toplum nüfusu 80 bin civarında ve nüfusun yarısına yakını da Norveç sınırları içinde yaşıyor. Norveç’in toplam nüfusu 5 milyon ve bu nüfusun 40 binini Samiler oluşturuyor. Ülkenin kuzey kesiminde yaşayan Sami halkı, Norveç devleti tarafından fiziki soykırıma uğramadı. Ancak Norveç, 1980’li yıllara kadar uyguladığı ağır asimilasyon politikaları ve yasaklamalarla kimliklerini unutturmaya çalıştı. Örneğin, inandıkları yerel inançların etkisini azaltmak için, Sami bölgesinde Hıristiyan kilisesinin sayılarını ve yetkilerini artırdı. Zaten ilk çatışmalar da böyle başladı. Bu şekilde, özellikle de 1950’li yıllardan sonra Samiler’in siyasal mücadelesinde bir artış gözlendi.
Kürt dostu bir Sami
Svein Olsen; Norveç Kızıl Partisi’nde yerel siyasetçi ve diş doktoru. Kızı Duhok’lu bir Kürt ile evli olan Olsen, daha önce defalarca Kürdistan’a ve yakın bir zaman önce de, Norveçli bir heyetle birlikte Rojava’ya gitti.
Çok konuş Samice konuş
Svein Olsen, Sami olduğunu 14 yaşında öğrendiğini belirtiyor. Ailesinin bu konuda kendisiyle hiç konuşmadığını söyleyen Olsen, şöyle anlatıyor o dönemi: “Tıpkı bir dönem Kürtler’de olduğu gibi Samiler de, Sami olduğunu söylemekten utanırlardı. Aynı zamanda korkarlardı da; Çünkü Sami olmak hele hele Norveççe de bilmiyorsan devletin nezdinde ‘özürlüsün’ demekti. Böyle çocuklar ailelerinden alınır, Samiler için açılmış özel okullara gönderilirlerdi. Bu okullar bir nevi asimilasyon merkeziydi. Aileler çocuklarının kendilerinden alınmaması için Samice konuşmaz ve Sami olduklarını söylemezlerdi.”
Olsen, Samiler’in bugün elde ettikleri hakların her birinin zorlu mücadeleler sonucu elde edildiğini, Kürtlerin de haklarını elde edene kadar daha fazla örgütlenerek mücadele etmelerini tavsiye ederek, “Türkiye’nin de hemen yarın Kürtler’in temel haklarını vakit kaybetmeden vermesi gerekir” diyor.
Bugünkü durum
Siyasi mücadelesini 2’inci Dünya Savaşı’ndan sonra yoğunlaştıran Sami halkının direnişi 40 yıla yakın sürdü. Açlık grevleri, boykotlar, yürüyüşler, mitinglerle geçen bu 40 yıllık mücadele sonunda, kimliklerini Norveç devletine kabul ettiren Samiler bugün, kendi kültürleriyle bir yaşam sürdürüyor.
İki dilli yaşam
1989 yılında da ilk defa kendi meclislerini açan Samiler, üniversite dahil anadilde eğitim alma hakkı kazandı. Şimdi, tabelalardan, bürokratik işlere kadar yaşam, Samice ve Norveççe.
Yine kendi bölgelerinde Norveç ulusal bayrağının yanında, kendi ulusal bayraklarını asabilen Samilerin, 1989 yılından beri varolan meclisleri 39 sandalyeden oluşuyor. Bölgenin en güçlü partileri ise, Norveç-Sami Ulusal Konseyi ve İşçi Partisi.
2013 yılında yapılan seçimlerde Ulusal Konsey birinci parti gelerek, İşçi Partisi ile koalisyon kurdu. Mevcut durumda, meclis başkanı aynı zamanda başbakan görevi görüyor. Sami toplumunda, kadın-erkek eşitliği birçok Avrupa ülkesinden daha ileri düzeyde ve Norveç başbakanı gibi, Sami Meclis Başkanı (başbakanı) da bir kadın.
Sami Bölgesi dışındaki durum
Sami Bölgesi dışındaki yerlerde örneğin, Norveç’in başkenti Oslo’da 6 binden fazla Sami yaşıyor. Ancak buradaki durum Kuzeydeki durumdan farklı. Oslo’da Sami dilinde üniversiteler yok. Sadece bir çocuk kreşi var. Kreş müdürü Mari Helander, bu sayının yetersiz olduğunu, bunun da talep azlığından kaynaklandığını belirterek, bugün bile ‘Sami olmanın bir eksiklik olduğu’ psikolojisini üzerinde taşıyan çok sayıda Sami ailesi olduğuna dikkat çekiyor.
Gelenekler boyutunda da Kürt halkı ile benzerlikler arzeden Samiler, tıpkı Kürtler gibi güneşe, ateşe, nehir ve dağlara özel anlamlar biçiyor. Bundan kaynaklı bugün olarak da, hala doğal yaşamlarından gelen geleneklerini koruyorlar. Temel geçim kaynaklarının önemli bir kısmı ise, geyik besiciliğinden oluşuyor. Bu durum zaman zaman bölge devletlerle aralarında sorunlar yaşanmasına neden oluyor. Çünkü bu devletler, Samiler’in doğaya zarar verdiğini öne sürerek yasaklamak istiyor. Ancak geyik besiciliğinin doğaya zarar verdiğini söyleyen bu devletler, aynı bölgeye eletrik santralleri ve maden ocakları açmayı zararlı görmüyor! Ve buna karşılık da Samiler’in direnişi ile karşılaşıyorlar.
Mücadeleleri devam ediyor
Basın ve medya alanında ise, kendi dillerinde gazete basabilen Samiler yine de yeteri kadar hak sahibi değiller. Devlet televizyonunda günün sadece belli saatlerinde Samice yayın yapılırken, yapılan yayınlarda da Norveççe altyazı şartı getiriliyor. Basın ve medya alanında daha fazla hak talep eden Samiler’in temel hak ve hürriyetler noktasındaki mücadeleleri devam ediyor.
Rojava izlenimleri
Norveçli bir heyet ile bir süre önce Rojava’ya giderek temaslarda bulunan Norveç Kızıl Partisi üyesi Svein Olsen izlenimlerini şöyle anlattı: “Suriye’de birçok güç birbiriyle savaşıyor. Rojava’da ise, durum farklı. Orada daha düzenli, huzurlu bir yaşam sağlandı. Rojava’da kadınların durumu beni çok şaşırttı. Çok güçlü kadınlarla tanıştık. Kadınlar her kademede ve yaşamın her alanında varlar. Ayrıca sadece Kürtler’e değil, orada yaşayan bütün halklara ve inançlara huzurla yaşayabilecekleri bir imkan sağlanmış durumda.” Rojava’dan sonra Güney ve Küzey Kürdistan’a giden Olsen, Colemêrg’den Wan’a, oradan da Amed’e geçerken doğanın güzelliğinin kendisini çok etkilediğini özellikle de Colemêrg’in bir doğa harikası olduğunu sözlerine ekledi.
BARAN ADIYAMAN/OSLO
